WAT IS BORDERLINE?
Borderline, oftewel een Borderline Persoonlijkheids Stoornis, is een psychische aandoening. Mensen die een Borderline Stoornis hebben, hebben als 'grootste gemeenschappelijke deler' dat ze erg INSTABIEL zijn. Instabiel in emoties, gedragingen, relaties, zelfbeeld, stemmingen. In de DSM (Diagnostic Statistic Manual) staat in een aantal punten beschreven wat de 'criteria' zijn waaraan iemand met borderline 'moet voldoen'. Als je last hebt van vijf van de negen criteria, zou je borderliner kunnen zijn. De DSM is geen boekje om zelf een diagnose mee te stellen, dat moet namelijk gebeuren door iemand met verstand van zaken, bijvoorbeeld een psychiater. Ook is het zo dat veel mensen zonder borderline zich in bepaalde punten kunnen herkennen, zij het in mindere mate. Hieronder zal ik de punten beschrijven.
1. Stemmingswisselingen
De stemming kan van het ene op het andere moment omslaan, zelfs zo plotseling dat mensen in de omgeving geen idee hebben van wat er is gebeurd om de stemming te laten omslaan. Vaak wordt dit omslaan van de stemming 'bestempeld' als 'overgevoeligheid'. Stemming kan wisselen van heel gelukkig naar diep ongelukkig, of bijvoorbeeld vreselijk boos.
2. Impulsiviteit
Borderliners nemen vaak beslissingen in een impuls. Zonder over de gevolgen na te denken hebben ze besloten om bijvoorbeeld een opleiding te gaan volgen, die dan in tweede instantie toch niet bevalt en gestopt wordt. Impulsiviteit uit zich ook vaak in eetstoornissen, geldverkwisting of overmatig drank- of drugsgebruik.
3. Identiteitsproblemen
Veel borderliners hebben weinig zelfvertrouwen. Ze weten niet goed wat ze willen met hun leven, en weten niet goed wat of wie ze zijn.
4. Chronisch gevoel van leegte
Veel mensen met borderline hebben een 'leeg' gevoel. Alsof ze zijn 'afgesneden' van het voelen van dingen.
5. Zwart-wit denken
Voor een borderliner is iemand OF geweldig, OF helemaal waardeloos. Het ene uiterste of het andere. Er zit geen of weinig grijs tussen het zwart en wit.
6. Zelfverwonding/automutilatie
Soms lopen spanningen zo hoog op dat borderliners zichzelf beschadigen. Dit gebeurt niet altijd 'bewust'. Soms is de toestand een soort roes waarin het verwonden gebeurt.
7. Psychotische en dissociatieve verschijnselen
Borderliners hebben soms (kortdurend) last van psychotische verschijnselen. Meestal gaan deze (rand)psychoses na enkele uren over. Vaak is er dan sprake van overmatige achterdocht, stemmen horen,
in de war zijn.
Dissociatie heb je in verschillende vormen. Je kunt het gevoel hebben dat je niet meer in de realiteit staat, dat alles aan je voorbijgaat, zonder dat je er deel van uit maakt (derealisatie). Ook kun je het gevoel hebben dat je in een lichaam zit waarin je niets voelt (depersonalisatie). Het komt ook voor dat je bijvoorbeeld ergens heen gaat, maar dat je achteraf niet meer weet hoe je er bent gekomen, of zelfs dat je er bent geweest. Dit kunnen behoorlijk angstige ervaringen zijn. Dissociatie is een veranderde bewustzijnstoestand, alsof de verschillende functies van je hersenen niet goed op elkaar zijn afgestemd. Anderen kunnen dissociatie soms waarnemen doordat ze merken dat je er niet helemaal bij bent, of een afwezige indruk maakt.
8. Angst voor verlating
Veel borderliners zijn doodsbang om alleen gelaten te worden. Ze proberen dit tot het uiterste te voorkomen
9. Woedend worden om niets
Mensen met een borderline-stoornis kunnen soms woedend worden om niets, en moeite hebben om die woede te beheersen.
Wat zijn de oorzaken voor het ontstaan van een borderline persoonlijkheidsstoornis?
Er zijn meerdere mogelijke oorzaken voor het ontstaan van een borderline stoornis. Het ontstaan van de stoornis wordt meestal gezien als een combinatie van aanleg en omstandigheden (bio-psychosociaal model).
Bio staat voor biologisch en heeft te maken met aanleg, lichamelijke factoren, erfelijkheid. Bij de borderlinestoornis zijn impulsiviteit en emotionele instabiliteit waarschijnlijk in aanleg aanwezig.
Psycho staat voor psychologisch, en heeft te maken met de opvoeding, ingrijpende gebeurtenissen en ervaringen. Bij mensen met een borderline stoornis is vaak sprake geweest van een instabiele gezinssituatie en/of ingrijpende ervaringen, zoals mishandeling, sexueel misbruik, scheiding van de ouders. Echter: niet alle borderliners hebben zo'n verleden, en het is ook niet zo dat iedereen met zo'n verleden een borderlinestoornis ontwikkelt.
Er zijn deskundigen die hechtingsproblematiek zien als kernpunt van de borderline stoornis. Borderliners hebben geen stabiel beeld van zichzelf, en hebben vaak moeite zich aan anderen te hechten. Of ze hechten zich veel te sterk, of juist helemaal niet.
Sociale staat voor de omgevingsfactoren (maatschappij, de cultuur waartoe iemand behoort).
Borderline lijkt vooral voor te komen in de Westerse wereld. Het zou kunnen dat onze maatschappij, waar mensen onder relatief grote druk moeten presteren, waarin individualisme hoogtij viert, en waarin normen en waarden minder duidelijk zijn, een rol kan spelen bij het ontstaan van de borderlinestoornis.
Het is niet goed mogelijk een duidelijke oorzaak aan te wijzen voor het ontstaan van een borderline persoonlijkheidsstoornis. Wel kunnen we sterk vermoeden dat het gaat om een combinatie van factoren die uiteindelijk bijdragen aan de stoornis. Een factor op zich is niet 'de oorzaak' van het ontstaan. Het is een complex van factoren die de stoornis tot gevolg heeft.
Hoe kun je leren omgaan met je borderline-stoornis?
Als je erg veel last hebt van problemen die te maken hebben met een borderline persoonlijkheidsstoornis, kom je vaak terecht bij een hulpverlener. Dit kan de huisarts zijn, maar ook een psychotherapeut of psychiater. Dan krijg je dus 'therapie'. Over het hoe en wat van therapie kun je meer lezen in het volgende hoofdstuk.
Als je geen therapie aandurft, of als je het niet nodig denkt te hebben, kun je voor jezelf al een aantal dingen doen om het leven makkelijker aan te kunnen. In het volgende hoofdstuk staan een aantal tips uit het tijdschrift Deviant die ik heel zinvol vind.
Geschiedenis van de borderline-stoornis
De borderlinestoornis wordt nog niet zo lang erkend en bestudeerd. In de jaren dertig is de term voor het eerst gevallen. De term duidde een 'grensgeval' aan, de grens tussen neurose en psychose. Na de jaren dertig is er nauwelijks aandacht besteed aan 'borderline', misschien wel omdat er voor de personen die dit 'etiket' kregen, geen goede behandeling was. Therapie bestond voornamelijk uit praten over het verleden, en daarvan raakten deze mensen vaak nog erger in de war.
In de jaren zestig was er een psychiater (Onno Kernberg), die de borderline stoornis weer boven tafel haalde. Hij plaatste de borderline persoonlijkheid op een eigen plek naast de neurotische persoonlijkheid en de psychotische persoonlijkheid. In wezen is dan de naam 'grensgeval' niet meer van toepassing, omdat de stoornis een eigen plek krijgt, maar dat terzijde.
In de jaren zeventig werd de borderlinestoornis gezien als een stemmingsstoornis, doordat borderliners vaak depressieve perdiodes doormaken. Maar eigenlijk is dat niet juist, omdat borderline nog veel meer kenmerken heeft dan alleen de stemming.
In de jaren tachtig werd de borderlinestoornis opgenomen als aparte persoonlijkheidsstoornis in de DSM-III (Diagnostic and Statistic Manual of Mental Disorders). Die DSM is een boek dat wereldwijd wordt gebruikt door psychiaters, waarin alle psychiatrische stoornissen beschreven staan.
In de jaren negentig wordt veel onderzoek gedaan naar de borderline persoonlijkheidsstoornis. Vooral om de stoornis beter af te grenzen: welke symptomen horen er wel bij en welke niet. Dit om zo min mogelijk verwarring te creeren met andere stoornissen. Nu is er wetenschappelijk nog veel te onderzoeken aan het borderline-syndroom, maar wel is duidelijk dat het echt een herkenbare stoornis is, die met recht als aparte stoornis in de DSM is opgenomen.
