wanneer ik een tongpiercing zou laten zetten heeft mijn vriendin daar dan (meer) genot van? ik bef haar wel vaak maar ik veronderstel dat die piercing een beetje te veel naar achteren zit gezien ik toch voornamelijk de voorste helft van mijn tong gebruik.. heeft er iemand ervaring op dat vlak, en mss vooral meiden, die weten het dan uit ondervinding, he.. thanks en grts, merto
Forumonderwerp · 793019
1 volger · 1188x bekeken
donateur
dan steek je je tong iets verder uit! 
Is normaal dat had ik ook 
nu heb ik em eruit en heb ik er nog last van door het littekenweefsel. Ik laat binnekort weer een nieuwe zetten 
mijn tong begon te ontsteken 
nu heb ik em eruit en heb ik er nog last van door het littekenweefsel. Ik laat binnekort weer een nieuwe zetten mijn tong begon te ontsteken laatste aanpassing
Dance in Nederland
De betekenis en impact van dance
op de Nederlandse economie en
maatschappij: een verkenning
KPMG Special Services B.V.
7 oktober 2002
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
Samenvatting
Voorliggende rapportage is het resultaat van de werkzaamheden die KPMG in opdracht van
ID&T heeft uitgevoerd om de maatschappelijke en economische betekenis van dance in
Nederland te verkennen. Hiertoe is een brede - maar ook beperkte en niet uitputtende –
inventarisatie, beschrijving en analyse verricht van de aspecten die aan dance in Nederland
verbonden zijn.
Maatschappelijke betekenis: The World of Dance
Dance is een fenomeen dat de achterliggende jaren aanzienlijk aan betekenis heeft gewonnen
en feitelijk een verzamelnaam is voor verschillende zaken die gecentreerd zijn rondom de
kern: dance muziek. Dance moet niet alleen worden beschouwd als een culturele en
muzikale stroming, maar ook als een zowel door vragers als aanbieders van het product
‘dance’ gepercipieerde lifestyle. Deze lifestyle kent een aantal fundamentele bouwstenen,
waarvan het optreden als individu, het onderdeel zijn van een community, het belang van
kleding en het genieten de belangrijkste zijn.
De achterliggende jaren is op relatief autonome wijze een groep van geïnteresseerden en
liefhebbers in dance muziek - en alles wat hieraan is verbonden - gevormd. In dit licht is het
dan ook discutabel om van een doelgroep te spreken; individuen weten ‘als vanzelf’ de
aanbieders van het product ‘dance’ te vinden. De ‘doelgroep’ van dance is echter
omvangrijk. In Nederland omvat de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar
circa 4,6 miljoen mensen. Op grond van marktonderzoek mag worden verondersteld dat iets
meer dan 2,3 miljoen jongeren en jongvolwassenen geïnteresseerd zijn in dance. Deze groep
is voor een belangrijk deel zo groot als gevolg van het feit dat aanbieders van allerlei
producten en diensten dance hebben ontdekt en in de groep van geïnteresseerden in dance
een belangrijke koopkrachtige doelgroep herkennen. Marketinginspanningen van hun zijde
dragen er toe bij dat trends worden gezet dan wel verstevigd en verder worden ontwikkeld,
maar ook dat hitlijsten en het uitgaansleven meer en meer worden gedomineerd door dance
muziek.
Dance muziek en de evenementen die hierbij horen, zijn ontegenzeggelijk onderdeel van de
cultuurstroming die dance óók is. De diversiteit aan muziekstijlen (variërend van hardhouse
tot lounge en club) en de aanwas en stevige basis van dance talent (DJ’s, producenten en
VJ’s) zorgen er voor dat deze cultuurstroming in Nederland, maar ook daarbuiten, niet alleen
populair is maar ook door een breed publiek wordt geapprecieerd. Als zodanig is dance dan
ook een belangrijke culturele uiting van de hedendaagse jongerencultuur waarin
individualisme, keuzevrijheid, collectiviteit en verplichtingen uitsluitend ‘omdat het individu
dat wil’ centraal staan.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
Maatschappelijke betekenis: openbare orde en veiligheid
Met enige regelmaat is in verschillende publieke discussies dance onderwerp van gesprek.
Veelal gaat het dan om aspecten die verbonden zijn aan de handhaving van de openbare orde
en de veiligheid rondom grootschalige dance evenementen. Ook het gebruik van
stimulerende middelen is in dit verband een terugkerend issue dat nadrukkelijk in verband
wordt gebracht met de intimiteit van de dance clubs dan wel de massaliteit van onder meer
de grootschalige dance evenementen. Feiten weerleggen echter dit beeld; het aantal acute
gezondheidsproblemen als gevolg van onder meer drugsgebruik op party’s is de laatste vijf
jaar met een kwart verminderd; circa 0,9 procent van de bezoekers van een grootschalig
dance evenement doet een beroep op de medische hulpverlening ter plaatse. Ook het aantal
aanhoudingen rondom grootschalige dance evenementen laat zien dat dance relatief weinig
risico’s (risico = kans x effect) kent: in het algemeen is het aantal aanhoudingen door de
politie uitgedrukt als percentage van het aantal bezoekers verwaarloosbaar, namelijk nog
geen 0,1 procent. Duidelijk is wel dat voor grootschalige publieksevenementen aanvullende
logistieke maatregelen dienen te worden genomen, hetgeen overigens niet zonder meer
betekent dat de logistieke grenzen zijn bereikt.
Het positieve beeld over openbare orde en veiligheid van grootschalige dance evenementen
is voor een belangrijk deel het resultaat van de sterk toegenomen professionaliteit van de
organisatoren van grootschalige dance evenementen. Hier levert onder meer de overwegend
strenge visitatie (controle van bezoekers) bij deze evenementen een belangrijke bijdrage aan.
Bovendien wordt al tijdig vóór een evenement plaatsvindt door de verschillende stakeholders
(organisator, beveiliging, eigenaar locatie, politie, brandweer, GGD, EHBO en gemeente)
gesproken over het veiligheidsplan en potentiële risico’s. Dit draagt er onder meer toe bij dat
zowel gedurende de voorbereiding van het evenement als gedurende het evenement de
verschillende stakeholders op adequate wijze op potentiële probleemsituaties kunnen
anticiperen en reageren.
Economische betekenis van dance
De betekenis van dance voor de Nederlandse economie wordt in belangrijke mate bepaald
door de mate waarin Nederlandse aanbieders van dance in staat zijn om - volgens de regels
van de ‘experience economy’ – economische meerwaarde te genereren door de verkoop van
hun producten en diensten. Vanzelfsprekend wordt de economische betekenis van dance
daarnaast ook bepaald door de schaal waar producten en diensten worden aangeboden.
De economische betekenis van dance moet niet worden onderschat; de verkoop van het
product ‘dance’ in de vorm van bijvoorbeeld een feest kan dan ook niet langer als een uit de
hand gelopen hobby worden gezien. Dit komt voor een belangrijk deel door de interessante
groep consumenten die op dance afkomt. Zij hebben gemiddeld een besteedbaar inkomen
van circa EUR 8.500,- à EUR 14.100,- per jaar en vormen derhalve een zeer interessante
commerciële doelgroep. De relatief lage lasten leiden er immers toe dat zij in verhouding tot
anderen relatief veel kunnen besteden aan vakanties, hobby’s, maar ook aan dance. Jongeren
en jongvolwassenen nemen, gevoed door de invloeden van radio, TV, CD’s (inclusief de in
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
de dance scene nog steeds gretig gekochte LP’s), DVD’s, video’s, internet, het clubcircuit én
de grote feesten een substantieel deel van de binnenlandse consumptie voor hun rekening en
daarmee een niet onbelangrijk deel van de economische groei. De commerciële en
economische belangen om deze groep te bereiken zijn dan ook groot. Dance is in dit verband
dus een belangrijk vehikel om een koopkrachtige doelgroep te bereiken; de omvang van de
sponsormarkt bij grootschalige dance evenementen illustreert dit.
Nagenoeg alle bekende merken gebruiken dance als vehikel om hun jonge doelgroep te
bereiken. Een inventarisatie van de omvang van de sponsormarkt bij grootschalige dance
evenementen in Nederland, laat dan ook zien dat de sponsoring van deze evenementen een
alleszins respectabele omvang heeft. De brutobestedingen – de optelsom van de bedragen die
door sponsors aan de organisatie van het evenement wordt betaald – bedragen voor 2002
naar schatting EUR 2,3 miljoen à EUR 2,8 miljoen.
Los van deze positieve externe effecten, heeft dance in brede zin als vorm van recreatie en
vrijetijdsbesteding een belangrijke economische meerwaarde. Met circa 81 dance clubs, 16
Nederlandse dance evenement organisatoren en 158 toonaangevende nationale en
internationale (buitenlandse) DJ’s kan dit ook bijna niet anders. Ook de verkopen van
geluidsdragers (CD’s, LP’s en MC’s) illustreren dit: in 2001 bedroegen de totale verkopen
met daarop dance naar schatting circa EUR 38,9 miljoen. Naar schatting bezoeken jaarlijks
circa 700 à 800 duizend mensen een groot dance evenement, hetgeen resulteert in
omvangrijke financiële stromen van circa EUR 80 miljoen à EUR 90 miljoen.
Schattingen geven aan dat in totaal aanwijsbaar circa EUR 488 miljoen omgaat in de dance
scene. Dit is exclusief de economische ‘spin-off’ effecten voor toeleveranciers van producten
en diensten. Deze ‘spin-off’ effecten houden verband met de interdependenties van de dance
scene met andere economische activiteiten, zoals onder meer toerisme, kleding,
telecommunicatie, media en logistiek. De mate waarin en de frequentie waarmee deze
onderlinge dwarsverbanden worden verzilverd, is logischerwijs bepalend voor de
economische meerwaarde die aan deze interdependenties kan worden ontleend. Deze spinoff
effecten van dance kunnen een veelvoud bedragen van de totaal aanwijsbare omvang van
de financiële stromen in de dance scene.
Op basis van extrapolaties en aanvullend onderzoek schatten wij in dat circa 11.000
arbeidsplaatsen verbonden zijn aan dance als vorm van recreatie en ontspanning. Daarmee
heeft deze economische activiteit in een tijdsbestek van circa 10 jaar dan ook een
betekenisvolle plaats in de Nederlandse economie gekregen.
Conclusies
Dance is niet alleen dance muziek, maar ook een wijze van leven die synoniem is voor
uitgaan, genieten en een bepaalde stijl en manier van doen en laten. Het onderscheidt zich op
een aantal punten wezenlijk van andere muziekstromingen en culturele stromingen,
waardoor het juist in onze hedendaagse maatschappij uniek is. De populariteit van dance ziet
men onder meer terug in de belangstelling voor dance en dance evenementen. De
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
gepercipieerde risico’s die aan deze grootschalige evenementen zijn verbonden vallen
alleszins mee: in de praktijk zijn aan grootschalige dance evenementen relatief weinig
risico’s verbonden.
De economische betekenis van dance in Nederland is omvangrijk en beperkt zich niet tot de
evenementenmakers en hun directe toeleveranciers. De direct aanwijsbare financiële stromen
staan samengevat in onderstaande tabel weergegeven.
Direct aanwijsbare financiële stromen
Activiteit Financiële stroom (in miljoenen EUR)
DJ’s en VJ’s 146,9
Dance clubs en discotheken 220,5
Sponsoring dance evenementen 2,3
Dance evenementen 79,6
Beeld- en geluiddragers 38,9
Totaal 488,2
De omvang van de financiële stromen bevestigt de stelling dat dance niet als een uit de hand
gelopen vorm van hobbyisme kan worden afgedaan. Temeer als de economische ‘spin-off’
effecten in ogenschouw worden genomen. Hoewel de exacte omvang van deze economische
‘spin-off’ effecten moeilijk in kaart kan worden gebracht, is wel duidelijk dat deze een
significante omvang hebben. Dance is dan ook een serieuze economische tak van sport,
waarin het optimaliseren van kwalitatief goede vrijetijdsbesteding centraal staat.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
Inhoudsopgave
Samenvatting
1 Inleiding 1
2 Maatschappelijke betekenis: The world of dance 3
2.1 Achtergrond 3
2.2 Dance als verzamelnaam voor ‘sounds, lifestyle and more’ 3
2.3 De doelgroep van dance 5
2.4 De relatief snelle groei en ontwikkeling van dance 12
2.5 Conclusie 17
3 Maatschappelijke betekenis: openbare orde en veiligheid 18
3.1 Achtergrond 18
3.2 Perceptie 18
3.3 Facts & Figures 20
3.4 Conclusie 27
4 Economische betekenis van dance in Nederland 29
4.1 Achtergrond 29
4.2 Inventarisatie en analyse van de economische betekenis van dance 29
4.3 Dance en economische waarde: het concept ‘experience economy’ 36
4.4 Conclusie 38
5 Conclusies 41
Bijlagen
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
1
1 Inleiding
De achterliggende jaren hebben Nederland en de wereld kennis kunnen maken met een
nieuw muzikaal en cultureel fenomeen: dance. In een relatief kort tijdsbestek heeft dance
muziek – overwegend dansbare, elektronische muziek – clubs, discotheken, hitlijsten, radio,
TV en platen- en CD-kasten veroverd, maar nog belangrijker: de harten van een
miljoenenpubliek van vooral jongeren en jongvolwassenen. Alleen daarom al heeft dance
betekenis: het blijkt immers mensen op een bepaalde manier te raken, mensen met een
verschillende achtergrond, culturele identiteit en nationaliteit.
Dat muziek een universele taal is die velen aanspreekt, is sinds mensenheugenis bekend. De
aard, reikwijdte en daadwerkelijke impact van dance zijn echter opmerkelijk. Dit wordt
onder meer geïllustreerd door de sterstatus van DJ’s en VJ’s en het grote aantal bezoekers
van grootschalige dance evenementen. Bovendien is dance niet alleen een culturele en
muzikale stroming, maar ook een zowel door vragers als aanbieders van het product ‘dance’
gepercipieerde lifestyle. Zo beschouwd, omvat de betekenis en impact van dance dan ook
zowel maatschappelijke als economische aspecten.
Verschillende van deze maatschappelijke en economische aspecten keren met enige
regelmaat terug in de publieke discussie over dance. Dat wil zeggen dat veelal aan
maatschappelijke en economische effecten wordt gerefereerd, maar de precieze omvang en
betekenis van deze effecten niet bekend is. Adequate inzichten in de precieze
maatschappelijke en economische impact van dance en de ‘facts & figures’ die hierbij horen,
ontbreken dan ook. Dit gebrek aan inzicht in de betekenis van dance is in sommige gevallen
de reden voor een verkeerd beeld van dance als culturele stroming.
Tegen deze achtergrond heeft KPMG op verzoek van ID&T de maatschappelijke en
economische betekenis van dance verkend. Hiertoe is een brede - maar ook beperkte en niet
uitputtende – inventarisatie, beschrijving gemaakt en is een analyse van de maatschappelijke
en economische betekenis van dance in Nederland verricht. Naast een intensieve desk
research naar de ‘facts & figures’ van dance (zie bijlage 1), hebben ‘expert interviews’ (zie
bijlage 2) plaatsgevonden met belangrijke instanties en deskundigen met als doel om het
beeld dat uit de desk research naar voren kwam daar waar nodig aan te vullen, aan te
scherpen en daarmee te completeren. Voorliggende rapportage is het resultaat van deze
exercitie en geeft een beeld van de maatschappelijke en economische betekenis van dance in
Nederland.
Dit beeld is overigens een beperkt en niet uitputtend beeld. Daar waar het gaat om de
maatschappelijke betekenis van dance is vooral gekeken naar aspecten verbonden aan
openbare orde en veiligheid en de betekenis van dance als culturele stroming, gebaseerd op
beschikbare openbare bronnen. Ten aanzien van de economische betekenis van dance is
vooral gekeken naar de direct aanwijsbare financiële stromen van dance in de zin van
verkopen van beeld- en geluiddragers, kaartjes voor evenementen etcetera. Daarnaast is
gekeken naar een aantal interdependenties met andere economische activiteiten om op deze
wijze een zo compleet mogelijk beeld te kunnen krijgen van de mate waarin dance is
ingebed in het economisch proces. Bovenal is het de bedoeling van voorliggende rapportage
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
2
om de lezer een indruk te geven van de inhoud, omvang, reikwijdte en impact van dance in
Nederland.
Hoofdstuk 2 gaat allereerst in op wat dance omvat en langs welke lijnen dance zich de
achterliggende jaren heeft ontwikkeld tot de culturele stroming die het vandaag de dag is.
Hoofdstuk 3 schenkt verder aandacht aan de maatschappelijke betekenis van dance en in het
bijzonder de aspecten verbonden aan openbare orde en veiligheid. In hoofdstuk 4 wordt
vervolgens ingegaan op de economische betekenis van dance en de verwevenheid van het
product ‘dance’ met andere economische activiteiten. Hoofdstuk 5 besluit vervolgens met
het op een rij zetten van de belangrijkste conclusies en bevindingen.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
3
2 Maatschappelijke betekenis: The world of dance
2.1 Achtergrond
Dance mag zich onder meer blijkens de publiciteit in een grote belangstelling verheugen van
een breed publiek en een grote media-aandacht. Maar wat omvat dance dan eigenlijk en wie
vormen dat brede publiek? Op deze vraag een antwoord geven is niet eenvoudig en vereist
enerzijds inzicht in en gevoel voor datgene wat kan worden aangemerkt als de dance scene
en anderzijds inzicht in sociaal-culturele ontwikkelingen van in het bijzonder jongeren en
jongvolwassenen.
Wat dit laatste betreft geldt dat nadrukkelijk een onderscheid moet worden gemaakt tussen
‘algemene ontwikkelingen’ en ontwikkelingen die specifiek met dance zijn verbonden. In dit
verband moet onder meer in navolging van anderen1 kort worden stil gestaan bij de denk- en
leefwereld van jongeren nú. Jongeren die in de informatiemaatschappij opgroeien, wijken in
hun denken en doen sterk af van jongeren uit de generaties voor hen. De gunstige
economische ontwikkeling van de afgelopen jaren geeft hun een optimistische en op
consumptie (materieel en immaterieel) georiënteerde blik op de wereld en hun
mogelijkheden daarin. Tegelijkertijd reageren zij op de levensstijl van oudere generaties; zij
zijn in de positie om andere keuzes te maken en doen dat dan ook nadrukkelijk.
Voorliggend hoofdstuk wil inzicht geven in de sociaal-culturele aspecten die aan dance zijn
verbonden en die voor een belangrijk deel ook het commerciële succes van dance - en
daarmee ook de maatschappelijke en economische betekenis en impact – verklaren. Hiertoe
schetsen wij allereerst wat dance omvat en staan wij stil bij de lifestyle die aan dance is
verbonden. Vervolgens kijken wij naar de ‘doelgroep’ van dance en op welke wijze vraag
naar en aanbod van het product ´dance’ elkaar vinden.
2.2 Dance als verzamelnaam voor ‘sounds, lifestyle and more’
Dance omvat allereerst de alom bekende overwegend dansbare, elektronische muziek
waarmee poppodia en evenementen tienduizenden bezoekers weten te trekken. Een dj mixt
platen van zichzelf en andere DJ’s en producenten aan elkaar en is de entertainer in plaats
van een individuele artiest of band. ‘Dance’ is in dit verband een verzamelnaam voor een
aantal soorten en stromingen muziek zoals Techno, Trance, Hardstyle, Hardcore, House,
Clubtrance, Progressive, Garage, Lounge, Drum & Bass. Deze sounds hebben de
achterliggende tien jaar een geweldige ontwikkeling doorgemaakt. Was circa tien jaar
geleden dance muziek niet of nauwelijks in de verkoopcijfers en (dus) de hitlijsten terug te
vinden, tegenwoordig kan het merendeel van de hits in meer of mindere mate als dance
muziek worden aangemerkt. Dit komt ten dele ook door het feit dat de populariteit van dance
muziek en daarmee ook het commerciële succes van dance anderen aanzet tot het maken van
deze muziek. In dit verband is dan ook sprake van een zichzelf versterkende dynamiek.
1 K.M. van Steensel, Internetgeneratie; de broncode ontcijferd, Stichting Maatschappij en Onderneming, Den
Haag, november 2000.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
4
Daarnaast staat dance echter ook voor een wijze van leven die synoniem is voor uitgaan,
genieten en een bepaalde stijl en manier van doen en laten. Dance als lifestyle kent dan ook
een aantal belangrijke centrale bouwstenen:
Individueel: het maken van en luisteren naar dance muziek maakt duidelijk wat typerend
is voor dance: je kunt het in je eentje doen en tegen relatief lage kosten. Er hoeft geen
complete studio worden gebouwd om dance muziek te maken; een krachtige Pentiumcomputer
is echter wél een noodzakelijke voorwaarde voor succes. Individualiteit en het
maken van eigen keuzes is dan ook een belangrijk element van dance als lifestyle. Dance
als lifestyle vereist dan ook geen exclusiviteit: iemand die een grote passie heeft voor
dance, maar ook andere interesses heeft die niet passen binnen de dance scene, kan dit
goed combineren. Individuele keuzes worden geaccepteerd.
Onderdeel van een groep en community: het genieten van en dansen op dance muziek
krijgt meer betekenis, inhoud en plezier als dit in een grootschalig verband met enkele
duizenden anderen plaatsvindt. Tussen de feestgangers onderling bestaat dan een relatief
grote mate van saamhorigheid en het gevoel gezamenlijk en individueel onderdeel te zijn
van iets unieks, waar een ieder nog lang over spreekt. Dit laatste gebeurt ook: zowel
vóór, tijdens als ná evenementen weten liefhebbers van dance elkaar feilloos te vinden
via mobiele telefoon (in het bijzonder SMS) en internet. Op bijna autonome wijze
ontstaat dan ook een band met een groep gelijkgestemden (‘community’) met eigen
normen en waarden en een gemeenschappelijke liefhebberij.
Kleding en stijl: het saamhorigheidsgevoel wordt vergroot door onder meer de
verschillende ‘dress codes’ bij feesten, waardoor aandacht wordt geschonken aan het
uiterlijk, stijl en mode. Het plezier en de beleving van een groot dance evenement begint
al met het aanschaffen van de bijpassende kleding en de bijbehorende accessoires. In dit
verband is het feest Sensation – white edition van organisator ID&T een goed voorbeeld.
Voor dit feest dat elk jaar in juli in de Amsterdam Arena plaatsvindt is witte kleding de
dress code. Kleding en meer in het algemeen stijl zijn dus erg belangrijk, waarbij dance
trendsettend is in onder meer het oppikken van nieuwe mode-ontwikkelingen, maar ook
technologische ontwikkelingen op het terrein van telecommunicatie en ICT. Het laatste
is ook het gevolg van het feit dat dance muziek onderdeel is van de
informatiemaatschappij en de vormgeving van de nieuwste snufjes op het terrein van
bijvoorbeeld telecommunicatie in toenemende mate bepalend is voor het commerciële
succes.
Genieten: jongeren hebben een relatief druk programma waarin een aantal verplichte
activiteiten zoals studeren en werken zijn opgenomen. In de relatief schaarse vrije tijd
willen jongeren in toenemende mate genieten van alles wat het leven hun heeft te bieden.
Deze houding draagt er toe bij dat uitgaan, lekker eten en drinken naast een sociaal
element (contact met anderen) van groot belang zijn voor het vervullen van de eigen
behoefte aan een kwalitatief goede vrijetijdsbesteding. Dit verklaart ook waarom veel
jongeren relatief veel geld spenderen aan uitgaan.
Omdat geen enkele culturele stroming statisch is en bovendien dance als relatief dynamisch
mag worden aangemerkt, kan het niet anders dan dat door de tijd heen ook andere sociaal-
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
5
culturele elementen een plaats krijgen. Dance als lifestyle is derhalve zeker niet
‘uitontwikkeld’, maar onderhevig aan verandering. Dit komt voor een deel ook door de
ontdekking van dance door aanbieders van allerlei producten en diensten die in de groep van
geïnteresseerden in dance een belangrijke koopkrachtige doelgroep herkennen.
Marketinginspanningen van hun zijde dragen er toe bij dat trends worden gezet dan wel
verstevigd en verder worden ontwikkeld en dance verspreid wordt onder de massa.
Zo beschouwd, is dance niet uniek. De centrale bouwstenen van de lifestyle zijn immers
algemene maatschappelijke trends die als een uiting van de hedendaagse jongerencultuur
kunnen worden getypeerd. Dit geldt bijvoorbeeld voor de invloed van stijl en kleding: de
New Romantic stroming met groepen zoals Spandau Ballet en Duran Duran (begin jaren
tachtig) kende ook een eigen dress code. In combinatie echter met een aantal aanvullende
punten onderscheidt dance zich echter van andere muziekstromingen en culturele
stromingen, waardoor het juist in onze hedendaagse maatschappij wél uniek is. Deze punten
zijn:
het bereik van dance onder een brede en diverse groep mensen in de Nederlandse
maatschappij;
de relatief snelle groei en ontwikkeling van dance: van ‘underground’ naar een
miljoenenpubliek in een periode van circa tien jaar;
het grootschalige karakter van dance evenementen naast de ‘intimiteit’ van clubs en
discotheken;
de economische en commerciële belangen die onlosmakelijk met dance zijn verbonden.
In dit licht staat dance dan ook nadrukkelijk voor méér dan muziek alleen. Hiermee is
overigens nog niets gezegd over de mate waarin dance in de toekomst onderscheidend blijft
dan wel als muzikale stroming en cultuurstroming een blijvend karakter heeft. Een
verzadiging van dance zal zich echter naar het zich thans laat aanzien op korte termijn zeker
niet voordoen. Hiervoor is dance te veel verankerd in de hedendaagse jongerencultuur.
2.3 De doelgroep van dance
Het denken in termen van doelgroepen is bij dance eigenlijk discutabel. Dit is immers veelal
verbonden aan het ‘achter het bureau‘ vormgeven, inrichten en implementeren van
marketinginspanningen met als doel helder voor ogen te hebben voor wie een bepaald
product of een bepaalde dienst is bedoeld. Bij dance gaat het eigenlijk juist andersom.
De dance muziek ontstaat, mensen vinden het leuk en het verspreidt zich in een wat bredere
kring. Op deze wijze is de achterliggende jaren op relatief autonome wijze een groep van
geïnteresseerden en liefhebbers in dance muziek - en alles wat hiermee is verbonden -
gevormd.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
6
Langs deze weg ontwikkelt dance zich nog steeds verder en mag het zich ondertussen in een
grote belangstelling verheugen onder de groep van jongeren en jongvolwassenen van 15 tot
35 jaar.
In Nederland omvat de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar circa 4,6
miljoen mensen. Dit betreft de brede doelgroep van mensen die in Nederland geïnteresseerd
kunnen zijn in dance. Op basis van marktonderzoek mag worden geconcludeerd dat dance
onder deze doelgroep ook inderdaad breed verspreid is. Zo blijkt uit marktonderzoek dat van
de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar 600.000 jongeren (13 procent) in
2001 een dance evenement bezocht en dat circa 2,7 miljoen jongeren in 2001 naar een
discotheek zijn geweest2. In een tweede meting van juli 2002 blijkt dat circa anderhalf
miljoen personen de afgelopen twee jaar een dance evenement bezocht3. Deze interesse
wordt bevestigd door marktonderzoek van De Vos & Jansen4, waarin willekeurige
Nederlanders in de leeftijd van 15 tot 35 jaar gevraagd werd naar hun interesse in dance.
Daaruit blijkt dat iets meer dan de helft (51,6 procent) geïnteresseerd is in dance.
Extrapolatie laat een groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar in Nederland
zien die zo’n 2.380.000 dance liefhebbers omvat, die regelmatig dance evenementen
bezoeken, dance cd’s kopen en zich ook op andere manieren in dance verdiepen en met
dance bezighouden. Circa 14 procent van deze groep geeft aan zeer geïnteresseerd te zijn in
dance, hetgeen overeenkomt met ongeveer 650.000 jongeren en jongvolwassenen die zeer
regelmatig dance evenementen bezoeken, de magazines lezen, beeld- en geluiddragers
aanschaffen en in dance clubs uitgaan. Dance is voor deze groep direct verbonden met de
manier waarop zij een avond uit willen gaan en hun vrije tijd willen besteden. Deze getallen
komen overeen met de inschattingen die in verschillende interviews in de media, maar ook in
de verschillende KPMG-interviews met ervaringsdeskundigen zijn genoemd.
Daarnaast bestaat er een vaste kern trendsetters die hun leven lijken in te richten op dance en
dance evenementen. Op basis van de ervaringscijfers met (bus)reizen naar evenementen door
geheel Nederland en het buitenland, wordt deze groep geschat op zo’n 200.000 jongeren en
jongvolwassenen5. Voor deze groep is dance aanzienlijk meer dan een avond uit, hetgeen
zich onder meer uit in de manier van kleden, de plaats die uitgaan inneemt in de gehele
vrijetijdsbesteding en het kiezen voor vakanties waarin dance centraal staat. Figuur 1 geeft
het bereik van dance onder de Nederlandse bevolking nog eens gespecificeerd weer.
2 Volkskrant, Annemieke Kranenberg, Weinig steun voor verbod dancefeesten, 7 december 2001, IBT
marktonderzoek. www.ibtmarktonderzoek.nl .
3 IBT marktonderzoek, Omnibus juli 2002, evenementen 2002, 1 juli 2002.
4 De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002.
5 Interview KPMG met Ivo Hütte, Logistance, 5 juni 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
7
Figuur 1. Bereik van dance
Uit marktonderzoek6 naar de verschillen en overeenkomsten tussen dance
evenementbezoekers en niet-dance evenementbezoekers blijkt dat dance liefhebbers actief
hun eigen amusementsaanbod en vrijetijdsbesteding creëren. Dance liefhebbers zijn in
allerlei opzichten (interesse, bladen, kranten, tv, radio, samenstelling van het huishouden,
hoogte van het inkomen, verdeling over de Nederlandse provincies en steden) hele normale
Nederlanders, maar dance liefhebbers besteden in het algemeen meer tijd aan het bezoeken
van actieve (buiten) evenementen zoals dance evenementen, popfestivals, filmfestivals,
wereldmuziek festivals, sport evenementen, strandevenementen, carnaval/kermis en hebben
een meer dan gemiddelde interesse in muziek, in reizen en vakanties, huren meer video’s,
gaan vaker naar de bioscoop en surfen meer op het internet dan andere Nederlanders.
Hieronder wordt dieper ingegaan op mogelijke verschillende karakteristieken zoals de
leeftijdsopbouw, het werken en studeren, het opleidingsniveau, de koopkracht, alsmede
specifieke kenmerken van de dance levensstijl zoals genieten, individuele expressie,
‘community gevoel’, consumptievoorkeuren en stijl.
6 IBT marktonderzoek, Omnibus juli 2002, evenementen 2002, 1 juli 2002. Conclusie en interpretatie KPMG.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
8
Leeftijdsopbouw
De leeftijdsopbouw van de groep jongeren en jongvolwassenen die met name geïnteresseerd
is in dance laat zien dat vooral jongeren in de leeftijdscategorie 15 tot en met 25 jaar
geïnteresseerd zijn in dance. In de leeftijdscategorie 26 tot en met 35 jaar - feitelijk de
levensfase waarin de meesten werken, een vaste relatie hebben dan wel kinderen krijgen -
neemt de intensiteit van de interesse en het bezoek aan dance evenementen af. Figuur 2 geeft
het één en ander nog eens beknopt weer.
Figuur 2. Interesse in dance
17%
22%
37%
66%
76%
83%
78%
63%
34%
24%
15-18
18-21
22-25
26-29
30-35
Leeftijd ondervraagden
Percentage ondervraagden
Totaal niet geïnteresseerd Enigszins tot zeer geïnteresseerd
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002, bewerking en grafiek KPMG.
Daarnaast bestaat logischerwijs ook in de leeftijdscategorie jonger dan 15 jaar en de
leeftijdscategorie ouder dan 35 jaar belangstelling voor dance. De leeftijdsopbouw van de
(potentiële) doelgroep voor dance – en daarmee de doelgroep - is dan ook aanzienlijk breder.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
9
Werken en studeren
Van de dance liefhebbers is circa de helft werkzaam en de helft volgt een opleiding of
studeert. Verschillen tussen werkenden en studerenden zijn er dus op dit punt nauwelijks.
Daarentegen zijn er wel verschillen voor wat betreft het bezoeken van evenementen (de
actieve deelname aan dance); schoolgaande en studerende jongeren gaan vaker naar
evenementen dan werkenden. Figuur 3 en figuur 4 geven de relatie werken, studeren en
dance nog eens grafisch weer.
Figuur 3. Liefhebbers van dance in relatie tot werk en studie
49%
51%
Werkzaam School/studeer
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002; bewerking profiel danceliefhebber
en grafieken KPMG.
Figuur 4. Actieve deelname aan dance in relatie tot werk en studie
50,5%
32,2%
25,2%
8,2%
0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0%
School/studeer
Werkzaam
Enigszins geïnteresseerd Zeer geïnteresseerd
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002; bewerking profiel dance-liefhebber
en grafieken KPMG.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
10
Opleidingsniveau
Het hoogst genoten opleidingsniveau van dance liefhebbers bestrijkt het gehele spectrum van
VMBO tot HBO en Wetenschappelijk Onderwijs. In het algemeen is sprake van een brede
interesse in dance die los staat van het niveau van de genoten opleiding. Wel neemt het
aantal actieve dance liefhebbers in het hoger onderwijs af. De actieve dance liefhebbers zijn
vooral te vinden op het MBO, het VWO en de HAVO. Figuur 5 geeft de relatie weer tussen
het percentage van de ondervraagden met een interesse in dance en hun hoogst genoten
opleidingsniveau.
Figuur 5. Interesse in dance in relatie tot hoogst genoten opleidingsniveau
Interesse in dance
60%
47%
37%
46%
35%
35%
36%
10%
13%
26%
20%
15%
11%
5%
Lagere school
VMBO
HAVO
VWO
MBO
HBO
WO
Genoten opleiding
Percentage ondervraagden
Enigszins geïnteresseerd Zeer geïnteresseerd
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002; bewerking profiel dance-liefhebber en
grafieken KPMG.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
11
Koopkracht
Aanbieders van allerlei producten en diensten hebben dance inmiddels ook ontdekt en
herkennen in de groep van geïnteresseerden in dance een belangrijke groep potentiële
afnemers van hun producten en diensten. Zo besteden achttienjarigen hun geld vooral aan
kleren, cd's, films, concerten en strips. Vijftienjarigen spenderen hun geld aan min of meer
dezelfde producten, met dat verschil dat hier snoep ook nog een belangrijke plaats in de
bestedingen inneemt. In het algemeen zijn jongeren echter geïnteresseerd in moderne
technologie en informatica, muziek, fast food, kleding, tabak en alcohol.
Marketinginspanningen van de zijde van de aanbieders van allerlei producten dragen er toe
bij dat trends worden gezet dan wel verstevigd, verder worden ontwikkeld en door een steeds
bredere en grotere groep worden geadopteerd. De jongeren die gerekend worden tot het
dance publiek hebben doorgaans flink wat geld te besteden. Ook is steeds meer aandacht
voor de jongvolwassenen omdat ze aanzienlijk meer te besteden hebben dan het jonge
publiek. Volgens een rapport van de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR)
besteedt iedere Nederlander gemiddeld een kwart van zijn huishoudgeld aan vrije tijd7. Het is
aannemelijk dat dit percentage voor de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35
jaar aanzienlijk hoger zal liggen, omdat deze groep en in het bijzonder de jongeren relatief
lage lasten hebben en dus de beschikking hebben over een relatief groter vrij besteedbaar
inkomen. Hieronder wordt kort een indicatie gegeven van de koopkracht per
leeftijdscategorie. In dit verband kijken wij naar het persoonlijk inkomen van jongeren en
jongvolwassenen en - na aftrek van de vaste lasten – naar het vrij besteedbaar inkomen.
Gemiddeld heeft zo’n driekwart van de jongeren van 15 tot 18 jaar die thuis wonen een eigen
inkomen. Daarnaast ontvangt 20 procent van de thuiswonende jongeren studiefinanciering en
wordt door hun ouders voorzien in de kosten van het levensonderhoud8. Vooral in de
leeftijdscategorie 15 tot en met 18 jaar neemt het aandeel jongeren met een eigen inkomen
snel toe. Onder de 15-jarigen heeft 45 procent een eigen inkomen, terwijl dit onder de 18-
jarigen opgelopen is tot 90 procent. Gebaseerd op cijfers van 1999 hadden jongeren in deze
leeftijdscategorie een vrij besteedbaar inkomen van gemiddeld EUR 2.900 op jaarbasis.
Tegen de tijd dat iemand 18 jaar is, komt het vrij besteedbaar inkomen rond de EUR 3400 te
liggen. Daarna neemt het gemiddelde persoonlijke inkomen tussen de 18 en de 24 jaar met
meer dan EUR 1.815 (NLG 4.000) per leeftijdsjaar toe.
In de leeftijdscategorie van 20 tot 25 jaar heeft vrijwel iedereen een eigen inkomen. Het
leeuwendeel van de inkomsten van deze groep jongeren is afkomstig uit arbeid, slechts een
klein deel uit studiefinanciering of uitkering. Jongeren in deze leeftijdscategorie hebben een
vrij besteedbaar inkomen van gemiddeld EUR 15.428 (NLG 34.000) op jaarbasis. Het
gemiddeld persoonlijk inkomen blijft sterk stijgen tot EUR 21.150 (NLG 46.600) in de groep
van 25 tot 30 jarigen en tot EUR 24.750 (NLG 54.600) in de groep van 30 jaar en ouder9.
Figuur 6 geeft het hierboven beschreven inkomensverloop nog eens grafisch weer.
7 Zie ook Volkskrant, Het feest is voorbij, 8 augustus 2001.
8 Centraal Bureau voor de Statistiek, Jeugd 2001, cijfers en feiten.
9 Idem.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
12
Figuur 6. Inkomensverloop jongeren
2.4 De relatief snelle groei en ontwikkeling van dance
De groei van dance in circa tien jaar
Dance heeft in Nederland een snelle groei en ontwikkeling doorgemaakt, waarbij het zich
van een underground stroming in een periode van circa tien jaar heeft ontwikkeld tot een
gevestigde culturele stroming die een miljoenenpubliek bereikt.
In Nederland zijn er circa 80 clubs en dance café’s die uitsluitend dance muziek draaien10.
Daarnaast is dance onderdeel geworden van de vaste programmering in de reguliere
uitgaanscentra, discotheken, strandtenten, kledingzaken, hippe restaurants, kappers en andere
uitspanningen.
Dance platen maken een groot percentage van de wekelijkse Top 40 uit en radiozenders
zoals Radio 538 en Yorin FM en TV-zenders zoals MTV, TMF en The Box hebben dance
als onderdeel van de vaste programmering. Daarnaast kent Nederland een radiostation dat 24
uur per dag, 7 dagen per week dance muziek uitzendt: ID&T Radio. Met enige regelmaat
zijn deze zenders ook volop vertegenwoordigd op verschillende dance evenementen.
10 Telling KPMG op basis van verwijzingen http://www.start2dance.com.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
13
De Nederlandse DJ’s die optreden op dance evenementen en feesten hebben inmiddels een
sterstatus verworven en zijn eigenlijk doorgaans op reis van evenement naar evenement over
de hele wereld. Er zijn in Nederland meer dan 158 professionele DJ’s11, producers en liveacts
met sterren als DJ Jean, Tiësto, Armin van Buuren, Piet Bervoets, Johan Gielen en Mark
van Dale. Deze ontwikkeling heeft overigens nadrukkelijk een internationaal karakter. Zo
verkocht de Engelse superster Moby al meer dan 10 miljoen exemplaren van zijn album Play
en doet hij dit jaar op zijn tournee alle Europese hoofdsteden en grote steden en staten van de
Verenigde Staten aan. De Duitser Sven Väth reisde voor zijn Fire World Tour van Hong
Kong, Tokyo en Singapore via Buenos Aires, Rio de Janeiro, Chicago en New York naar
Amsterdam12. Deze sterren zijn meer dan DJ’s: het zijn artiesten die werk van anderen
draaien, eigen materiaal produceren en met behulp van videoclips bewust een beeld en een
imago creëren. Daarnaast worden de DJ’s ondersteund door professionele Video Jockey’s
(VJ’s), een nieuwe beroepsgroep die de door de dj gedraaide muziek visueel begeleiden met
(zelfgemaakte) video’s, beelden, lasershows en speciale effecten.
In 2001 vonden 32 dance evenementen plaats; ruim 45 procent meer dan in 200013. Deze
stijging zet zich door. Gedurende de zomer van 2002 kon de dance liefhebber elk weekend
van juli tot en met augustus kiezen uit minstens één mega-dance-event met een omvang van
minimaal 15.000 bezoekers14. Er zijn in Nederland dan ook inmiddels 16 professionele
organisaties die dance evenementen organiseren en een grote bekendheid genieten, niet
alleen onder de doelgroep. Zo bleek uit een marktonderzoek van de Ticketbox, het aan de
Staatsloterij gelieerde landelijke verkooppunt voor kaarten voor voetbal en voor
evenementen, dat marktleider ID&T reeds in 2000 onder jongeren van 12 tot 20 jaar al
bekender was dan Mojo Concerts15. De relatief hoge prijzen voor een toegangskaartje voor
een dance evenement en negatieve publiciteit doen hier niets aan af. Dance Valley 2002 was
ondanks een prijsstijging van 40 procent en de negatieve publiciteit in 2001 binnen een week
uitverkocht. De programmering van de DJ’s was toen nog niet eens bekend.16
Ook de reguliere popbranche kan inmiddels niet meer om dance heen. Het muziekaanbod
van de 43 gesubsidieerde kernpodia bestaat voor de helft uit dance avonden, met jaarlijks
zo’n 325.000 bezoekers. De grote reguliere popfestivals hebben inmiddels ook een dance
podium opgericht. Zo is op parkpop het dance gedeelte in 2002 voor de derde keer ingericht.
Na het succes van 2000 was dit deel van het parkpopterrein twee keer zo groot gemaakt17.
Wat tien jaar geleden begon met illegale feestjes in gekraakte loodsen is dan ook uitgegroeid
tot een miljoenenindustrie die diverse subgenres heeft voortgebracht, elk met eigen winkels,
DJ’s, feesten en kledingvoorschriften18. Tal van kleine ondernemers hebben een bestaan
11 Telling KPMG op basis van verwijzingen http://www.start2dance.com/.
12 Spits, DanceZone, De DJ als popster, 1 mei 2002.
13 Adformatie, RTV actiefste op jongerenevenementen, 28 februari 2002 en ReSpons Jongeren Evenementen
Monitor 2001.
14 Zie ook Volkskrant, Anne van Driel, Jeroen Junte, Exclusief voor de massa, 27 juni 2002.
15 Jan Jacobs, Dance-events: van undergroundcultuur tot merkconcept, juni 2000.
16 Zie ook Volkskrant, Anne van Driel, Jeroen Junte, Exclusief voor de massa, 27 juni 2002.
17 Zie ook Telegraaf, Parkpop trekt 400.000 bezoekers, 21 juni 2001, bewerking KPMG.
18 Zie ook Volkskrant, Helft jongeren bezoekt dance-party of club, 14 januari 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
14
opgebouwd in deze dance industrie, waarin 33 dance platenlabels, 22 (online) platenzaken
en platenwinkelketens, 100 dj-speciaalzaken, 17 dj-boekingskantoren, 9 collectieven van
video jockeys (VJ’s), 26 dj-apparatuur verhuurders, 16 gespecialiseerde dance evenementen
organisatoren, 15 dance tijdschriftuitgevers, 8 dance kledingwinkels, 22 online dance radio
zenders, een veelvoud van internetsites, maar ook gevestigde platenmaatschappijen,
reisbureaus, touroperators, reclamebureaus, drukkerijen, evenementenbeveiligers,
smartshops, professionele hulpverleners en verkeersregelaars vertegenwoordigd zijn19.
Ook het reguliere bedrijfsleven heeft de dance industrie gevonden. Door middel van
sponsoring of door middel van ‘eigen’ dance evenementen proberen zij hun
naamsbekendheid en merkloyaliteit onder de groep van jongeren en jongvolwassenen van 15
tot en met 35 jaar te vergroten. Zo verbinden bekende merken hun naam aan evenementen en
treden zij op als sponsor (bijvoorbeeld de Lucky Strike Dance Awards en de Heineken Fast
Forward Parade). Andere belangrijke sponsors van dance evenementen zijn onder meer
MTV, Camel, Twix, Redbull, Renault, Dayzers, Grolsch, Southern Comfort, Coca Cola en
Bacardi-Martini. In dance magazines wordt geadverteerd door nagenoeg alle bekende
merken die zich richten op een relatief jong koperspubliek.
Waarom is dance zo gegroeid?
Wat tien jaar geleden als subcultuur begon is tegenwoordig onder jongeren een brede,
gevestigde vorm van vermaak, die bekend staat onder de naam ‘dance’, een cultuur met een
eigen muziek, omgang, beeld, taal en uitgaansleven20. De vraag komt op waarom dance zo
heeft kunnen groeien en welke factoren aan die groei hebben bijgedragen.
Daarop is in feite het antwoord kort: dance is vooral een uitgaanscultuur, waarin een patroon
van vrijetijdsbesteding en de individuele muziek- en consumptievoorkeuren van de jeugd
van nu naar voren komen. Je wilt je eigen leven leiden, zelf vormgeven aan je ontwikkeling
en plezier hebben21. De groeiende aandacht voor dance, onder meer versterkt door de groei
van het aantal feesten en de marketingstrategieën van bekende merken, heeft met een
zichzelf versterkende dynamiek dance gemaakt tot wat het nu is.
Vrije tijd
Alle jongeren vinden vrije tijd belangrijk. Vrije tijd is echter in het drukke programma van
jongeren en jongvolwassenen tot een schaars goed geworden en neemt dan ook een steeds
belangrijker plaats in. De beschikbare vrije tijd wensen jongeren zo goed mogelijk te
besteden in een op hun voorkeuren toegesneden leefwereld. De beleving van het genieten,
het met gelijkgestemden bij elkaar willen komen, jezelf kunnen zijn, je eigen avond kunnen
invullen en verrast worden, staan daarbij voorop22. Ruim driekwart van de bezoekers gaat
niet alleen naar een evenement vanwege de DJ’s. Bezoekers van een dance evenement
betalen grif 55 euro voor een grootschalig evenement met DJ’s die op een willekeurige
19 Telling KPMG op basis van verwijzingen http://www.start2dance.com/.
20 Events, Jan Jacobs, Dance-events: van undergroundcultuur tot merkconcept, juni 2000.
21 Interview KPMG met Tom ter Bogt, 26 juni 2002.
22 Interview KPMG met ID&T inzake dance als Lifestyle, 3 mei 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
15
zaterdagnacht ook ergens in de provincie zouden draaien. Men komt echter vooral af op de
reputatie van het evenement23.
Jongeren zijn bereid hard te werken, maar willen dan ook ‘stevig uitgaan’ en daarin zelf
beslissingen kunnen nemen24. Op dance evenementen wordt de vrijheid in individuele
ontplooiing en profilering geboden. Jongeren kunnen nieuwe contacten maken, hun grenzen
verruimen en nieuwe grenzen ontdekken. Voor veel jongeren is het dan ook een geweldige
uitlaatklep om dagelijkse dingen even te laten voor wat ze zijn en geheel in een feest op te
gaan. Dance past derhalve in het patroon van de moderne vrijetijdsbesteding, waarin in
groepjes met vrienden naar evenementen toegaan, geld uitgeven en hierop het weekend
aanpassen een plaats hebben25.
Dance als muziekstroming kent verschillende muziekstijlen. De verschillende stijlen van
dance zoals Techno, Trance, Hardstyle, Hardcore, House, Clubtrance, Progressive, Garage,
Lounge, Drum & Bass trekken verschillende mensen aan. Het aspect van het gezamenlijk
naar het feest gaan is echter erg belangrijk en gemeenschappelijk voor alle stijlen van dance;
jongeren willen geen meeloper zijn. Zij willen erbij horen en erbij zijn. Als vanouds
zonderen jongeren zich af van de rest en groeperen ze zich. Bij leeftijdsgenoten zullen zij
daardoor in aanzien stijgen, terwijl ze bij anderen eerder afgunst opwekken. Dit uit zich in
een bepaalde levensstijl, de kleding die je mag en kan dragen, waar je wát gaat eten en wat je
kunt doen en vooral moet laten. Het één en ander heeft tot gevolg dat - geholpen door de
verhalen over de groep - steeds meer jongeren zich bij deze groep aansluiten. Jongeren
hebben wat dat betreft altijd al in hun vrije tijd opgetrokken met gelijken. Het is in die vorm
dat collectief de eigen identiteit verder wordt vormgegeven26. Vanuit deze cultuur wordt hun
koopgedrag bepaald. De keuze voor het dance evenement waar jongeren naar toegaan
spiegelt zich dan ook aan de jongerencultuur waar zij deel van uitmaken.
Consumptievoorkeuren
Ook al worden de producten van dance gekocht op basis van individuele voorkeuren, dan
nog komen de jongeren bijna onvermijdelijk samen in sociale categorieën en groepen met
een zelfde smaak. Zoals hierboven is geschetst, zijn er behalve individuele ook allerlei
sociale motieven voor de aanschaf van een CD of een bezoek aan een evenement, zoals de
wens om tot een bepaalde sociale laag of groep te horen. Enerzijds sluiten dance
evenementen aan bij de beleving en bevestiging van de individuele keuze. Anderzijds sluiten
dance evenementen aan bij de behoefte om graag gezien te worden dan wel te kunnen
vertellen dat je op een bepaald feest bent geweest en onderdeel van de collectieve belevenis
was.
Jonge mensen zijn echter kritisch. Ze zijn opgegroeid met de moderne media, zijn daardoor
heel goed geïnformeerd en weten dat er alternatieven voldoende zijn. Ze zijn scherp in hun
23 Zie ook Volkskrant, Anne van Driel, Jeroen Junte, Exclusief voor de massa, 27 juni 2002.
24 Interview KPMG met Tom ter Bogt, 26 juni 2002.
25 Idem.
26 Idem.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
16
keuzes en radicaal in hun afwijzingen27. De party reports die na de dance evenementen en
feesten steevast door allerlei bezoekers via internet worden verspreid, hanteren een vaste
indeling voor de beoordeling en illustreren dit. De beoordeling vindt plaats aan de hand van
het geven van waarderingen voor de aanwezige mensen, de muziek, de lichteffecten, de
aankleding en het geheel van het evenement als totaalaanbod.
Het publiek moet telkens nieuwe prikkels geboden worden. Deze nieuwe prikkels worden
geleverd door creatieve geesten als VJ’s, grafisch ontwerpers, mode-stylisten en
decorbouwers die samenwerken met de DJ’s om de aankleding van het feest de juiste sfeer te
geven. Feesten en evenementen zijn dan ook uitgegroeid tot een podium waar jonge
kunstenaars hun werk kunnen laten zien28. Spectaculaire aankleding van feesten en party’s
en mooi vormgegeven flyers en CD’s worden door het publiek steeds belangrijker gevonden.
Daarbij ontwikkelen dance evenementen zich steeds meer tot gecombineerde
‘vermaakevenementen’. Anders gezegd: een soort pretpark waarin de discotheek met de
muziek, het dansen, het geluidssysteem en lichtinstallaties samengaan met onder meer luxe
aankleding en de aanwezigheid van restaurants, bioscopen en kermisattracties, alles specifiek
ingericht op de smaak van de doelgroep.
In de ontwikkeling van doelgroepspecifieke dance evenementen zijn er vanuit het oogpunt
van consumentenvoorkeuren drie verschillende categorieën evenementen te onderscheiden,
ieder ingericht op de smaak van de groep jongeren en jongvolwassenen die dat specifieke
evenement trekt. Het gaat hier om:
grootschalige evenementen voor ‘de massa’ met specifieke muziekstijlen;
grootschalige evenementen met meerdere muziekstijlen;
exclusieve en relatief kleinschalige evenementen.
De eerste categorie dance-evenementen bestaat uit kleine en grootschalige evenementen die
verbonden zijn aan specifieke muziekstijlen. Bekend zijn grootschalige evenementen als
Awakenings, Sensation White Edition (trance), Sensation Black Edition (techno/hardstyle),
Impulz (hardhouse), Trance Energy (trance), Shockers (techno/hardstyle) en Extrema
(house). Deze evenementen trekken de liefhebbers van de specifieke muziek die daar wordt
gedraaid. Elk genre heeft een eigen publiek en daarnaast ook een eigen gevoel en typische
associaties (zie bijlage 3).
De tweede categorie bestaat uit de grote groep evenementen die meerdere of alle dance
muziekstijlen draaien. Deze evenementen trekken de grote stroom van bezoekers aan die
juist voor de massabijeenkomst en het spektakel komen. Deze groep omvat de grootschalige
evenementen als Impulz, Sensation, Innercity, Dance Valley, Lovefields, de Fast Forward
Dance Parade en Mysteryland waarbij 15.000 à 45.000 bezoekers bijeenkomen.
De bezoekers zijn jongeren die aangetrokken worden om voor de duur van het feest deel te
zijn van een groep gelijkgestemden. Daarnaast komen de bezoekers vooral om van de
27 Jan Jacobs, Dance-events: van undergroundcultuur tot merkconcept, juni 2000.
28 Zie ook Volkskrant, Jeroen Junte, Navelpiercing met smiley via internet, 21 janauri 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
17
spectaculaire geluidssystemen, laser, licht en live performances te genieten. In combinatie
met de muziek wordt er een sensatie, een spanning gecreëerd, waar met duizenden tegelijk
van kan worden genoten. De bezoekers komen om onderdeel te zijn van de groep die deze
belevenis heeft meegemaakt. Deze belevenis wordt overigens niet alleen gecreëerd door de
muziek. Er zijn naast het dansen genoeg dingen te doen gedurende het evenement. Sommige
evenementen hebben kermistoestellen, een bioscoop met slasher-films en fast food. Zo
ontwikkelen deze evenementen een breed aanbod aan muziek en entertainment, specifiek
ingericht op de smaak van de doelgroep. Deze grote evenementen zijn dan ook muziek- en
entertainmentmerken geworden met een eigen muziek en belevingswereld.
De derde groep dance evenementen
zijn feesten die zich binnen de
verschillende muziekstijlen richten
op exclusiviteit en die in de
aankleding een specifiek thema en
een specifieke beleving beogen. Bij
evenementen als Islander
(Forteiland, IJmuiden), SOAP
(verschillende bijzondere locaties)
en Labelland (Melkweg,
Amsterdam) wordt de beleving
naast de muziek, vooral door de
aankleding, kleding, drank, eten en
de organisatie bepaald.
2.5 Conclusie
De maatschappelijke betekenis van dance als culturele stroming in de Nederlandse
maatschappij is groot. Het één en ander wordt onder meer geïllustreerd door de omvangrijke
groep geïnteresseerden. Aanbieders van het product ‘dance’ spelen goed in op deze
interesse. Er zijn dan ook verschillende evenementen voor verschillende doelgroepen met
een grootschalig of exclusief karakter. De evenementen zijn echter in alle gevallen bedoeld
voor een relatief jonge, maar koopkrachtige doelgroep die op relatief autonome wijze zorgt
dat de relatief snelle groei en ontwikkeling van dance wordt gecontinueerd.
29 Volkskrant, House-elite danst op eeuwenoude basaltkeien, 20 augustus 2001.
Een evenement als Islander (Forteiland, IJmuiden) met slechts 1500
bezoekers speelt expliciet in op intimiteit en exclusiviteit. Om deze
happy few te kunnen behagen, moet organisator Club Risk kosten
noch moeite sparen. De entreekaartjes worden selectief verkocht.
Slechts op vertoon van een spaarzaam verspreide flyer kunnen deze bij
hippe platen- en kledingwinkels worden aangeschaft. Dat wil zeggen,
voor de zeshonderd bezoekers die daadwerkelijk een kaartje moeten
kopen. De echte ‘incrowd’ koopt geen kaartje, maar laat zich
uitnodigen. Islander dankt haar exclusiviteit vooral aan de buitenissige
locatie. Het Forteiland, dat op de werelderfgoed lijst van Unesco staat,
is deze avond gehuld in een sprookjesachtige sfeer. Overal op het
rotsige eilandje hangen gekleurde neonlampjes en in nisjes zijn zelfs
intieme barretjes verstopt. Bezoekers dansen op eeuwenoude
basaltkeien. DJ’s zijn ingevlogen uit New York en draaien geen
beukende vierkwartsmaat maar sophisticated house met jazz- en
latininvloeden. Een hip restaurant serveert een exclusief driegangen
menu van soep, exotische salades en lavendelijs.29
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
18
3 Maatschappelijke betekenis: openbare orde en veiligheid
3.1 Achtergrond
Naast de positieve en commercieel interessante aspecten die verbonden zijn aan de
doelgroep van dance, zijn ook negatieve aspecten te onderscheiden. In dit verband moet
onder meer worden gedacht aan het feit dat de doelgroep relatief kwetsbaar is voor negatieve
externe effecten van de uitgaanscultuur zoals het gebruik van stimulerende middelen.
Verschillende onderzoeksbronnen leren dat met name onder jongeren het experimenteren
met het gebruik van stimulerende middelen een punt van zorg is30, hetgeen kan leiden tot
probleemgedrag: van eetstoornissen tot overmatig alcohol- en druggebruik. Deze facetten die
bovenal een maatschappelijk fenomeen zijn, kunnen als belangrijke redenen worden
opgevoerd voor de grote belangstelling van onder meer beleidsmakers voor de ontwikkeling
van dance.
Door de groei van dance en de relatief grootschalige dance evenementen is dance dan ook
met enige regelmaat het middelpunt van de belangstelling in de publieke discussie. Een veel
belicht thema is in dit verband het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid. De betekenis
van dance als lifestyle en uiting van hedendaagse jongerencultuur wordt door het vraagstuk
van Openbare Orde en Veiligheid nog wel eens op de achtergrond geplaatst.
Voorliggend hoofdstuk gaat nader in op de aspecten van Openbare Orde en Veiligheid en
staat achtereenvolgens stil bij de perceptie van verschillende stakeholders (dance liefhebbers,
overheid en gemeenten, organisatoren, sponsors en gespecialiseerde diensten, de communis
opinio van de Nederlandse bevolking) ten aanzien van dit onderwerp en de ‘facts & figures’
op dit terrein.
3.2 Perceptie
Het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid wordt verschillend gepercipieerd door
verschillende groepen in de samenleving. Daar wordt hier kort op ingegaan aan de hand van
een beschrijving van de perceptie van het publiek dat dance evenementen bezoekt, de
overheid, organisatoren van evenementen en meer in het algemeen de Nederlandse
bevolking, waarna wordt overgegaan tot een schets van de belangrijkste onderdelen die
binnen het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid spelen.
30 Zie K. Wittebrood, Probleemgedrag onder jongeren, in Rapportage Jeugd 2000. Trajecten van jongeren naar
zelfstandigheid, Sociaal Cultureel Planbureau, Den Haag, 2000.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
19
Perceptie dance publiek
Het publiek dat naar dance evenementen komt merkt
betrekkelijk weinig van de maatregelen die
organisatoren nemen op het terrein van openbare orde en
veiligheid; zij ervaren slechts de beveiliging en de
gezelligheid en intimiteit en associëren dance veelal met
‘jezelf kunnen zijn’ temidden van allerlei soorten
mensen die allemaal van het feest willen genieten. Men
is gewend geraakt aan de fouillerende
beveiligingsmedewerkers. Een enkeling beklaagt zich
lacherig in een discussieforum op een populaire dance
website over de zichtbare veiligheidsmaatregelen als
legitimatie bij grote evenementen.
Perceptie overheid en gemeenten
De rijksoverheid en gemeenten zijn de achterliggende
jaren langzaam maar zeker overtuigd geraakt van het feit
dat de organisatoren van de meeste grote evenementen
erin slagen om de evenementen ordelijk en veilig te laten
verlopen en de catering, decoraties, beveiliging,
garderobe en het geluid perfect te organiseren, conform
de vigerende wet- en regelgeving. Het uitgebreide
overleg dat aan evenementen vooraf gaat tussen de
organisatoren, de gemeentelijke politie, brandweer en de
afdeling bouw en woningtoezicht heeft in principe tot
doel om alle mogelijke gebeurtenissen op een
grootschalig evenement vooraf te voorzien en de wijze
van handelen af te stemmen om de evenementen zo
ordelijk mogelijk te laten verlopen. Niettemin rijst aan
overheidszijde met enige regelmaat de vraag waarom
dance evenementen zo grootschalig moeten zijn, welke
onverwachte risico's daaraan verbonden kunnen zijn en
welke eisen de grootschaligheid stelt aan de organisatie, coördinatie en afstemming
tussen alle bij het evenement betrokken organisaties.
Perceptie organisatoren, sponsors en gespecialiseerde diensten.
31 http://forum.start2dance.com, wackiejacky, reactie op: Mag ik je legitimatie misschien even zien?" grrrrrr.
32 Trouw, 2001-08-25: Massa-evenementen / Vergunningbeleid te ruim, Van der Doef: Gemeenten moeten
massa-evenementen kritischer beoordelen.
Perceptie publiek legitimatiemaatregelen
“Joh, ik moet zo vaak m’n legitimatie
laten zien, in coffeshops, bij de slijter, en
ook al eens op een feest. En ik ben 24!!!!
Wij zijn gewoon lekker jong van geest!
Wat maakt het uit hoe je eruit ziet, of je
er nu uitziet als 19, 14 of 28. ok, je moet
je legitimatie laten zien, dat zijn nou
eenmaal de regeltjes die ze moeten
toepassen als ze twijfelen, maar dat is
toch een kleine moeite? Ik laat altijd vol
trots m’n paspoort zien, kan ik gelijk
laten zien dat ik zo'n mooie nieuwe heb!
En anderen die jou anders behandelen
omdat ze denken dat je jonger bent, of
ouder, die je dus behandelen naar hoe je
eruit ziet, dat zijn kwiepjes, want age
doesn't matter!!!! '' 31
Perceptie overheid
De perceptie van de overheid wordt
gekenmerkt door de woorden die Jaap
van der Doef32, voorzitter van de
commissie die de chaos rond het
dansfeest Dance Valley 2001 onderzocht,
sprak bij de aanvang van het onderzoek:
,,Het is vooral de taak van de gemeente.
Die moet zich afvragen of ze voldoende
weet om een vergunning af te geven.
Want als het misgaat, valt iedereen -
terecht - over de gemeente die de
vergunning ervoor heeft verleend.''
Gemeenten zijn dus in hoge mate op zoek
naar concrete handvatten om de
complexiteit van evenementen op
verschillende locaties vooraf in te kunnen
schatten.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
20
Organisatoren en andere ervaringsdeskundigen die direct bij de organisatie van dance
evenementen betrokken zijn, nemen het standpunt in dat dance en het vraagstuk van
Openbare Orde en Veiligheid rondom evenementen
en feesten in feite goed is te overzien. Cruciaal is de
organisatie van het evenement en de mate waarin
deze in staat is om alles voorafgaand aan het
evenement en tijdens het evenement op een
dusdanige wijze te plannen en te organiseren dat het
maximale wordt gedaan om het evenement zo
ordelijk mogelijk te laten verlopen. Organisatoren
hebben er groot belang bij alle risico’s vooraf te
onderkennen. Zij zijn voor het kunnen organiseren
van een succesvol evenement afhankelijk van de
perceptie van het publiek, de overheid, sponsors en
ouders en kunnen door management van alle
operationele risico’s deze perceptie beïnvloeden.
Perceptie Nederlandse bevolking.
In het algemeen lijkt er onder de Nederlandse
bevolking sprake te zijn van een neutrale opstelling
tegenover dance evenementen. Veelal vinden de
grootschalige evenementen plaats op relatief
dunbevolkte locaties, waardoor overlast voor
omwonenden vaak beperkt blijft. Daarentegen willen
omwonenden in toenemende mate op geen enkele
wijze worden geconfronteerd met de met elk type
evenement gepaard gaande overlast. Dance wordt in
dit verband geassocieerd met geluidsoverlast en
uitbundige zwetende massa's die onder invloed van
drugs langdurig en vol overgave nergens mee bezig
zijn.
3.3 Facts & Figures
De maatregelen voor Openbare Orde en Veiligheid
Met het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid rondom evenementen en feesten is een
veelvoud van factoren gemoeid. Voorbeeld zijn de door de brandweer, politie, GGD en
ambulancediensten en de afdeling Bouw & Woningtoezicht voor de vergunning vereiste
condities voor alle evenementen ten aanzien van onder meer de stabiliteit van de inrichting,
de brandveiligheid en de cateringfaciliteiten. Ook de in de afgelopen jaren toegenomen
aandacht voor de tijdens het evenement ingezette EHBO hulpverlening, de
33 Interview KPMG met ID&T inzake Openbare Orde en Veiligheid, 3 mei 2002.
34 NRC, Chris van de Wetering, Vergunningen: de strijd tegen wildplassen en decibellen, in Profiel –
Popfestivals.
Perceptie organisatoren
“De risico’s zijn niet direct gebonden aan
het aantal mensen dat een feest bezoekt,
maar vooral gebonden aan de specifieke
locatie en die dient de organisator vooraf
te onderkennen. In de praktijk worden
zo’n 85% van alle risico’s in de
standaardplannen en noodscenario’s bij
het organiseren van evenementen
afgedekt. Het overige zit ‘m in de kans
dat allerlei zaken zich tegelijkertijd
voordoen en dat een organisator en de op
feesten aanwezige gemeentelijke diensten
niet adequaat reageren.33
Perceptie omwonenden
“Het pand was letterlijk omsingeld door
wildplassers tegen de gevels, wildpoepers
tot in het gebouw, er was overmatig
drugs- en drankgebruik, zeer ernstige
geluidsoverlast en vervuiling door afval.''
En er was ,,geluidshinder van publiek dat
af en aan loopt, nachtelijke opstootjes op
straat, agressiviteit, zingende en
schreeuwende groepjes, nachtelijk
bezoek van politie en/of ambulance met
sirene''34.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
21
beveiligingsdiensten, de logistieke stromen en het in de hand houden van mensenmassa's.
(‘crowd management’) krijgen hierbij de nodige aandacht.
Organisatoren bespreken de maatregelen op bovenstaande terreinen voorafgaand aan het
evenement met brandweer, politie, GGD en ambulance diensten en de afdeling Bouw &
Woningtoezicht en stellen indelingstekeningen, constructietekeningen, veiligheidsplannen,
verkeersplannen en calamiteitenplannen op. Hierin worden onder meer de voor de locatie
benodigde aanvullende maatregelen, waarborgen en uitvoering van de maatregelen op het
gebied van Openbare Orde en Veiligheid beschreven. De gemeente beoordeelt deze plannen
en geeft op basis van een inhoudelijke analyse van deze plannen al dan niet de vergunning
voor het evenement af.
Verbreding van de maatregelen voor Openbare Orde en Veiligheid
Sinds de chaotische afloop van Dance Valley
De betekenis en impact van dance
op de Nederlandse economie en
maatschappij: een verkenning
KPMG Special Services B.V.
7 oktober 2002
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
Samenvatting
Voorliggende rapportage is het resultaat van de werkzaamheden die KPMG in opdracht van
ID&T heeft uitgevoerd om de maatschappelijke en economische betekenis van dance in
Nederland te verkennen. Hiertoe is een brede - maar ook beperkte en niet uitputtende –
inventarisatie, beschrijving en analyse verricht van de aspecten die aan dance in Nederland
verbonden zijn.
Maatschappelijke betekenis: The World of Dance
Dance is een fenomeen dat de achterliggende jaren aanzienlijk aan betekenis heeft gewonnen
en feitelijk een verzamelnaam is voor verschillende zaken die gecentreerd zijn rondom de
kern: dance muziek. Dance moet niet alleen worden beschouwd als een culturele en
muzikale stroming, maar ook als een zowel door vragers als aanbieders van het product
‘dance’ gepercipieerde lifestyle. Deze lifestyle kent een aantal fundamentele bouwstenen,
waarvan het optreden als individu, het onderdeel zijn van een community, het belang van
kleding en het genieten de belangrijkste zijn.
De achterliggende jaren is op relatief autonome wijze een groep van geïnteresseerden en
liefhebbers in dance muziek - en alles wat hieraan is verbonden - gevormd. In dit licht is het
dan ook discutabel om van een doelgroep te spreken; individuen weten ‘als vanzelf’ de
aanbieders van het product ‘dance’ te vinden. De ‘doelgroep’ van dance is echter
omvangrijk. In Nederland omvat de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar
circa 4,6 miljoen mensen. Op grond van marktonderzoek mag worden verondersteld dat iets
meer dan 2,3 miljoen jongeren en jongvolwassenen geïnteresseerd zijn in dance. Deze groep
is voor een belangrijk deel zo groot als gevolg van het feit dat aanbieders van allerlei
producten en diensten dance hebben ontdekt en in de groep van geïnteresseerden in dance
een belangrijke koopkrachtige doelgroep herkennen. Marketinginspanningen van hun zijde
dragen er toe bij dat trends worden gezet dan wel verstevigd en verder worden ontwikkeld,
maar ook dat hitlijsten en het uitgaansleven meer en meer worden gedomineerd door dance
muziek.
Dance muziek en de evenementen die hierbij horen, zijn ontegenzeggelijk onderdeel van de
cultuurstroming die dance óók is. De diversiteit aan muziekstijlen (variërend van hardhouse
tot lounge en club) en de aanwas en stevige basis van dance talent (DJ’s, producenten en
VJ’s) zorgen er voor dat deze cultuurstroming in Nederland, maar ook daarbuiten, niet alleen
populair is maar ook door een breed publiek wordt geapprecieerd. Als zodanig is dance dan
ook een belangrijke culturele uiting van de hedendaagse jongerencultuur waarin
individualisme, keuzevrijheid, collectiviteit en verplichtingen uitsluitend ‘omdat het individu
dat wil’ centraal staan.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
Maatschappelijke betekenis: openbare orde en veiligheid
Met enige regelmaat is in verschillende publieke discussies dance onderwerp van gesprek.
Veelal gaat het dan om aspecten die verbonden zijn aan de handhaving van de openbare orde
en de veiligheid rondom grootschalige dance evenementen. Ook het gebruik van
stimulerende middelen is in dit verband een terugkerend issue dat nadrukkelijk in verband
wordt gebracht met de intimiteit van de dance clubs dan wel de massaliteit van onder meer
de grootschalige dance evenementen. Feiten weerleggen echter dit beeld; het aantal acute
gezondheidsproblemen als gevolg van onder meer drugsgebruik op party’s is de laatste vijf
jaar met een kwart verminderd; circa 0,9 procent van de bezoekers van een grootschalig
dance evenement doet een beroep op de medische hulpverlening ter plaatse. Ook het aantal
aanhoudingen rondom grootschalige dance evenementen laat zien dat dance relatief weinig
risico’s (risico = kans x effect) kent: in het algemeen is het aantal aanhoudingen door de
politie uitgedrukt als percentage van het aantal bezoekers verwaarloosbaar, namelijk nog
geen 0,1 procent. Duidelijk is wel dat voor grootschalige publieksevenementen aanvullende
logistieke maatregelen dienen te worden genomen, hetgeen overigens niet zonder meer
betekent dat de logistieke grenzen zijn bereikt.
Het positieve beeld over openbare orde en veiligheid van grootschalige dance evenementen
is voor een belangrijk deel het resultaat van de sterk toegenomen professionaliteit van de
organisatoren van grootschalige dance evenementen. Hier levert onder meer de overwegend
strenge visitatie (controle van bezoekers) bij deze evenementen een belangrijke bijdrage aan.
Bovendien wordt al tijdig vóór een evenement plaatsvindt door de verschillende stakeholders
(organisator, beveiliging, eigenaar locatie, politie, brandweer, GGD, EHBO en gemeente)
gesproken over het veiligheidsplan en potentiële risico’s. Dit draagt er onder meer toe bij dat
zowel gedurende de voorbereiding van het evenement als gedurende het evenement de
verschillende stakeholders op adequate wijze op potentiële probleemsituaties kunnen
anticiperen en reageren.
Economische betekenis van dance
De betekenis van dance voor de Nederlandse economie wordt in belangrijke mate bepaald
door de mate waarin Nederlandse aanbieders van dance in staat zijn om - volgens de regels
van de ‘experience economy’ – economische meerwaarde te genereren door de verkoop van
hun producten en diensten. Vanzelfsprekend wordt de economische betekenis van dance
daarnaast ook bepaald door de schaal waar producten en diensten worden aangeboden.
De economische betekenis van dance moet niet worden onderschat; de verkoop van het
product ‘dance’ in de vorm van bijvoorbeeld een feest kan dan ook niet langer als een uit de
hand gelopen hobby worden gezien. Dit komt voor een belangrijk deel door de interessante
groep consumenten die op dance afkomt. Zij hebben gemiddeld een besteedbaar inkomen
van circa EUR 8.500,- à EUR 14.100,- per jaar en vormen derhalve een zeer interessante
commerciële doelgroep. De relatief lage lasten leiden er immers toe dat zij in verhouding tot
anderen relatief veel kunnen besteden aan vakanties, hobby’s, maar ook aan dance. Jongeren
en jongvolwassenen nemen, gevoed door de invloeden van radio, TV, CD’s (inclusief de in
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
de dance scene nog steeds gretig gekochte LP’s), DVD’s, video’s, internet, het clubcircuit én
de grote feesten een substantieel deel van de binnenlandse consumptie voor hun rekening en
daarmee een niet onbelangrijk deel van de economische groei. De commerciële en
economische belangen om deze groep te bereiken zijn dan ook groot. Dance is in dit verband
dus een belangrijk vehikel om een koopkrachtige doelgroep te bereiken; de omvang van de
sponsormarkt bij grootschalige dance evenementen illustreert dit.
Nagenoeg alle bekende merken gebruiken dance als vehikel om hun jonge doelgroep te
bereiken. Een inventarisatie van de omvang van de sponsormarkt bij grootschalige dance
evenementen in Nederland, laat dan ook zien dat de sponsoring van deze evenementen een
alleszins respectabele omvang heeft. De brutobestedingen – de optelsom van de bedragen die
door sponsors aan de organisatie van het evenement wordt betaald – bedragen voor 2002
naar schatting EUR 2,3 miljoen à EUR 2,8 miljoen.
Los van deze positieve externe effecten, heeft dance in brede zin als vorm van recreatie en
vrijetijdsbesteding een belangrijke economische meerwaarde. Met circa 81 dance clubs, 16
Nederlandse dance evenement organisatoren en 158 toonaangevende nationale en
internationale (buitenlandse) DJ’s kan dit ook bijna niet anders. Ook de verkopen van
geluidsdragers (CD’s, LP’s en MC’s) illustreren dit: in 2001 bedroegen de totale verkopen
met daarop dance naar schatting circa EUR 38,9 miljoen. Naar schatting bezoeken jaarlijks
circa 700 à 800 duizend mensen een groot dance evenement, hetgeen resulteert in
omvangrijke financiële stromen van circa EUR 80 miljoen à EUR 90 miljoen.
Schattingen geven aan dat in totaal aanwijsbaar circa EUR 488 miljoen omgaat in de dance
scene. Dit is exclusief de economische ‘spin-off’ effecten voor toeleveranciers van producten
en diensten. Deze ‘spin-off’ effecten houden verband met de interdependenties van de dance
scene met andere economische activiteiten, zoals onder meer toerisme, kleding,
telecommunicatie, media en logistiek. De mate waarin en de frequentie waarmee deze
onderlinge dwarsverbanden worden verzilverd, is logischerwijs bepalend voor de
economische meerwaarde die aan deze interdependenties kan worden ontleend. Deze spinoff
effecten van dance kunnen een veelvoud bedragen van de totaal aanwijsbare omvang van
de financiële stromen in de dance scene.
Op basis van extrapolaties en aanvullend onderzoek schatten wij in dat circa 11.000
arbeidsplaatsen verbonden zijn aan dance als vorm van recreatie en ontspanning. Daarmee
heeft deze economische activiteit in een tijdsbestek van circa 10 jaar dan ook een
betekenisvolle plaats in de Nederlandse economie gekregen.
Conclusies
Dance is niet alleen dance muziek, maar ook een wijze van leven die synoniem is voor
uitgaan, genieten en een bepaalde stijl en manier van doen en laten. Het onderscheidt zich op
een aantal punten wezenlijk van andere muziekstromingen en culturele stromingen,
waardoor het juist in onze hedendaagse maatschappij uniek is. De populariteit van dance ziet
men onder meer terug in de belangstelling voor dance en dance evenementen. De
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
gepercipieerde risico’s die aan deze grootschalige evenementen zijn verbonden vallen
alleszins mee: in de praktijk zijn aan grootschalige dance evenementen relatief weinig
risico’s verbonden.
De economische betekenis van dance in Nederland is omvangrijk en beperkt zich niet tot de
evenementenmakers en hun directe toeleveranciers. De direct aanwijsbare financiële stromen
staan samengevat in onderstaande tabel weergegeven.
Direct aanwijsbare financiële stromen
Activiteit Financiële stroom (in miljoenen EUR)
DJ’s en VJ’s 146,9
Dance clubs en discotheken 220,5
Sponsoring dance evenementen 2,3
Dance evenementen 79,6
Beeld- en geluiddragers 38,9
Totaal 488,2
De omvang van de financiële stromen bevestigt de stelling dat dance niet als een uit de hand
gelopen vorm van hobbyisme kan worden afgedaan. Temeer als de economische ‘spin-off’
effecten in ogenschouw worden genomen. Hoewel de exacte omvang van deze economische
‘spin-off’ effecten moeilijk in kaart kan worden gebracht, is wel duidelijk dat deze een
significante omvang hebben. Dance is dan ook een serieuze economische tak van sport,
waarin het optimaliseren van kwalitatief goede vrijetijdsbesteding centraal staat.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
Inhoudsopgave
Samenvatting
1 Inleiding 1
2 Maatschappelijke betekenis: The world of dance 3
2.1 Achtergrond 3
2.2 Dance als verzamelnaam voor ‘sounds, lifestyle and more’ 3
2.3 De doelgroep van dance 5
2.4 De relatief snelle groei en ontwikkeling van dance 12
2.5 Conclusie 17
3 Maatschappelijke betekenis: openbare orde en veiligheid 18
3.1 Achtergrond 18
3.2 Perceptie 18
3.3 Facts & Figures 20
3.4 Conclusie 27
4 Economische betekenis van dance in Nederland 29
4.1 Achtergrond 29
4.2 Inventarisatie en analyse van de economische betekenis van dance 29
4.3 Dance en economische waarde: het concept ‘experience economy’ 36
4.4 Conclusie 38
5 Conclusies 41
Bijlagen
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
1
1 Inleiding
De achterliggende jaren hebben Nederland en de wereld kennis kunnen maken met een
nieuw muzikaal en cultureel fenomeen: dance. In een relatief kort tijdsbestek heeft dance
muziek – overwegend dansbare, elektronische muziek – clubs, discotheken, hitlijsten, radio,
TV en platen- en CD-kasten veroverd, maar nog belangrijker: de harten van een
miljoenenpubliek van vooral jongeren en jongvolwassenen. Alleen daarom al heeft dance
betekenis: het blijkt immers mensen op een bepaalde manier te raken, mensen met een
verschillende achtergrond, culturele identiteit en nationaliteit.
Dat muziek een universele taal is die velen aanspreekt, is sinds mensenheugenis bekend. De
aard, reikwijdte en daadwerkelijke impact van dance zijn echter opmerkelijk. Dit wordt
onder meer geïllustreerd door de sterstatus van DJ’s en VJ’s en het grote aantal bezoekers
van grootschalige dance evenementen. Bovendien is dance niet alleen een culturele en
muzikale stroming, maar ook een zowel door vragers als aanbieders van het product ‘dance’
gepercipieerde lifestyle. Zo beschouwd, omvat de betekenis en impact van dance dan ook
zowel maatschappelijke als economische aspecten.
Verschillende van deze maatschappelijke en economische aspecten keren met enige
regelmaat terug in de publieke discussie over dance. Dat wil zeggen dat veelal aan
maatschappelijke en economische effecten wordt gerefereerd, maar de precieze omvang en
betekenis van deze effecten niet bekend is. Adequate inzichten in de precieze
maatschappelijke en economische impact van dance en de ‘facts & figures’ die hierbij horen,
ontbreken dan ook. Dit gebrek aan inzicht in de betekenis van dance is in sommige gevallen
de reden voor een verkeerd beeld van dance als culturele stroming.
Tegen deze achtergrond heeft KPMG op verzoek van ID&T de maatschappelijke en
economische betekenis van dance verkend. Hiertoe is een brede - maar ook beperkte en niet
uitputtende – inventarisatie, beschrijving gemaakt en is een analyse van de maatschappelijke
en economische betekenis van dance in Nederland verricht. Naast een intensieve desk
research naar de ‘facts & figures’ van dance (zie bijlage 1), hebben ‘expert interviews’ (zie
bijlage 2) plaatsgevonden met belangrijke instanties en deskundigen met als doel om het
beeld dat uit de desk research naar voren kwam daar waar nodig aan te vullen, aan te
scherpen en daarmee te completeren. Voorliggende rapportage is het resultaat van deze
exercitie en geeft een beeld van de maatschappelijke en economische betekenis van dance in
Nederland.
Dit beeld is overigens een beperkt en niet uitputtend beeld. Daar waar het gaat om de
maatschappelijke betekenis van dance is vooral gekeken naar aspecten verbonden aan
openbare orde en veiligheid en de betekenis van dance als culturele stroming, gebaseerd op
beschikbare openbare bronnen. Ten aanzien van de economische betekenis van dance is
vooral gekeken naar de direct aanwijsbare financiële stromen van dance in de zin van
verkopen van beeld- en geluiddragers, kaartjes voor evenementen etcetera. Daarnaast is
gekeken naar een aantal interdependenties met andere economische activiteiten om op deze
wijze een zo compleet mogelijk beeld te kunnen krijgen van de mate waarin dance is
ingebed in het economisch proces. Bovenal is het de bedoeling van voorliggende rapportage
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
2
om de lezer een indruk te geven van de inhoud, omvang, reikwijdte en impact van dance in
Nederland.
Hoofdstuk 2 gaat allereerst in op wat dance omvat en langs welke lijnen dance zich de
achterliggende jaren heeft ontwikkeld tot de culturele stroming die het vandaag de dag is.
Hoofdstuk 3 schenkt verder aandacht aan de maatschappelijke betekenis van dance en in het
bijzonder de aspecten verbonden aan openbare orde en veiligheid. In hoofdstuk 4 wordt
vervolgens ingegaan op de economische betekenis van dance en de verwevenheid van het
product ‘dance’ met andere economische activiteiten. Hoofdstuk 5 besluit vervolgens met
het op een rij zetten van de belangrijkste conclusies en bevindingen.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
3
2 Maatschappelijke betekenis: The world of dance
2.1 Achtergrond
Dance mag zich onder meer blijkens de publiciteit in een grote belangstelling verheugen van
een breed publiek en een grote media-aandacht. Maar wat omvat dance dan eigenlijk en wie
vormen dat brede publiek? Op deze vraag een antwoord geven is niet eenvoudig en vereist
enerzijds inzicht in en gevoel voor datgene wat kan worden aangemerkt als de dance scene
en anderzijds inzicht in sociaal-culturele ontwikkelingen van in het bijzonder jongeren en
jongvolwassenen.
Wat dit laatste betreft geldt dat nadrukkelijk een onderscheid moet worden gemaakt tussen
‘algemene ontwikkelingen’ en ontwikkelingen die specifiek met dance zijn verbonden. In dit
verband moet onder meer in navolging van anderen1 kort worden stil gestaan bij de denk- en
leefwereld van jongeren nú. Jongeren die in de informatiemaatschappij opgroeien, wijken in
hun denken en doen sterk af van jongeren uit de generaties voor hen. De gunstige
economische ontwikkeling van de afgelopen jaren geeft hun een optimistische en op
consumptie (materieel en immaterieel) georiënteerde blik op de wereld en hun
mogelijkheden daarin. Tegelijkertijd reageren zij op de levensstijl van oudere generaties; zij
zijn in de positie om andere keuzes te maken en doen dat dan ook nadrukkelijk.
Voorliggend hoofdstuk wil inzicht geven in de sociaal-culturele aspecten die aan dance zijn
verbonden en die voor een belangrijk deel ook het commerciële succes van dance - en
daarmee ook de maatschappelijke en economische betekenis en impact – verklaren. Hiertoe
schetsen wij allereerst wat dance omvat en staan wij stil bij de lifestyle die aan dance is
verbonden. Vervolgens kijken wij naar de ‘doelgroep’ van dance en op welke wijze vraag
naar en aanbod van het product ´dance’ elkaar vinden.
2.2 Dance als verzamelnaam voor ‘sounds, lifestyle and more’
Dance omvat allereerst de alom bekende overwegend dansbare, elektronische muziek
waarmee poppodia en evenementen tienduizenden bezoekers weten te trekken. Een dj mixt
platen van zichzelf en andere DJ’s en producenten aan elkaar en is de entertainer in plaats
van een individuele artiest of band. ‘Dance’ is in dit verband een verzamelnaam voor een
aantal soorten en stromingen muziek zoals Techno, Trance, Hardstyle, Hardcore, House,
Clubtrance, Progressive, Garage, Lounge, Drum & Bass. Deze sounds hebben de
achterliggende tien jaar een geweldige ontwikkeling doorgemaakt. Was circa tien jaar
geleden dance muziek niet of nauwelijks in de verkoopcijfers en (dus) de hitlijsten terug te
vinden, tegenwoordig kan het merendeel van de hits in meer of mindere mate als dance
muziek worden aangemerkt. Dit komt ten dele ook door het feit dat de populariteit van dance
muziek en daarmee ook het commerciële succes van dance anderen aanzet tot het maken van
deze muziek. In dit verband is dan ook sprake van een zichzelf versterkende dynamiek.
1 K.M. van Steensel, Internetgeneratie; de broncode ontcijferd, Stichting Maatschappij en Onderneming, Den
Haag, november 2000.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
4
Daarnaast staat dance echter ook voor een wijze van leven die synoniem is voor uitgaan,
genieten en een bepaalde stijl en manier van doen en laten. Dance als lifestyle kent dan ook
een aantal belangrijke centrale bouwstenen:
Individueel: het maken van en luisteren naar dance muziek maakt duidelijk wat typerend
is voor dance: je kunt het in je eentje doen en tegen relatief lage kosten. Er hoeft geen
complete studio worden gebouwd om dance muziek te maken; een krachtige Pentiumcomputer
is echter wél een noodzakelijke voorwaarde voor succes. Individualiteit en het
maken van eigen keuzes is dan ook een belangrijk element van dance als lifestyle. Dance
als lifestyle vereist dan ook geen exclusiviteit: iemand die een grote passie heeft voor
dance, maar ook andere interesses heeft die niet passen binnen de dance scene, kan dit
goed combineren. Individuele keuzes worden geaccepteerd.
Onderdeel van een groep en community: het genieten van en dansen op dance muziek
krijgt meer betekenis, inhoud en plezier als dit in een grootschalig verband met enkele
duizenden anderen plaatsvindt. Tussen de feestgangers onderling bestaat dan een relatief
grote mate van saamhorigheid en het gevoel gezamenlijk en individueel onderdeel te zijn
van iets unieks, waar een ieder nog lang over spreekt. Dit laatste gebeurt ook: zowel
vóór, tijdens als ná evenementen weten liefhebbers van dance elkaar feilloos te vinden
via mobiele telefoon (in het bijzonder SMS) en internet. Op bijna autonome wijze
ontstaat dan ook een band met een groep gelijkgestemden (‘community’) met eigen
normen en waarden en een gemeenschappelijke liefhebberij.
Kleding en stijl: het saamhorigheidsgevoel wordt vergroot door onder meer de
verschillende ‘dress codes’ bij feesten, waardoor aandacht wordt geschonken aan het
uiterlijk, stijl en mode. Het plezier en de beleving van een groot dance evenement begint
al met het aanschaffen van de bijpassende kleding en de bijbehorende accessoires. In dit
verband is het feest Sensation – white edition van organisator ID&T een goed voorbeeld.
Voor dit feest dat elk jaar in juli in de Amsterdam Arena plaatsvindt is witte kleding de
dress code. Kleding en meer in het algemeen stijl zijn dus erg belangrijk, waarbij dance
trendsettend is in onder meer het oppikken van nieuwe mode-ontwikkelingen, maar ook
technologische ontwikkelingen op het terrein van telecommunicatie en ICT. Het laatste
is ook het gevolg van het feit dat dance muziek onderdeel is van de
informatiemaatschappij en de vormgeving van de nieuwste snufjes op het terrein van
bijvoorbeeld telecommunicatie in toenemende mate bepalend is voor het commerciële
succes.
Genieten: jongeren hebben een relatief druk programma waarin een aantal verplichte
activiteiten zoals studeren en werken zijn opgenomen. In de relatief schaarse vrije tijd
willen jongeren in toenemende mate genieten van alles wat het leven hun heeft te bieden.
Deze houding draagt er toe bij dat uitgaan, lekker eten en drinken naast een sociaal
element (contact met anderen) van groot belang zijn voor het vervullen van de eigen
behoefte aan een kwalitatief goede vrijetijdsbesteding. Dit verklaart ook waarom veel
jongeren relatief veel geld spenderen aan uitgaan.
Omdat geen enkele culturele stroming statisch is en bovendien dance als relatief dynamisch
mag worden aangemerkt, kan het niet anders dan dat door de tijd heen ook andere sociaal-
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
5
culturele elementen een plaats krijgen. Dance als lifestyle is derhalve zeker niet
‘uitontwikkeld’, maar onderhevig aan verandering. Dit komt voor een deel ook door de
ontdekking van dance door aanbieders van allerlei producten en diensten die in de groep van
geïnteresseerden in dance een belangrijke koopkrachtige doelgroep herkennen.
Marketinginspanningen van hun zijde dragen er toe bij dat trends worden gezet dan wel
verstevigd en verder worden ontwikkeld en dance verspreid wordt onder de massa.
Zo beschouwd, is dance niet uniek. De centrale bouwstenen van de lifestyle zijn immers
algemene maatschappelijke trends die als een uiting van de hedendaagse jongerencultuur
kunnen worden getypeerd. Dit geldt bijvoorbeeld voor de invloed van stijl en kleding: de
New Romantic stroming met groepen zoals Spandau Ballet en Duran Duran (begin jaren
tachtig) kende ook een eigen dress code. In combinatie echter met een aantal aanvullende
punten onderscheidt dance zich echter van andere muziekstromingen en culturele
stromingen, waardoor het juist in onze hedendaagse maatschappij wél uniek is. Deze punten
zijn:
het bereik van dance onder een brede en diverse groep mensen in de Nederlandse
maatschappij;
de relatief snelle groei en ontwikkeling van dance: van ‘underground’ naar een
miljoenenpubliek in een periode van circa tien jaar;
het grootschalige karakter van dance evenementen naast de ‘intimiteit’ van clubs en
discotheken;
de economische en commerciële belangen die onlosmakelijk met dance zijn verbonden.
In dit licht staat dance dan ook nadrukkelijk voor méér dan muziek alleen. Hiermee is
overigens nog niets gezegd over de mate waarin dance in de toekomst onderscheidend blijft
dan wel als muzikale stroming en cultuurstroming een blijvend karakter heeft. Een
verzadiging van dance zal zich echter naar het zich thans laat aanzien op korte termijn zeker
niet voordoen. Hiervoor is dance te veel verankerd in de hedendaagse jongerencultuur.
2.3 De doelgroep van dance
Het denken in termen van doelgroepen is bij dance eigenlijk discutabel. Dit is immers veelal
verbonden aan het ‘achter het bureau‘ vormgeven, inrichten en implementeren van
marketinginspanningen met als doel helder voor ogen te hebben voor wie een bepaald
product of een bepaalde dienst is bedoeld. Bij dance gaat het eigenlijk juist andersom.
De dance muziek ontstaat, mensen vinden het leuk en het verspreidt zich in een wat bredere
kring. Op deze wijze is de achterliggende jaren op relatief autonome wijze een groep van
geïnteresseerden en liefhebbers in dance muziek - en alles wat hiermee is verbonden -
gevormd.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
6
Langs deze weg ontwikkelt dance zich nog steeds verder en mag het zich ondertussen in een
grote belangstelling verheugen onder de groep van jongeren en jongvolwassenen van 15 tot
35 jaar.
In Nederland omvat de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar circa 4,6
miljoen mensen. Dit betreft de brede doelgroep van mensen die in Nederland geïnteresseerd
kunnen zijn in dance. Op basis van marktonderzoek mag worden geconcludeerd dat dance
onder deze doelgroep ook inderdaad breed verspreid is. Zo blijkt uit marktonderzoek dat van
de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar 600.000 jongeren (13 procent) in
2001 een dance evenement bezocht en dat circa 2,7 miljoen jongeren in 2001 naar een
discotheek zijn geweest2. In een tweede meting van juli 2002 blijkt dat circa anderhalf
miljoen personen de afgelopen twee jaar een dance evenement bezocht3. Deze interesse
wordt bevestigd door marktonderzoek van De Vos & Jansen4, waarin willekeurige
Nederlanders in de leeftijd van 15 tot 35 jaar gevraagd werd naar hun interesse in dance.
Daaruit blijkt dat iets meer dan de helft (51,6 procent) geïnteresseerd is in dance.
Extrapolatie laat een groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar in Nederland
zien die zo’n 2.380.000 dance liefhebbers omvat, die regelmatig dance evenementen
bezoeken, dance cd’s kopen en zich ook op andere manieren in dance verdiepen en met
dance bezighouden. Circa 14 procent van deze groep geeft aan zeer geïnteresseerd te zijn in
dance, hetgeen overeenkomt met ongeveer 650.000 jongeren en jongvolwassenen die zeer
regelmatig dance evenementen bezoeken, de magazines lezen, beeld- en geluiddragers
aanschaffen en in dance clubs uitgaan. Dance is voor deze groep direct verbonden met de
manier waarop zij een avond uit willen gaan en hun vrije tijd willen besteden. Deze getallen
komen overeen met de inschattingen die in verschillende interviews in de media, maar ook in
de verschillende KPMG-interviews met ervaringsdeskundigen zijn genoemd.
Daarnaast bestaat er een vaste kern trendsetters die hun leven lijken in te richten op dance en
dance evenementen. Op basis van de ervaringscijfers met (bus)reizen naar evenementen door
geheel Nederland en het buitenland, wordt deze groep geschat op zo’n 200.000 jongeren en
jongvolwassenen5. Voor deze groep is dance aanzienlijk meer dan een avond uit, hetgeen
zich onder meer uit in de manier van kleden, de plaats die uitgaan inneemt in de gehele
vrijetijdsbesteding en het kiezen voor vakanties waarin dance centraal staat. Figuur 1 geeft
het bereik van dance onder de Nederlandse bevolking nog eens gespecificeerd weer.
2 Volkskrant, Annemieke Kranenberg, Weinig steun voor verbod dancefeesten, 7 december 2001, IBT
marktonderzoek. www.ibtmarktonderzoek.nl .
3 IBT marktonderzoek, Omnibus juli 2002, evenementen 2002, 1 juli 2002.
4 De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002.
5 Interview KPMG met Ivo Hütte, Logistance, 5 juni 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
7
Figuur 1. Bereik van dance
Uit marktonderzoek6 naar de verschillen en overeenkomsten tussen dance
evenementbezoekers en niet-dance evenementbezoekers blijkt dat dance liefhebbers actief
hun eigen amusementsaanbod en vrijetijdsbesteding creëren. Dance liefhebbers zijn in
allerlei opzichten (interesse, bladen, kranten, tv, radio, samenstelling van het huishouden,
hoogte van het inkomen, verdeling over de Nederlandse provincies en steden) hele normale
Nederlanders, maar dance liefhebbers besteden in het algemeen meer tijd aan het bezoeken
van actieve (buiten) evenementen zoals dance evenementen, popfestivals, filmfestivals,
wereldmuziek festivals, sport evenementen, strandevenementen, carnaval/kermis en hebben
een meer dan gemiddelde interesse in muziek, in reizen en vakanties, huren meer video’s,
gaan vaker naar de bioscoop en surfen meer op het internet dan andere Nederlanders.
Hieronder wordt dieper ingegaan op mogelijke verschillende karakteristieken zoals de
leeftijdsopbouw, het werken en studeren, het opleidingsniveau, de koopkracht, alsmede
specifieke kenmerken van de dance levensstijl zoals genieten, individuele expressie,
‘community gevoel’, consumptievoorkeuren en stijl.
6 IBT marktonderzoek, Omnibus juli 2002, evenementen 2002, 1 juli 2002. Conclusie en interpretatie KPMG.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
8
Leeftijdsopbouw
De leeftijdsopbouw van de groep jongeren en jongvolwassenen die met name geïnteresseerd
is in dance laat zien dat vooral jongeren in de leeftijdscategorie 15 tot en met 25 jaar
geïnteresseerd zijn in dance. In de leeftijdscategorie 26 tot en met 35 jaar - feitelijk de
levensfase waarin de meesten werken, een vaste relatie hebben dan wel kinderen krijgen -
neemt de intensiteit van de interesse en het bezoek aan dance evenementen af. Figuur 2 geeft
het één en ander nog eens beknopt weer.
Figuur 2. Interesse in dance
17%
22%
37%
66%
76%
83%
78%
63%
34%
24%
15-18
18-21
22-25
26-29
30-35
Leeftijd ondervraagden
Percentage ondervraagden
Totaal niet geïnteresseerd Enigszins tot zeer geïnteresseerd
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002, bewerking en grafiek KPMG.
Daarnaast bestaat logischerwijs ook in de leeftijdscategorie jonger dan 15 jaar en de
leeftijdscategorie ouder dan 35 jaar belangstelling voor dance. De leeftijdsopbouw van de
(potentiële) doelgroep voor dance – en daarmee de doelgroep - is dan ook aanzienlijk breder.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
9
Werken en studeren
Van de dance liefhebbers is circa de helft werkzaam en de helft volgt een opleiding of
studeert. Verschillen tussen werkenden en studerenden zijn er dus op dit punt nauwelijks.
Daarentegen zijn er wel verschillen voor wat betreft het bezoeken van evenementen (de
actieve deelname aan dance); schoolgaande en studerende jongeren gaan vaker naar
evenementen dan werkenden. Figuur 3 en figuur 4 geven de relatie werken, studeren en
dance nog eens grafisch weer.
Figuur 3. Liefhebbers van dance in relatie tot werk en studie
49%
51%
Werkzaam School/studeer
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002; bewerking profiel danceliefhebber
en grafieken KPMG.
Figuur 4. Actieve deelname aan dance in relatie tot werk en studie
50,5%
32,2%
25,2%
8,2%
0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0%
School/studeer
Werkzaam
Enigszins geïnteresseerd Zeer geïnteresseerd
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002; bewerking profiel dance-liefhebber
en grafieken KPMG.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
10
Opleidingsniveau
Het hoogst genoten opleidingsniveau van dance liefhebbers bestrijkt het gehele spectrum van
VMBO tot HBO en Wetenschappelijk Onderwijs. In het algemeen is sprake van een brede
interesse in dance die los staat van het niveau van de genoten opleiding. Wel neemt het
aantal actieve dance liefhebbers in het hoger onderwijs af. De actieve dance liefhebbers zijn
vooral te vinden op het MBO, het VWO en de HAVO. Figuur 5 geeft de relatie weer tussen
het percentage van de ondervraagden met een interesse in dance en hun hoogst genoten
opleidingsniveau.
Figuur 5. Interesse in dance in relatie tot hoogst genoten opleidingsniveau
Interesse in dance
60%
47%
37%
46%
35%
35%
36%
10%
13%
26%
20%
15%
11%
5%
Lagere school
VMBO
HAVO
VWO
MBO
HBO
WO
Genoten opleiding
Percentage ondervraagden
Enigszins geïnteresseerd Zeer geïnteresseerd
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002; bewerking profiel dance-liefhebber en
grafieken KPMG.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
11
Koopkracht
Aanbieders van allerlei producten en diensten hebben dance inmiddels ook ontdekt en
herkennen in de groep van geïnteresseerden in dance een belangrijke groep potentiële
afnemers van hun producten en diensten. Zo besteden achttienjarigen hun geld vooral aan
kleren, cd's, films, concerten en strips. Vijftienjarigen spenderen hun geld aan min of meer
dezelfde producten, met dat verschil dat hier snoep ook nog een belangrijke plaats in de
bestedingen inneemt. In het algemeen zijn jongeren echter geïnteresseerd in moderne
technologie en informatica, muziek, fast food, kleding, tabak en alcohol.
Marketinginspanningen van de zijde van de aanbieders van allerlei producten dragen er toe
bij dat trends worden gezet dan wel verstevigd, verder worden ontwikkeld en door een steeds
bredere en grotere groep worden geadopteerd. De jongeren die gerekend worden tot het
dance publiek hebben doorgaans flink wat geld te besteden. Ook is steeds meer aandacht
voor de jongvolwassenen omdat ze aanzienlijk meer te besteden hebben dan het jonge
publiek. Volgens een rapport van de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR)
besteedt iedere Nederlander gemiddeld een kwart van zijn huishoudgeld aan vrije tijd7. Het is
aannemelijk dat dit percentage voor de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35
jaar aanzienlijk hoger zal liggen, omdat deze groep en in het bijzonder de jongeren relatief
lage lasten hebben en dus de beschikking hebben over een relatief groter vrij besteedbaar
inkomen. Hieronder wordt kort een indicatie gegeven van de koopkracht per
leeftijdscategorie. In dit verband kijken wij naar het persoonlijk inkomen van jongeren en
jongvolwassenen en - na aftrek van de vaste lasten – naar het vrij besteedbaar inkomen.
Gemiddeld heeft zo’n driekwart van de jongeren van 15 tot 18 jaar die thuis wonen een eigen
inkomen. Daarnaast ontvangt 20 procent van de thuiswonende jongeren studiefinanciering en
wordt door hun ouders voorzien in de kosten van het levensonderhoud8. Vooral in de
leeftijdscategorie 15 tot en met 18 jaar neemt het aandeel jongeren met een eigen inkomen
snel toe. Onder de 15-jarigen heeft 45 procent een eigen inkomen, terwijl dit onder de 18-
jarigen opgelopen is tot 90 procent. Gebaseerd op cijfers van 1999 hadden jongeren in deze
leeftijdscategorie een vrij besteedbaar inkomen van gemiddeld EUR 2.900 op jaarbasis.
Tegen de tijd dat iemand 18 jaar is, komt het vrij besteedbaar inkomen rond de EUR 3400 te
liggen. Daarna neemt het gemiddelde persoonlijke inkomen tussen de 18 en de 24 jaar met
meer dan EUR 1.815 (NLG 4.000) per leeftijdsjaar toe.
In de leeftijdscategorie van 20 tot 25 jaar heeft vrijwel iedereen een eigen inkomen. Het
leeuwendeel van de inkomsten van deze groep jongeren is afkomstig uit arbeid, slechts een
klein deel uit studiefinanciering of uitkering. Jongeren in deze leeftijdscategorie hebben een
vrij besteedbaar inkomen van gemiddeld EUR 15.428 (NLG 34.000) op jaarbasis. Het
gemiddeld persoonlijk inkomen blijft sterk stijgen tot EUR 21.150 (NLG 46.600) in de groep
van 25 tot 30 jarigen en tot EUR 24.750 (NLG 54.600) in de groep van 30 jaar en ouder9.
Figuur 6 geeft het hierboven beschreven inkomensverloop nog eens grafisch weer.
7 Zie ook Volkskrant, Het feest is voorbij, 8 augustus 2001.
8 Centraal Bureau voor de Statistiek, Jeugd 2001, cijfers en feiten.
9 Idem.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
12
Figuur 6. Inkomensverloop jongeren
2.4 De relatief snelle groei en ontwikkeling van dance
De groei van dance in circa tien jaar
Dance heeft in Nederland een snelle groei en ontwikkeling doorgemaakt, waarbij het zich
van een underground stroming in een periode van circa tien jaar heeft ontwikkeld tot een
gevestigde culturele stroming die een miljoenenpubliek bereikt.
In Nederland zijn er circa 80 clubs en dance café’s die uitsluitend dance muziek draaien10.
Daarnaast is dance onderdeel geworden van de vaste programmering in de reguliere
uitgaanscentra, discotheken, strandtenten, kledingzaken, hippe restaurants, kappers en andere
uitspanningen.
Dance platen maken een groot percentage van de wekelijkse Top 40 uit en radiozenders
zoals Radio 538 en Yorin FM en TV-zenders zoals MTV, TMF en The Box hebben dance
als onderdeel van de vaste programmering. Daarnaast kent Nederland een radiostation dat 24
uur per dag, 7 dagen per week dance muziek uitzendt: ID&T Radio. Met enige regelmaat
zijn deze zenders ook volop vertegenwoordigd op verschillende dance evenementen.
10 Telling KPMG op basis van verwijzingen http://www.start2dance.com.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
13
De Nederlandse DJ’s die optreden op dance evenementen en feesten hebben inmiddels een
sterstatus verworven en zijn eigenlijk doorgaans op reis van evenement naar evenement over
de hele wereld. Er zijn in Nederland meer dan 158 professionele DJ’s11, producers en liveacts
met sterren als DJ Jean, Tiësto, Armin van Buuren, Piet Bervoets, Johan Gielen en Mark
van Dale. Deze ontwikkeling heeft overigens nadrukkelijk een internationaal karakter. Zo
verkocht de Engelse superster Moby al meer dan 10 miljoen exemplaren van zijn album Play
en doet hij dit jaar op zijn tournee alle Europese hoofdsteden en grote steden en staten van de
Verenigde Staten aan. De Duitser Sven Väth reisde voor zijn Fire World Tour van Hong
Kong, Tokyo en Singapore via Buenos Aires, Rio de Janeiro, Chicago en New York naar
Amsterdam12. Deze sterren zijn meer dan DJ’s: het zijn artiesten die werk van anderen
draaien, eigen materiaal produceren en met behulp van videoclips bewust een beeld en een
imago creëren. Daarnaast worden de DJ’s ondersteund door professionele Video Jockey’s
(VJ’s), een nieuwe beroepsgroep die de door de dj gedraaide muziek visueel begeleiden met
(zelfgemaakte) video’s, beelden, lasershows en speciale effecten.
In 2001 vonden 32 dance evenementen plaats; ruim 45 procent meer dan in 200013. Deze
stijging zet zich door. Gedurende de zomer van 2002 kon de dance liefhebber elk weekend
van juli tot en met augustus kiezen uit minstens één mega-dance-event met een omvang van
minimaal 15.000 bezoekers14. Er zijn in Nederland dan ook inmiddels 16 professionele
organisaties die dance evenementen organiseren en een grote bekendheid genieten, niet
alleen onder de doelgroep. Zo bleek uit een marktonderzoek van de Ticketbox, het aan de
Staatsloterij gelieerde landelijke verkooppunt voor kaarten voor voetbal en voor
evenementen, dat marktleider ID&T reeds in 2000 onder jongeren van 12 tot 20 jaar al
bekender was dan Mojo Concerts15. De relatief hoge prijzen voor een toegangskaartje voor
een dance evenement en negatieve publiciteit doen hier niets aan af. Dance Valley 2002 was
ondanks een prijsstijging van 40 procent en de negatieve publiciteit in 2001 binnen een week
uitverkocht. De programmering van de DJ’s was toen nog niet eens bekend.16
Ook de reguliere popbranche kan inmiddels niet meer om dance heen. Het muziekaanbod
van de 43 gesubsidieerde kernpodia bestaat voor de helft uit dance avonden, met jaarlijks
zo’n 325.000 bezoekers. De grote reguliere popfestivals hebben inmiddels ook een dance
podium opgericht. Zo is op parkpop het dance gedeelte in 2002 voor de derde keer ingericht.
Na het succes van 2000 was dit deel van het parkpopterrein twee keer zo groot gemaakt17.
Wat tien jaar geleden begon met illegale feestjes in gekraakte loodsen is dan ook uitgegroeid
tot een miljoenenindustrie die diverse subgenres heeft voortgebracht, elk met eigen winkels,
DJ’s, feesten en kledingvoorschriften18. Tal van kleine ondernemers hebben een bestaan
11 Telling KPMG op basis van verwijzingen http://www.start2dance.com/.
12 Spits, DanceZone, De DJ als popster, 1 mei 2002.
13 Adformatie, RTV actiefste op jongerenevenementen, 28 februari 2002 en ReSpons Jongeren Evenementen
Monitor 2001.
14 Zie ook Volkskrant, Anne van Driel, Jeroen Junte, Exclusief voor de massa, 27 juni 2002.
15 Jan Jacobs, Dance-events: van undergroundcultuur tot merkconcept, juni 2000.
16 Zie ook Volkskrant, Anne van Driel, Jeroen Junte, Exclusief voor de massa, 27 juni 2002.
17 Zie ook Telegraaf, Parkpop trekt 400.000 bezoekers, 21 juni 2001, bewerking KPMG.
18 Zie ook Volkskrant, Helft jongeren bezoekt dance-party of club, 14 januari 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
14
opgebouwd in deze dance industrie, waarin 33 dance platenlabels, 22 (online) platenzaken
en platenwinkelketens, 100 dj-speciaalzaken, 17 dj-boekingskantoren, 9 collectieven van
video jockeys (VJ’s), 26 dj-apparatuur verhuurders, 16 gespecialiseerde dance evenementen
organisatoren, 15 dance tijdschriftuitgevers, 8 dance kledingwinkels, 22 online dance radio
zenders, een veelvoud van internetsites, maar ook gevestigde platenmaatschappijen,
reisbureaus, touroperators, reclamebureaus, drukkerijen, evenementenbeveiligers,
smartshops, professionele hulpverleners en verkeersregelaars vertegenwoordigd zijn19.
Ook het reguliere bedrijfsleven heeft de dance industrie gevonden. Door middel van
sponsoring of door middel van ‘eigen’ dance evenementen proberen zij hun
naamsbekendheid en merkloyaliteit onder de groep van jongeren en jongvolwassenen van 15
tot en met 35 jaar te vergroten. Zo verbinden bekende merken hun naam aan evenementen en
treden zij op als sponsor (bijvoorbeeld de Lucky Strike Dance Awards en de Heineken Fast
Forward Parade). Andere belangrijke sponsors van dance evenementen zijn onder meer
MTV, Camel, Twix, Redbull, Renault, Dayzers, Grolsch, Southern Comfort, Coca Cola en
Bacardi-Martini. In dance magazines wordt geadverteerd door nagenoeg alle bekende
merken die zich richten op een relatief jong koperspubliek.
Waarom is dance zo gegroeid?
Wat tien jaar geleden als subcultuur begon is tegenwoordig onder jongeren een brede,
gevestigde vorm van vermaak, die bekend staat onder de naam ‘dance’, een cultuur met een
eigen muziek, omgang, beeld, taal en uitgaansleven20. De vraag komt op waarom dance zo
heeft kunnen groeien en welke factoren aan die groei hebben bijgedragen.
Daarop is in feite het antwoord kort: dance is vooral een uitgaanscultuur, waarin een patroon
van vrijetijdsbesteding en de individuele muziek- en consumptievoorkeuren van de jeugd
van nu naar voren komen. Je wilt je eigen leven leiden, zelf vormgeven aan je ontwikkeling
en plezier hebben21. De groeiende aandacht voor dance, onder meer versterkt door de groei
van het aantal feesten en de marketingstrategieën van bekende merken, heeft met een
zichzelf versterkende dynamiek dance gemaakt tot wat het nu is.
Vrije tijd
Alle jongeren vinden vrije tijd belangrijk. Vrije tijd is echter in het drukke programma van
jongeren en jongvolwassenen tot een schaars goed geworden en neemt dan ook een steeds
belangrijker plaats in. De beschikbare vrije tijd wensen jongeren zo goed mogelijk te
besteden in een op hun voorkeuren toegesneden leefwereld. De beleving van het genieten,
het met gelijkgestemden bij elkaar willen komen, jezelf kunnen zijn, je eigen avond kunnen
invullen en verrast worden, staan daarbij voorop22. Ruim driekwart van de bezoekers gaat
niet alleen naar een evenement vanwege de DJ’s. Bezoekers van een dance evenement
betalen grif 55 euro voor een grootschalig evenement met DJ’s die op een willekeurige
19 Telling KPMG op basis van verwijzingen http://www.start2dance.com/.
20 Events, Jan Jacobs, Dance-events: van undergroundcultuur tot merkconcept, juni 2000.
21 Interview KPMG met Tom ter Bogt, 26 juni 2002.
22 Interview KPMG met ID&T inzake dance als Lifestyle, 3 mei 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
15
zaterdagnacht ook ergens in de provincie zouden draaien. Men komt echter vooral af op de
reputatie van het evenement23.
Jongeren zijn bereid hard te werken, maar willen dan ook ‘stevig uitgaan’ en daarin zelf
beslissingen kunnen nemen24. Op dance evenementen wordt de vrijheid in individuele
ontplooiing en profilering geboden. Jongeren kunnen nieuwe contacten maken, hun grenzen
verruimen en nieuwe grenzen ontdekken. Voor veel jongeren is het dan ook een geweldige
uitlaatklep om dagelijkse dingen even te laten voor wat ze zijn en geheel in een feest op te
gaan. Dance past derhalve in het patroon van de moderne vrijetijdsbesteding, waarin in
groepjes met vrienden naar evenementen toegaan, geld uitgeven en hierop het weekend
aanpassen een plaats hebben25.
Dance als muziekstroming kent verschillende muziekstijlen. De verschillende stijlen van
dance zoals Techno, Trance, Hardstyle, Hardcore, House, Clubtrance, Progressive, Garage,
Lounge, Drum & Bass trekken verschillende mensen aan. Het aspect van het gezamenlijk
naar het feest gaan is echter erg belangrijk en gemeenschappelijk voor alle stijlen van dance;
jongeren willen geen meeloper zijn. Zij willen erbij horen en erbij zijn. Als vanouds
zonderen jongeren zich af van de rest en groeperen ze zich. Bij leeftijdsgenoten zullen zij
daardoor in aanzien stijgen, terwijl ze bij anderen eerder afgunst opwekken. Dit uit zich in
een bepaalde levensstijl, de kleding die je mag en kan dragen, waar je wát gaat eten en wat je
kunt doen en vooral moet laten. Het één en ander heeft tot gevolg dat - geholpen door de
verhalen over de groep - steeds meer jongeren zich bij deze groep aansluiten. Jongeren
hebben wat dat betreft altijd al in hun vrije tijd opgetrokken met gelijken. Het is in die vorm
dat collectief de eigen identiteit verder wordt vormgegeven26. Vanuit deze cultuur wordt hun
koopgedrag bepaald. De keuze voor het dance evenement waar jongeren naar toegaan
spiegelt zich dan ook aan de jongerencultuur waar zij deel van uitmaken.
Consumptievoorkeuren
Ook al worden de producten van dance gekocht op basis van individuele voorkeuren, dan
nog komen de jongeren bijna onvermijdelijk samen in sociale categorieën en groepen met
een zelfde smaak. Zoals hierboven is geschetst, zijn er behalve individuele ook allerlei
sociale motieven voor de aanschaf van een CD of een bezoek aan een evenement, zoals de
wens om tot een bepaalde sociale laag of groep te horen. Enerzijds sluiten dance
evenementen aan bij de beleving en bevestiging van de individuele keuze. Anderzijds sluiten
dance evenementen aan bij de behoefte om graag gezien te worden dan wel te kunnen
vertellen dat je op een bepaald feest bent geweest en onderdeel van de collectieve belevenis
was.
Jonge mensen zijn echter kritisch. Ze zijn opgegroeid met de moderne media, zijn daardoor
heel goed geïnformeerd en weten dat er alternatieven voldoende zijn. Ze zijn scherp in hun
23 Zie ook Volkskrant, Anne van Driel, Jeroen Junte, Exclusief voor de massa, 27 juni 2002.
24 Interview KPMG met Tom ter Bogt, 26 juni 2002.
25 Idem.
26 Idem.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
16
keuzes en radicaal in hun afwijzingen27. De party reports die na de dance evenementen en
feesten steevast door allerlei bezoekers via internet worden verspreid, hanteren een vaste
indeling voor de beoordeling en illustreren dit. De beoordeling vindt plaats aan de hand van
het geven van waarderingen voor de aanwezige mensen, de muziek, de lichteffecten, de
aankleding en het geheel van het evenement als totaalaanbod.
Het publiek moet telkens nieuwe prikkels geboden worden. Deze nieuwe prikkels worden
geleverd door creatieve geesten als VJ’s, grafisch ontwerpers, mode-stylisten en
decorbouwers die samenwerken met de DJ’s om de aankleding van het feest de juiste sfeer te
geven. Feesten en evenementen zijn dan ook uitgegroeid tot een podium waar jonge
kunstenaars hun werk kunnen laten zien28. Spectaculaire aankleding van feesten en party’s
en mooi vormgegeven flyers en CD’s worden door het publiek steeds belangrijker gevonden.
Daarbij ontwikkelen dance evenementen zich steeds meer tot gecombineerde
‘vermaakevenementen’. Anders gezegd: een soort pretpark waarin de discotheek met de
muziek, het dansen, het geluidssysteem en lichtinstallaties samengaan met onder meer luxe
aankleding en de aanwezigheid van restaurants, bioscopen en kermisattracties, alles specifiek
ingericht op de smaak van de doelgroep.
In de ontwikkeling van doelgroepspecifieke dance evenementen zijn er vanuit het oogpunt
van consumentenvoorkeuren drie verschillende categorieën evenementen te onderscheiden,
ieder ingericht op de smaak van de groep jongeren en jongvolwassenen die dat specifieke
evenement trekt. Het gaat hier om:
grootschalige evenementen voor ‘de massa’ met specifieke muziekstijlen;
grootschalige evenementen met meerdere muziekstijlen;
exclusieve en relatief kleinschalige evenementen.
De eerste categorie dance-evenementen bestaat uit kleine en grootschalige evenementen die
verbonden zijn aan specifieke muziekstijlen. Bekend zijn grootschalige evenementen als
Awakenings, Sensation White Edition (trance), Sensation Black Edition (techno/hardstyle),
Impulz (hardhouse), Trance Energy (trance), Shockers (techno/hardstyle) en Extrema
(house). Deze evenementen trekken de liefhebbers van de specifieke muziek die daar wordt
gedraaid. Elk genre heeft een eigen publiek en daarnaast ook een eigen gevoel en typische
associaties (zie bijlage 3).
De tweede categorie bestaat uit de grote groep evenementen die meerdere of alle dance
muziekstijlen draaien. Deze evenementen trekken de grote stroom van bezoekers aan die
juist voor de massabijeenkomst en het spektakel komen. Deze groep omvat de grootschalige
evenementen als Impulz, Sensation, Innercity, Dance Valley, Lovefields, de Fast Forward
Dance Parade en Mysteryland waarbij 15.000 à 45.000 bezoekers bijeenkomen.
De bezoekers zijn jongeren die aangetrokken worden om voor de duur van het feest deel te
zijn van een groep gelijkgestemden. Daarnaast komen de bezoekers vooral om van de
27 Jan Jacobs, Dance-events: van undergroundcultuur tot merkconcept, juni 2000.
28 Zie ook Volkskrant, Jeroen Junte, Navelpiercing met smiley via internet, 21 janauri 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
17
spectaculaire geluidssystemen, laser, licht en live performances te genieten. In combinatie
met de muziek wordt er een sensatie, een spanning gecreëerd, waar met duizenden tegelijk
van kan worden genoten. De bezoekers komen om onderdeel te zijn van de groep die deze
belevenis heeft meegemaakt. Deze belevenis wordt overigens niet alleen gecreëerd door de
muziek. Er zijn naast het dansen genoeg dingen te doen gedurende het evenement. Sommige
evenementen hebben kermistoestellen, een bioscoop met slasher-films en fast food. Zo
ontwikkelen deze evenementen een breed aanbod aan muziek en entertainment, specifiek
ingericht op de smaak van de doelgroep. Deze grote evenementen zijn dan ook muziek- en
entertainmentmerken geworden met een eigen muziek en belevingswereld.
De derde groep dance evenementen
zijn feesten die zich binnen de
verschillende muziekstijlen richten
op exclusiviteit en die in de
aankleding een specifiek thema en
een specifieke beleving beogen. Bij
evenementen als Islander
(Forteiland, IJmuiden), SOAP
(verschillende bijzondere locaties)
en Labelland (Melkweg,
Amsterdam) wordt de beleving
naast de muziek, vooral door de
aankleding, kleding, drank, eten en
de organisatie bepaald.
2.5 Conclusie
De maatschappelijke betekenis van dance als culturele stroming in de Nederlandse
maatschappij is groot. Het één en ander wordt onder meer geïllustreerd door de omvangrijke
groep geïnteresseerden. Aanbieders van het product ‘dance’ spelen goed in op deze
interesse. Er zijn dan ook verschillende evenementen voor verschillende doelgroepen met
een grootschalig of exclusief karakter. De evenementen zijn echter in alle gevallen bedoeld
voor een relatief jonge, maar koopkrachtige doelgroep die op relatief autonome wijze zorgt
dat de relatief snelle groei en ontwikkeling van dance wordt gecontinueerd.
29 Volkskrant, House-elite danst op eeuwenoude basaltkeien, 20 augustus 2001.
Een evenement als Islander (Forteiland, IJmuiden) met slechts 1500
bezoekers speelt expliciet in op intimiteit en exclusiviteit. Om deze
happy few te kunnen behagen, moet organisator Club Risk kosten
noch moeite sparen. De entreekaartjes worden selectief verkocht.
Slechts op vertoon van een spaarzaam verspreide flyer kunnen deze bij
hippe platen- en kledingwinkels worden aangeschaft. Dat wil zeggen,
voor de zeshonderd bezoekers die daadwerkelijk een kaartje moeten
kopen. De echte ‘incrowd’ koopt geen kaartje, maar laat zich
uitnodigen. Islander dankt haar exclusiviteit vooral aan de buitenissige
locatie. Het Forteiland, dat op de werelderfgoed lijst van Unesco staat,
is deze avond gehuld in een sprookjesachtige sfeer. Overal op het
rotsige eilandje hangen gekleurde neonlampjes en in nisjes zijn zelfs
intieme barretjes verstopt. Bezoekers dansen op eeuwenoude
basaltkeien. DJ’s zijn ingevlogen uit New York en draaien geen
beukende vierkwartsmaat maar sophisticated house met jazz- en
latininvloeden. Een hip restaurant serveert een exclusief driegangen
menu van soep, exotische salades en lavendelijs.29
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
18
3 Maatschappelijke betekenis: openbare orde en veiligheid
3.1 Achtergrond
Naast de positieve en commercieel interessante aspecten die verbonden zijn aan de
doelgroep van dance, zijn ook negatieve aspecten te onderscheiden. In dit verband moet
onder meer worden gedacht aan het feit dat de doelgroep relatief kwetsbaar is voor negatieve
externe effecten van de uitgaanscultuur zoals het gebruik van stimulerende middelen.
Verschillende onderzoeksbronnen leren dat met name onder jongeren het experimenteren
met het gebruik van stimulerende middelen een punt van zorg is30, hetgeen kan leiden tot
probleemgedrag: van eetstoornissen tot overmatig alcohol- en druggebruik. Deze facetten die
bovenal een maatschappelijk fenomeen zijn, kunnen als belangrijke redenen worden
opgevoerd voor de grote belangstelling van onder meer beleidsmakers voor de ontwikkeling
van dance.
Door de groei van dance en de relatief grootschalige dance evenementen is dance dan ook
met enige regelmaat het middelpunt van de belangstelling in de publieke discussie. Een veel
belicht thema is in dit verband het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid. De betekenis
van dance als lifestyle en uiting van hedendaagse jongerencultuur wordt door het vraagstuk
van Openbare Orde en Veiligheid nog wel eens op de achtergrond geplaatst.
Voorliggend hoofdstuk gaat nader in op de aspecten van Openbare Orde en Veiligheid en
staat achtereenvolgens stil bij de perceptie van verschillende stakeholders (dance liefhebbers,
overheid en gemeenten, organisatoren, sponsors en gespecialiseerde diensten, de communis
opinio van de Nederlandse bevolking) ten aanzien van dit onderwerp en de ‘facts & figures’
op dit terrein.
3.2 Perceptie
Het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid wordt verschillend gepercipieerd door
verschillende groepen in de samenleving. Daar wordt hier kort op ingegaan aan de hand van
een beschrijving van de perceptie van het publiek dat dance evenementen bezoekt, de
overheid, organisatoren van evenementen en meer in het algemeen de Nederlandse
bevolking, waarna wordt overgegaan tot een schets van de belangrijkste onderdelen die
binnen het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid spelen.
30 Zie K. Wittebrood, Probleemgedrag onder jongeren, in Rapportage Jeugd 2000. Trajecten van jongeren naar
zelfstandigheid, Sociaal Cultureel Planbureau, Den Haag, 2000.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
19
Perceptie dance publiek
Het publiek dat naar dance evenementen komt merkt
betrekkelijk weinig van de maatregelen die
organisatoren nemen op het terrein van openbare orde en
veiligheid; zij ervaren slechts de beveiliging en de
gezelligheid en intimiteit en associëren dance veelal met
‘jezelf kunnen zijn’ temidden van allerlei soorten
mensen die allemaal van het feest willen genieten. Men
is gewend geraakt aan de fouillerende
beveiligingsmedewerkers. Een enkeling beklaagt zich
lacherig in een discussieforum op een populaire dance
website over de zichtbare veiligheidsmaatregelen als
legitimatie bij grote evenementen.
Perceptie overheid en gemeenten
De rijksoverheid en gemeenten zijn de achterliggende
jaren langzaam maar zeker overtuigd geraakt van het feit
dat de organisatoren van de meeste grote evenementen
erin slagen om de evenementen ordelijk en veilig te laten
verlopen en de catering, decoraties, beveiliging,
garderobe en het geluid perfect te organiseren, conform
de vigerende wet- en regelgeving. Het uitgebreide
overleg dat aan evenementen vooraf gaat tussen de
organisatoren, de gemeentelijke politie, brandweer en de
afdeling bouw en woningtoezicht heeft in principe tot
doel om alle mogelijke gebeurtenissen op een
grootschalig evenement vooraf te voorzien en de wijze
van handelen af te stemmen om de evenementen zo
ordelijk mogelijk te laten verlopen. Niettemin rijst aan
overheidszijde met enige regelmaat de vraag waarom
dance evenementen zo grootschalig moeten zijn, welke
onverwachte risico's daaraan verbonden kunnen zijn en
welke eisen de grootschaligheid stelt aan de organisatie, coördinatie en afstemming
tussen alle bij het evenement betrokken organisaties.
Perceptie organisatoren, sponsors en gespecialiseerde diensten.
31 http://forum.start2dance.com, wackiejacky, reactie op: Mag ik je legitimatie misschien even zien?" grrrrrr.
32 Trouw, 2001-08-25: Massa-evenementen / Vergunningbeleid te ruim, Van der Doef: Gemeenten moeten
massa-evenementen kritischer beoordelen.
Perceptie publiek legitimatiemaatregelen
“Joh, ik moet zo vaak m’n legitimatie
laten zien, in coffeshops, bij de slijter, en
ook al eens op een feest. En ik ben 24!!!!
Wij zijn gewoon lekker jong van geest!
Wat maakt het uit hoe je eruit ziet, of je
er nu uitziet als 19, 14 of 28. ok, je moet
je legitimatie laten zien, dat zijn nou
eenmaal de regeltjes die ze moeten
toepassen als ze twijfelen, maar dat is
toch een kleine moeite? Ik laat altijd vol
trots m’n paspoort zien, kan ik gelijk
laten zien dat ik zo'n mooie nieuwe heb!
En anderen die jou anders behandelenomdat ze denken dat je jonger bent, of
ouder, die je dus behandelen naar hoe je
eruit ziet, dat zijn kwiepjes, want age
doesn't matter!!!! '' 31
Perceptie overheid
De perceptie van de overheid wordt
gekenmerkt door de woorden die Jaap
van der Doef32, voorzitter van de
commissie die de chaos rond het
dansfeest Dance Valley 2001 onderzocht,
sprak bij de aanvang van het onderzoek:
,,Het is vooral de taak van de gemeente.
Die moet zich afvragen of ze voldoende
weet om een vergunning af te geven.
Want als het misgaat, valt iedereen -
terecht - over de gemeente die de
vergunning ervoor heeft verleend.''
Gemeenten zijn dus in hoge mate op zoek
naar concrete handvatten om de
complexiteit van evenementen op
verschillende locaties vooraf in te kunnen
schatten.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
20
Organisatoren en andere ervaringsdeskundigen die direct bij de organisatie van dance
evenementen betrokken zijn, nemen het standpunt in dat dance en het vraagstuk van
Openbare Orde en Veiligheid rondom evenementen
en feesten in feite goed is te overzien. Cruciaal is de
organisatie van het evenement en de mate waarin
deze in staat is om alles voorafgaand aan het
evenement en tijdens het evenement op een
dusdanige wijze te plannen en te organiseren dat het
maximale wordt gedaan om het evenement zo
ordelijk mogelijk te laten verlopen. Organisatoren
hebben er groot belang bij alle risico’s vooraf te
onderkennen. Zij zijn voor het kunnen organiseren
van een succesvol evenement afhankelijk van de
perceptie van het publiek, de overheid, sponsors en
ouders en kunnen door management van alle
operationele risico’s deze perceptie beïnvloeden.
Perceptie Nederlandse bevolking.
In het algemeen lijkt er onder de Nederlandse
bevolking sprake te zijn van een neutrale opstelling
tegenover dance evenementen. Veelal vinden de
grootschalige evenementen plaats op relatief
dunbevolkte locaties, waardoor overlast voor
omwonenden vaak beperkt blijft. Daarentegen willen
omwonenden in toenemende mate op geen enkele
wijze worden geconfronteerd met de met elk type
evenement gepaard gaande overlast. Dance wordt in
dit verband geassocieerd met geluidsoverlast en
uitbundige zwetende massa's die onder invloed van
drugs langdurig en vol overgave nergens mee bezig
zijn.
3.3 Facts & Figures
De maatregelen voor Openbare Orde en Veiligheid
Met het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid rondom evenementen en feesten is een
veelvoud van factoren gemoeid. Voorbeeld zijn de door de brandweer, politie, GGD en
ambulancediensten en de afdeling Bouw & Woningtoezicht voor de vergunning vereiste
condities voor alle evenementen ten aanzien van onder meer de stabiliteit van de inrichting,
de brandveiligheid en de cateringfaciliteiten. Ook de in de afgelopen jaren toegenomen
aandacht voor de tijdens het evenement ingezette EHBO hulpverlening, de
33 Interview KPMG met ID&T inzake Openbare Orde en Veiligheid, 3 mei 2002.
34 NRC, Chris van de Wetering, Vergunningen: de strijd tegen wildplassen en decibellen, in Profiel –
Popfestivals.
Perceptie organisatoren
“De risico’s zijn niet direct gebonden aan
het aantal mensen dat een feest bezoekt,
maar vooral gebonden aan de specifieke
locatie en die dient de organisator vooraf
te onderkennen. In de praktijk worden
zo’n 85% van alle risico’s in de
standaardplannen en noodscenario’s bij
het organiseren van evenementen
afgedekt. Het overige zit ‘m in de kans
dat allerlei zaken zich tegelijkertijd
voordoen en dat een organisator en de op
feesten aanwezige gemeentelijke diensten
niet adequaat reageren.33
Perceptie omwonenden
“Het pand was letterlijk omsingeld door
wildplassers tegen de gevels, wildpoepers
tot in het gebouw, er was overmatig
drugs- en drankgebruik, zeer ernstige
geluidsoverlast en vervuiling door afval.''
En er was ,,geluidshinder van publiek dat
af en aan loopt, nachtelijke opstootjes op
straat, agressiviteit, zingende en
schreeuwende groepjes, nachtelijk
bezoek van politie en/of ambulance met
sirene''34.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
21
beveiligingsdiensten, de logistieke stromen en het in de hand houden van mensenmassa's.
(‘crowd management’) krijgen hierbij de nodige aandacht.
Organisatoren bespreken de maatregelen op bovenstaande terreinen voorafgaand aan het
evenement met brandweer, politie, GGD en ambulance diensten en de afdeling Bouw &
Woningtoezicht en stellen indelingstekeningen, constructietekeningen, veiligheidsplannen,
verkeersplannen en calamiteitenplannen op. Hierin worden onder meer de voor de locatie
benodigde aanvullende maatregelen, waarborgen en uitvoering van de maatregelen op het
gebied van Openbare Orde en Veiligheid beschreven. De gemeente beoordeelt deze plannen
en geeft op basis van een inhoudelijke analyse van deze plannen al dan niet de vergunning
voor het evenement af.
Verbreding van de maatregelen voor Openbare Orde en Veiligheid
Sinds de chaotische afloop van Dance Valley
gewoon doen zoals je het altijd doet..
en als ze die piercing voelt,, tsja altijd mooi meegenomen toch..
en als ze die piercing voelt,, tsja altijd mooi meegenomen toch..
donateur
Aha
(permanent verbannen)
Dance in Nederland
De betekenis en impact van dance
op de Nederlandse economie en
maatschappij: een verkenning
KPMG Special Services B.V.
7 oktober 2002
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
heb je nog meer tekst hahaha
dacht, is misschien wel interessantO:)
Met een tongpiercing is wel erg 
met beffen
met beffen beffen roeleert
Ik word helaas nooit gebeft........
donateur
best veel tekst
Ik word helaas nooit gebeft........
probeer t is zodra je n kut hebt
beffen
beffen
ik weet wel dat de meiden er wat van merken maar als je het goed kunt ben je niet eens zo'n ding nodig
ik weet wel dat de meiden er wat van merken maar als je het goed kunt ben je niet eens zo'n ding nodig
(permanent verbannen)
wanneer ik een tongpiercing zou laten zetten heeft mijn vriendin daar dan (meer) genot van? ik bef haar wel vaak maar ik veronderstel dat die piercing een beetje te veel naar achteren zit gezien ik toch voornamelijk de voorste helft van mijn tong gebruik.. heeft er iemand ervaring op dat vlak, en mss vooral meiden, die weten het dan uit ondervinding, he.. thanks en grts, merto
Gebruik eens je hele tong.
Zal zij een stuk fijner vinden denk ik
waarom zou je beffen? Daar kom je zelf toch niet van klaar
beffen met een tongpiercing vinden meisjes wel fijn
als het bij mij gedaan word ..ja is wel lekker..ALS..het goed gedaan word want het kan ook erg vervelend zijn
als het bij mij gedaan word ..ja is wel lekker..ALS..het goed gedaan word want het kan ook erg vervelend zijn
[quote element=message id=14165373]{element is niet toegankelijk}Dance in Nederland
De betekenis en impact van dance
op de Nederlandse economie en
maatschappij: een verkenning
KPMG Special Services B.V.
7 oktober 2002
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
Samenvatting
Voorliggende rapportage is het resultaat van de werkzaamheden die KPMG in opdracht van
ID&T heeft uitgevoerd om de maatschappelijke en economische betekenis van dance in
Nederland te verkennen. Hiertoe is een brede - maar ook beperkte en niet uitputtende –
inventarisatie, beschrijving en analyse verricht van de aspecten die aan dance in Nederland
verbonden zijn.
Maatschappelijke betekenis: The World of Dance
Dance is een fenomeen dat de achterliggende jaren aanzienlijk aan betekenis heeft gewonnen
en feitelijk een verzamelnaam is voor verschillende zaken die gecentreerd zijn rondom de
kern: dance muziek. Dance moet niet alleen worden beschouwd als een culturele en
muzikale stroming, maar ook als een zowel door vragers als aanbieders van het product
‘dance’ gepercipieerde lifestyle. Deze lifestyle kent een aantal fundamentele bouwstenen,
waarvan het optreden als individu, het onderdeel zijn van een community, het belang van
kleding en het genieten de belangrijkste zijn.
De achterliggende jaren is op relatief autonome wijze een groep van geïnteresseerden en
liefhebbers in dance muziek - en alles wat hieraan is verbonden - gevormd. In dit licht is het
dan ook discutabel om van een doelgroep te spreken; individuen weten ‘als vanzelf’ de
aanbieders van het product ‘dance’ te vinden. De ‘doelgroep’ van dance is echter
omvangrijk. In Nederland omvat de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar
circa 4,6 miljoen mensen. Op grond van marktonderzoek mag worden verondersteld dat iets
meer dan 2,3 miljoen jongeren en jongvolwassenen geïnteresseerd zijn in dance. Deze groep
is voor een belangrijk deel zo groot als gevolg van het feit dat aanbieders van allerlei
producten en diensten dance hebben ontdekt en in de groep van geïnteresseerden in dance
een belangrijke koopkrachtige doelgroep herkennen. Marketinginspanningen van hun zijde
dragen er toe bij dat trends worden gezet dan wel verstevigd en verder worden ontwikkeld,
maar ook dat hitlijsten en het uitgaansleven meer en meer worden gedomineerd door dance
muziek.
Dance muziek en de evenementen die hierbij horen, zijn ontegenzeggelijk onderdeel van de
cultuurstroming die dance óók is. De diversiteit aan muziekstijlen (variërend van hardhouse
tot lounge en club) en de aanwas en stevige basis van dance talent (DJ’s, producenten en
VJ’s) zorgen er voor dat deze cultuurstroming in Nederland, maar ook daarbuiten, niet alleen
populair is maar ook door een breed publiek wordt geapprecieerd. Als zodanig is dance dan
ook een belangrijke culturele uiting van de hedendaagse jongerencultuur waarin
individualisme, keuzevrijheid, collectiviteit en verplichtingen uitsluitend ‘omdat het individu
dat wil’ centraal staan.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
Maatschappelijke betekenis: openbare orde en veiligheid
Met enige regelmaat is in verschillende publieke discussies dance onderwerp van gesprek.
Veelal gaat het dan om aspecten die verbonden zijn aan de handhaving van de openbare orde
en de veiligheid rondom grootschalige dance evenementen. Ook het gebruik van
stimulerende middelen is in dit verband een terugkerend issue dat nadrukkelijk in verband
wordt gebracht met de intimiteit van de dance clubs dan wel de massaliteit van onder meer
de grootschalige dance evenementen. Feiten weerleggen echter dit beeld; het aantal acute
gezondheidsproblemen als gevolg van onder meer drugsgebruik op party’s is de laatste vijf
jaar met een kwart verminderd; circa 0,9 procent van de bezoekers van een grootschalig
dance evenement doet een beroep op de medische hulpverlening ter plaatse. Ook het aantal
aanhoudingen rondom grootschalige dance evenementen laat zien dat dance relatief weinig
risico’s (risico = kans x effect) kent: in het algemeen is het aantal aanhoudingen door de
politie uitgedrukt als percentage van het aantal bezoekers verwaarloosbaar, namelijk nog
geen 0,1 procent. Duidelijk is wel dat voor grootschalige publieksevenementen aanvullende
logistieke maatregelen dienen te worden genomen, hetgeen overigens niet zonder meer
betekent dat de logistieke grenzen zijn bereikt.
Het positieve beeld over openbare orde en veiligheid van grootschalige dance evenementen
is voor een belangrijk deel het resultaat van de sterk toegenomen professionaliteit van de
organisatoren van grootschalige dance evenementen. Hier levert onder meer de overwegend
strenge visitatie (controle van bezoekers) bij deze evenementen een belangrijke bijdrage aan.
Bovendien wordt al tijdig vóór een evenement plaatsvindt door de verschillende stakeholders
(organisator, beveiliging, eigenaar locatie, politie, brandweer, GGD, EHBO en gemeente)
gesproken over het veiligheidsplan en potentiële risico’s. Dit draagt er onder meer toe bij dat
zowel gedurende de voorbereiding van het evenement als gedurende het evenement de
verschillende stakeholders op adequate wijze op potentiële probleemsituaties kunnen
anticiperen en reageren.
Economische betekenis van dance
De betekenis van dance voor de Nederlandse economie wordt in belangrijke mate bepaald
door de mate waarin Nederlandse aanbieders van dance in staat zijn om - volgens de regels
van de ‘experience economy’ – economische meerwaarde te genereren door de verkoop van
hun producten en diensten. Vanzelfsprekend wordt de economische betekenis van dance
daarnaast ook bepaald door de schaal waar producten en diensten worden aangeboden.
De economische betekenis van dance moet niet worden onderschat; de verkoop van het
product ‘dance’ in de vorm van bijvoorbeeld een feest kan dan ook niet langer als een uit de
hand gelopen hobby worden gezien. Dit komt voor een belangrijk deel door de interessante
groep consumenten die op dance afkomt. Zij hebben gemiddeld een besteedbaar inkomen
van circa EUR 8.500,- à EUR 14.100,- per jaar en vormen derhalve een zeer interessante
commerciële doelgroep. De relatief lage lasten leiden er immers toe dat zij in verhouding tot
anderen relatief veel kunnen besteden aan vakanties, hobby’s, maar ook aan dance. Jongeren
en jongvolwassenen nemen, gevoed door de invloeden van radio, TV, CD’s (inclusief de in
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
de dance scene nog steeds gretig gekochte LP’s), DVD’s, video’s, internet, het clubcircuit én
de grote feesten een substantieel deel van de binnenlandse consumptie voor hun rekening en
daarmee een niet onbelangrijk deel van de economische groei. De commerciële en
economische belangen om deze groep te bereiken zijn dan ook groot. Dance is in dit verband
dus een belangrijk vehikel om een koopkrachtige doelgroep te bereiken; de omvang van de
sponsormarkt bij grootschalige dance evenementen illustreert dit.
Nagenoeg alle bekende merken gebruiken dance als vehikel om hun jonge doelgroep te
bereiken. Een inventarisatie van de omvang van de sponsormarkt bij grootschalige dance
evenementen in Nederland, laat dan ook zien dat de sponsoring van deze evenementen een
alleszins respectabele omvang heeft. De brutobestedingen – de optelsom van de bedragen die
door sponsors aan de organisatie van het evenement wordt betaald – bedragen voor 2002
naar schatting EUR 2,3 miljoen à EUR 2,8 miljoen.
Los van deze positieve externe effecten, heeft dance in brede zin als vorm van recreatie en
vrijetijdsbesteding een belangrijke economische meerwaarde. Met circa 81 dance clubs, 16
Nederlandse dance evenement organisatoren en 158 toonaangevende nationale en
internationale (buitenlandse) DJ’s kan dit ook bijna niet anders. Ook de verkopen van
geluidsdragers (CD’s, LP’s en MC’s) illustreren dit: in 2001 bedroegen de totale verkopen
met daarop dance naar schatting circa EUR 38,9 miljoen. Naar schatting bezoeken jaarlijks
circa 700 à 800 duizend mensen een groot dance evenement, hetgeen resulteert in
omvangrijke financiële stromen van circa EUR 80 miljoen à EUR 90 miljoen.
Schattingen geven aan dat in totaal aanwijsbaar circa EUR 488 miljoen omgaat in de dance
scene. Dit is exclusief de economische ‘spin-off’ effecten voor toeleveranciers van producten
en diensten. Deze ‘spin-off’ effecten houden verband met de interdependenties van de dance
scene met andere economische activiteiten, zoals onder meer toerisme, kleding,
telecommunicatie, media en logistiek. De mate waarin en de frequentie waarmee deze
onderlinge dwarsverbanden worden verzilverd, is logischerwijs bepalend voor de
economische meerwaarde die aan deze interdependenties kan worden ontleend. Deze spinoff
effecten van dance kunnen een veelvoud bedragen van de totaal aanwijsbare omvang van
de financiële stromen in de dance scene.
Op basis van extrapolaties en aanvullend onderzoek schatten wij in dat circa 11.000
arbeidsplaatsen verbonden zijn aan dance als vorm van recreatie en ontspanning. Daarmee
heeft deze economische activiteit in een tijdsbestek van circa 10 jaar dan ook een
betekenisvolle plaats in de Nederlandse economie gekregen.
Conclusies
Dance is niet alleen dance muziek, maar ook een wijze van leven die synoniem is voor
uitgaan, genieten en een bepaalde stijl en manier van doen en laten. Het onderscheidt zich op
een aantal punten wezenlijk van andere muziekstromingen en culturele stromingen,
waardoor het juist in onze hedendaagse maatschappij uniek is. De populariteit van dance ziet
men onder meer terug in de belangstelling voor dance en dance evenementen. De
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
gepercipieerde risico’s die aan deze grootschalige evenementen zijn verbonden vallen
alleszins mee: in de praktijk zijn aan grootschalige dance evenementen relatief weinig
risico’s verbonden.
De economische betekenis van dance in Nederland is omvangrijk en beperkt zich niet tot de
evenementenmakers en hun directe toeleveranciers. De direct aanwijsbare financiële stromen
staan samengevat in onderstaande tabel weergegeven.
Direct aanwijsbare financiële stromen
Activiteit Financiële stroom (in miljoenen EUR)
DJ’s en VJ’s 146,9
Dance clubs en discotheken 220,5
Sponsoring dance evenementen 2,3
Dance evenementen 79,6
Beeld- en geluiddragers 38,9
Totaal 488,2
De omvang van de financiële stromen bevestigt de stelling dat dance niet als een uit de hand
gelopen vorm van hobbyisme kan worden afgedaan. Temeer als de economische ‘spin-off’
effecten in ogenschouw worden genomen. Hoewel de exacte omvang van deze economische
‘spin-off’ effecten moeilijk in kaart kan worden gebracht, is wel duidelijk dat deze een
significante omvang hebben. Dance is dan ook een serieuze economische tak van sport,
waarin het optimaliseren van kwalitatief goede vrijetijdsbesteding centraal staat.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
Inhoudsopgave
Samenvatting
1 Inleiding 1
2 Maatschappelijke betekenis: The world of dance 3
2.1 Achtergrond 3
2.2 Dance als verzamelnaam voor ‘sounds, lifestyle and more’ 3
2.3 De doelgroep van dance 5
2.4 De relatief snelle groei en ontwikkeling van dance 12
2.5 Conclusie 17
3 Maatschappelijke betekenis: openbare orde en veiligheid 18
3.1 Achtergrond 18
3.2 Perceptie 18
3.3 Facts & Figures 20
3.4 Conclusie 27
4 Economische betekenis van dance in Nederland 29
4.1 Achtergrond 29
4.2 Inventarisatie en analyse van de economische betekenis van dance 29
4.3 Dance en economische waarde: het concept ‘experience economy’ 36
4.4 Conclusie 38
5 Conclusies 41
Bijlagen
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
1
1 Inleiding
De achterliggende jaren hebben Nederland en de wereld kennis kunnen maken met een
nieuw muzikaal en cultureel fenomeen: dance. In een relatief kort tijdsbestek heeft dance
muziek – overwegend dansbare, elektronische muziek – clubs, discotheken, hitlijsten, radio,
TV en platen- en CD-kasten veroverd, maar nog belangrijker: de harten van een
miljoenenpubliek van vooral jongeren en jongvolwassenen. Alleen daarom al heeft dance
betekenis: het blijkt immers mensen op een bepaalde manier te raken, mensen met een
verschillende achtergrond, culturele identiteit en nationaliteit.
Dat muziek een universele taal is die velen aanspreekt, is sinds mensenheugenis bekend. De
aard, reikwijdte en daadwerkelijke impact van dance zijn echter opmerkelijk. Dit wordt
onder meer geïllustreerd door de sterstatus van DJ’s en VJ’s en het grote aantal bezoekers
van grootschalige dance evenementen. Bovendien is dance niet alleen een culturele en
muzikale stroming, maar ook een zowel door vragers als aanbieders van het product ‘dance’
gepercipieerde lifestyle. Zo beschouwd, omvat de betekenis en impact van dance dan ook
zowel maatschappelijke als economische aspecten.
Verschillende van deze maatschappelijke en economische aspecten keren met enige
regelmaat terug in de publieke discussie over dance. Dat wil zeggen dat veelal aan
maatschappelijke en economische effecten wordt gerefereerd, maar de precieze omvang en
betekenis van deze effecten niet bekend is. Adequate inzichten in de precieze
maatschappelijke en economische impact van dance en de ‘facts & figures’ die hierbij horen,
ontbreken dan ook. Dit gebrek aan inzicht in de betekenis van dance is in sommige gevallen
de reden voor een verkeerd beeld van dance als culturele stroming.
Tegen deze achtergrond heeft KPMG op verzoek van ID&T de maatschappelijke en
economische betekenis van dance verkend. Hiertoe is een brede - maar ook beperkte en niet
uitputtende – inventarisatie, beschrijving gemaakt en is een analyse van de maatschappelijke
en economische betekenis van dance in Nederland verricht. Naast een intensieve desk
research naar de ‘facts & figures’ van dance (zie bijlage 1), hebben ‘expert interviews’ (zie
bijlage 2) plaatsgevonden met belangrijke instanties en deskundigen met als doel om het
beeld dat uit de desk research naar voren kwam daar waar nodig aan te vullen, aan te
scherpen en daarmee te completeren. Voorliggende rapportage is het resultaat van deze
exercitie en geeft een beeld van de maatschappelijke en economische betekenis van dance in
Nederland.
Dit beeld is overigens een beperkt en niet uitputtend beeld. Daar waar het gaat om de
maatschappelijke betekenis van dance is vooral gekeken naar aspecten verbonden aan
openbare orde en veiligheid en de betekenis van dance als culturele stroming, gebaseerd op
beschikbare openbare bronnen. Ten aanzien van de economische betekenis van dance is
vooral gekeken naar de direct aanwijsbare financiële stromen van dance in de zin van
verkopen van beeld- en geluiddragers, kaartjes voor evenementen etcetera. Daarnaast is
gekeken naar een aantal interdependenties met andere economische activiteiten om op deze
wijze een zo compleet mogelijk beeld te kunnen krijgen van de mate waarin dance is
ingebed in het economisch proces. Bovenal is het de bedoeling van voorliggende rapportage
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
2
om de lezer een indruk te geven van de inhoud, omvang, reikwijdte en impact van dance in
Nederland.
Hoofdstuk 2 gaat allereerst in op wat dance omvat en langs welke lijnen dance zich de
achterliggende jaren heeft ontwikkeld tot de culturele stroming die het vandaag de dag is.
Hoofdstuk 3 schenkt verder aandacht aan de maatschappelijke betekenis van dance en in het
bijzonder de aspecten verbonden aan openbare orde en veiligheid. In hoofdstuk 4 wordt
vervolgens ingegaan op de economische betekenis van dance en de verwevenheid van het
product ‘dance’ met andere economische activiteiten. Hoofdstuk 5 besluit vervolgens met
het op een rij zetten van de belangrijkste conclusies en bevindingen.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
3
2 Maatschappelijke betekenis: The world of dance
2.1 Achtergrond
Dance mag zich onder meer blijkens de publiciteit in een grote belangstelling verheugen van
een breed publiek en een grote media-aandacht. Maar wat omvat dance dan eigenlijk en wie
vormen dat brede publiek? Op deze vraag een antwoord geven is niet eenvoudig en vereist
enerzijds inzicht in en gevoel voor datgene wat kan worden aangemerkt als de dance scene
en anderzijds inzicht in sociaal-culturele ontwikkelingen van in het bijzonder jongeren en
jongvolwassenen.
Wat dit laatste betreft geldt dat nadrukkelijk een onderscheid moet worden gemaakt tussen
‘algemene ontwikkelingen’ en ontwikkelingen die specifiek met dance zijn verbonden. In dit
verband moet onder meer in navolging van anderen1 kort worden stil gestaan bij de denk- en
leefwereld van jongeren nú. Jongeren die in de informatiemaatschappij opgroeien, wijken in
hun denken en doen sterk af van jongeren uit de generaties voor hen. De gunstige
economische ontwikkeling van de afgelopen jaren geeft hun een optimistische en op
consumptie (materieel en immaterieel) georiënteerde blik op de wereld en hun
mogelijkheden daarin. Tegelijkertijd reageren zij op de levensstijl van oudere generaties; zij
zijn in de positie om andere keuzes te maken en doen dat dan ook nadrukkelijk.
Voorliggend hoofdstuk wil inzicht geven in de sociaal-culturele aspecten die aan dance zijn
verbonden en die voor een belangrijk deel ook het commerciële succes van dance - en
daarmee ook de maatschappelijke en economische betekenis en impact – verklaren. Hiertoe
schetsen wij allereerst wat dance omvat en staan wij stil bij de lifestyle die aan dance is
verbonden. Vervolgens kijken wij naar de ‘doelgroep’ van dance en op welke wijze vraag
naar en aanbod van het product ´dance’ elkaar vinden.
2.2 Dance als verzamelnaam voor ‘sounds, lifestyle and more’
Dance omvat allereerst de alom bekende overwegend dansbare, elektronische muziek
waarmee poppodia en evenementen tienduizenden bezoekers weten te trekken. Een dj mixt
platen van zichzelf en andere DJ’s en producenten aan elkaar en is de entertainer in plaats
van een individuele artiest of band. ‘Dance’ is in dit verband een verzamelnaam voor een
aantal soorten en stromingen muziek zoals Techno, Trance, Hardstyle, Hardcore, House,
Clubtrance, Progressive, Garage, Lounge, Drum & Bass. Deze sounds hebben de
achterliggende tien jaar een geweldige ontwikkeling doorgemaakt. Was circa tien jaar
geleden dance muziek niet of nauwelijks in de verkoopcijfers en (dus) de hitlijsten terug te
vinden, tegenwoordig kan het merendeel van de hits in meer of mindere mate als dance
muziek worden aangemerkt. Dit komt ten dele ook door het feit dat de populariteit van dance
muziek en daarmee ook het commerciële succes van dance anderen aanzet tot het maken van
deze muziek. In dit verband is dan ook sprake van een zichzelf versterkende dynamiek.
1 K.M. van Steensel, Internetgeneratie; de broncode ontcijferd, Stichting Maatschappij en Onderneming, Den
Haag, november 2000.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
4
Daarnaast staat dance echter ook voor een wijze van leven die synoniem is voor uitgaan,
genieten en een bepaalde stijl en manier van doen en laten. Dance als lifestyle kent dan ook
een aantal belangrijke centrale bouwstenen:
Individueel: het maken van en luisteren naar dance muziek maakt duidelijk wat typerend
is voor dance: je kunt het in je eentje doen en tegen relatief lage kosten. Er hoeft geen
complete studio worden gebouwd om dance muziek te maken; een krachtige Pentiumcomputer
is echter wél een noodzakelijke voorwaarde voor succes. Individualiteit en het
maken van eigen keuzes is dan ook een belangrijk element van dance als lifestyle. Dance
als lifestyle vereist dan ook geen exclusiviteit: iemand die een grote passie heeft voor
dance, maar ook andere interesses heeft die niet passen binnen de dance scene, kan dit
goed combineren. Individuele keuzes worden geaccepteerd.
Onderdeel van een groep en community: het genieten van en dansen op dance muziek
krijgt meer betekenis, inhoud en plezier als dit in een grootschalig verband met enkele
duizenden anderen plaatsvindt. Tussen de feestgangers onderling bestaat dan een relatief
grote mate van saamhorigheid en het gevoel gezamenlijk en individueel onderdeel te zijn
van iets unieks, waar een ieder nog lang over spreekt. Dit laatste gebeurt ook: zowel
vóór, tijdens als ná evenementen weten liefhebbers van dance elkaar feilloos te vinden
via mobiele telefoon (in het bijzonder SMS) en internet. Op bijna autonome wijze
ontstaat dan ook een band met een groep gelijkgestemden (‘community’) met eigen
normen en waarden en een gemeenschappelijke liefhebberij.
Kleding en stijl: het saamhorigheidsgevoel wordt vergroot door onder meer de
verschillende ‘dress codes’ bij feesten, waardoor aandacht wordt geschonken aan het
uiterlijk, stijl en mode. Het plezier en de beleving van een groot dance evenement begint
al met het aanschaffen van de bijpassende kleding en de bijbehorende accessoires. In dit
verband is het feest Sensation – white edition van organisator ID&T een goed voorbeeld.
Voor dit feest dat elk jaar in juli in de Amsterdam Arena plaatsvindt is witte kleding de
dress code. Kleding en meer in het algemeen stijl zijn dus erg belangrijk, waarbij dance
trendsettend is in onder meer het oppikken van nieuwe mode-ontwikkelingen, maar ook
technologische ontwikkelingen op het terrein van telecommunicatie en ICT. Het laatste
is ook het gevolg van het feit dat dance muziek onderdeel is van de
informatiemaatschappij en de vormgeving van de nieuwste snufjes op het terrein van
bijvoorbeeld telecommunicatie in toenemende mate bepalend is voor het commerciële
succes.
Genieten: jongeren hebben een relatief druk programma waarin een aantal verplichte
activiteiten zoals studeren en werken zijn opgenomen. In de relatief schaarse vrije tijd
willen jongeren in toenemende mate genieten van alles wat het leven hun heeft te bieden.
Deze houding draagt er toe bij dat uitgaan, lekker eten en drinken naast een sociaal
element (contact met anderen) van groot belang zijn voor het vervullen van de eigen
behoefte aan een kwalitatief goede vrijetijdsbesteding. Dit verklaart ook waarom veel
jongeren relatief veel geld spenderen aan uitgaan.
Omdat geen enkele culturele stroming statisch is en bovendien dance als relatief dynamisch
mag worden aangemerkt, kan het niet anders dan dat door de tijd heen ook andere sociaal-
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
5
culturele elementen een plaats krijgen. Dance als lifestyle is derhalve zeker niet
‘uitontwikkeld’, maar onderhevig aan verandering. Dit komt voor een deel ook door de
ontdekking van dance door aanbieders van allerlei producten en diensten die in de groep van
geïnteresseerden in dance een belangrijke koopkrachtige doelgroep herkennen.
Marketinginspanningen van hun zijde dragen er toe bij dat trends worden gezet dan wel
verstevigd en verder worden ontwikkeld en dance verspreid wordt onder de massa.
Zo beschouwd, is dance niet uniek. De centrale bouwstenen van de lifestyle zijn immers
algemene maatschappelijke trends die als een uiting van de hedendaagse jongerencultuur
kunnen worden getypeerd. Dit geldt bijvoorbeeld voor de invloed van stijl en kleding: de
New Romantic stroming met groepen zoals Spandau Ballet en Duran Duran (begin jaren
tachtig) kende ook een eigen dress code. In combinatie echter met een aantal aanvullende
punten onderscheidt dance zich echter van andere muziekstromingen en culturele
stromingen, waardoor het juist in onze hedendaagse maatschappij wél uniek is. Deze punten
zijn:
het bereik van dance onder een brede en diverse groep mensen in de Nederlandse
maatschappij;
de relatief snelle groei en ontwikkeling van dance: van ‘underground’ naar een
miljoenenpubliek in een periode van circa tien jaar;
het grootschalige karakter van dance evenementen naast de ‘intimiteit’ van clubs en
discotheken;
de economische en commerciële belangen die onlosmakelijk met dance zijn verbonden.
In dit licht staat dance dan ook nadrukkelijk voor méér dan muziek alleen. Hiermee is
overigens nog niets gezegd over de mate waarin dance in de toekomst onderscheidend blijft
dan wel als muzikale stroming en cultuurstroming een blijvend karakter heeft. Een
verzadiging van dance zal zich echter naar het zich thans laat aanzien op korte termijn zeker
niet voordoen. Hiervoor is dance te veel verankerd in de hedendaagse jongerencultuur.
2.3 De doelgroep van dance
Het denken in termen van doelgroepen is bij dance eigenlijk discutabel. Dit is immers veelal
verbonden aan het ‘achter het bureau‘ vormgeven, inrichten en implementeren van
marketinginspanningen met als doel helder voor ogen te hebben voor wie een bepaald
product of een bepaalde dienst is bedoeld. Bij dance gaat het eigenlijk juist andersom.
De dance muziek ontstaat, mensen vinden het leuk en het verspreidt zich in een wat bredere
kring. Op deze wijze is de achterliggende jaren op relatief autonome wijze een groep van
geïnteresseerden en liefhebbers in dance muziek - en alles wat hiermee is verbonden -
gevormd.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
6
Langs deze weg ontwikkelt dance zich nog steeds verder en mag het zich ondertussen in een
grote belangstelling verheugen onder de groep van jongeren en jongvolwassenen van 15 tot
35 jaar.
In Nederland omvat de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar circa 4,6
miljoen mensen. Dit betreft de brede doelgroep van mensen die in Nederland geïnteresseerd
kunnen zijn in dance. Op basis van marktonderzoek mag worden geconcludeerd dat dance
onder deze doelgroep ook inderdaad breed verspreid is. Zo blijkt uit marktonderzoek dat van
de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar 600.000 jongeren (13 procent) in
2001 een dance evenement bezocht en dat circa 2,7 miljoen jongeren in 2001 naar een
discotheek zijn geweest2. In een tweede meting van juli 2002 blijkt dat circa anderhalf
miljoen personen de afgelopen twee jaar een dance evenement bezocht3. Deze interesse
wordt bevestigd door marktonderzoek van De Vos & Jansen4, waarin willekeurige
Nederlanders in de leeftijd van 15 tot 35 jaar gevraagd werd naar hun interesse in dance.
Daaruit blijkt dat iets meer dan de helft (51,6 procent) geïnteresseerd is in dance.
Extrapolatie laat een groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar in Nederland
zien die zo’n 2.380.000 dance liefhebbers omvat, die regelmatig dance evenementen
bezoeken, dance cd’s kopen en zich ook op andere manieren in dance verdiepen en met
dance bezighouden. Circa 14 procent van deze groep geeft aan zeer geïnteresseerd te zijn in
dance, hetgeen overeenkomt met ongeveer 650.000 jongeren en jongvolwassenen die zeer
regelmatig dance evenementen bezoeken, de magazines lezen, beeld- en geluiddragers
aanschaffen en in dance clubs uitgaan. Dance is voor deze groep direct verbonden met de
manier waarop zij een avond uit willen gaan en hun vrije tijd willen besteden. Deze getallen
komen overeen met de inschattingen die in verschillende interviews in de media, maar ook in
de verschillende KPMG-interviews met ervaringsdeskundigen zijn genoemd.
Daarnaast bestaat er een vaste kern trendsetters die hun leven lijken in te richten op dance en
dance evenementen. Op basis van de ervaringscijfers met (bus)reizen naar evenementen door
geheel Nederland en het buitenland, wordt deze groep geschat op zo’n 200.000 jongeren en
jongvolwassenen5. Voor deze groep is dance aanzienlijk meer dan een avond uit, hetgeen
zich onder meer uit in de manier van kleden, de plaats die uitgaan inneemt in de gehele
vrijetijdsbesteding en het kiezen voor vakanties waarin dance centraal staat. Figuur 1 geeft
het bereik van dance onder de Nederlandse bevolking nog eens gespecificeerd weer.
2 Volkskrant, Annemieke Kranenberg, Weinig steun voor verbod dancefeesten, 7 december 2001, IBT
marktonderzoek. www.ibtmarktonderzoek.nl .
3 IBT marktonderzoek, Omnibus juli 2002, evenementen 2002, 1 juli 2002.
4 De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002.
5 Interview KPMG met Ivo Hütte, Logistance, 5 juni 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
7
Figuur 1. Bereik van dance
Uit marktonderzoek6 naar de verschillen en overeenkomsten tussen dance
evenementbezoekers en niet-dance evenementbezoekers blijkt dat dance liefhebbers actief
hun eigen amusementsaanbod en vrijetijdsbesteding creëren. Dance liefhebbers zijn in
allerlei opzichten (interesse, bladen, kranten, tv, radio, samenstelling van het huishouden,
hoogte van het inkomen, verdeling over de Nederlandse provincies en steden) hele normale
Nederlanders, maar dance liefhebbers besteden in het algemeen meer tijd aan het bezoeken
van actieve (buiten) evenementen zoals dance evenementen, popfestivals, filmfestivals,
wereldmuziek festivals, sport evenementen, strandevenementen, carnaval/kermis en hebben
een meer dan gemiddelde interesse in muziek, in reizen en vakanties, huren meer video’s,
gaan vaker naar de bioscoop en surfen meer op het internet dan andere Nederlanders.
Hieronder wordt dieper ingegaan op mogelijke verschillende karakteristieken zoals de
leeftijdsopbouw, het werken en studeren, het opleidingsniveau, de koopkracht, alsmede
specifieke kenmerken van de dance levensstijl zoals genieten, individuele expressie,
‘community gevoel’, consumptievoorkeuren en stijl.
6 IBT marktonderzoek, Omnibus juli 2002, evenementen 2002, 1 juli 2002. Conclusie en interpretatie KPMG.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
8
Leeftijdsopbouw
De leeftijdsopbouw van de groep jongeren en jongvolwassenen die met name geïnteresseerd
is in dance laat zien dat vooral jongeren in de leeftijdscategorie 15 tot en met 25 jaar
geïnteresseerd zijn in dance. In de leeftijdscategorie 26 tot en met 35 jaar - feitelijk de
levensfase waarin de meesten werken, een vaste relatie hebben dan wel kinderen krijgen -
neemt de intensiteit van de interesse en het bezoek aan dance evenementen af. Figuur 2 geeft
het één en ander nog eens beknopt weer.
Figuur 2. Interesse in dance
17%
22%
37%
66%
76%
83%
78%
63%
34%
24%
15-18
18-21
22-25
26-29
30-35
Leeftijd ondervraagden
Percentage ondervraagden
Totaal niet geïnteresseerd Enigszins tot zeer geïnteresseerd
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002, bewerking en grafiek KPMG.
Daarnaast bestaat logischerwijs ook in de leeftijdscategorie jonger dan 15 jaar en de
leeftijdscategorie ouder dan 35 jaar belangstelling voor dance. De leeftijdsopbouw van de
(potentiële) doelgroep voor dance – en daarmee de doelgroep - is dan ook aanzienlijk breder.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
9
Werken en studeren
Van de dance liefhebbers is circa de helft werkzaam en de helft volgt een opleiding of
studeert. Verschillen tussen werkenden en studerenden zijn er dus op dit punt nauwelijks.
Daarentegen zijn er wel verschillen voor wat betreft het bezoeken van evenementen (de
actieve deelname aan dance); schoolgaande en studerende jongeren gaan vaker naar
evenementen dan werkenden. Figuur 3 en figuur 4 geven de relatie werken, studeren en
dance nog eens grafisch weer.
Figuur 3. Liefhebbers van dance in relatie tot werk en studie
49%
51%
Werkzaam School/studeer
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002; bewerking profiel danceliefhebber
en grafieken KPMG.
Figuur 4. Actieve deelname aan dance in relatie tot werk en studie
50,5%
32,2%
25,2%
8,2%
0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0%
School/studeer
Werkzaam
Enigszins geïnteresseerd Zeer geïnteresseerd
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002; bewerking profiel dance-liefhebber
en grafieken KPMG.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
10
Opleidingsniveau
Het hoogst genoten opleidingsniveau van dance liefhebbers bestrijkt het gehele spectrum van
VMBO tot HBO en Wetenschappelijk Onderwijs. In het algemeen is sprake van een brede
interesse in dance die los staat van het niveau van de genoten opleiding. Wel neemt het
aantal actieve dance liefhebbers in het hoger onderwijs af. De actieve dance liefhebbers zijn
vooral te vinden op het MBO, het VWO en de HAVO. Figuur 5 geeft de relatie weer tussen
het percentage van de ondervraagden met een interesse in dance en hun hoogst genoten
opleidingsniveau.
Figuur 5. Interesse in dance in relatie tot hoogst genoten opleidingsniveau
Interesse in dance
60%
47%
37%
46%
35%
35%
36%
10%
13%
26%
20%
15%
11%
5%
Lagere school
VMBO
HAVO
VWO
MBO
HBO
WO
Genoten opleiding
Percentage ondervraagden
Enigszins geïnteresseerd Zeer geïnteresseerd
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002; bewerking profiel dance-liefhebber en
grafieken KPMG.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
11
Koopkracht
Aanbieders van allerlei producten en diensten hebben dance inmiddels ook ontdekt en
herkennen in de groep van geïnteresseerden in dance een belangrijke groep potentiële
afnemers van hun producten en diensten. Zo besteden achttienjarigen hun geld vooral aan
kleren, cd's, films, concerten en strips. Vijftienjarigen spenderen hun geld aan min of meer
dezelfde producten, met dat verschil dat hier snoep ook nog een belangrijke plaats in de
bestedingen inneemt. In het algemeen zijn jongeren echter geïnteresseerd in moderne
technologie en informatica, muziek, fast food, kleding, tabak en alcohol.
Marketinginspanningen van de zijde van de aanbieders van allerlei producten dragen er toe
bij dat trends worden gezet dan wel verstevigd, verder worden ontwikkeld en door een steeds
bredere en grotere groep worden geadopteerd. De jongeren die gerekend worden tot het
dance publiek hebben doorgaans flink wat geld te besteden. Ook is steeds meer aandacht
voor de jongvolwassenen omdat ze aanzienlijk meer te besteden hebben dan het jonge
publiek. Volgens een rapport van de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR)
besteedt iedere Nederlander gemiddeld een kwart van zijn huishoudgeld aan vrije tijd7. Het is
aannemelijk dat dit percentage voor de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35
jaar aanzienlijk hoger zal liggen, omdat deze groep en in het bijzonder de jongeren relatief
lage lasten hebben en dus de beschikking hebben over een relatief groter vrij besteedbaar
inkomen. Hieronder wordt kort een indicatie gegeven van de koopkracht per
leeftijdscategorie. In dit verband kijken wij naar het persoonlijk inkomen van jongeren en
jongvolwassenen en - na aftrek van de vaste lasten – naar het vrij besteedbaar inkomen.
Gemiddeld heeft zo’n driekwart van de jongeren van 15 tot 18 jaar die thuis wonen een eigen
inkomen. Daarnaast ontvangt 20 procent van de thuiswonende jongeren studiefinanciering en
wordt door hun ouders voorzien in de kosten van het levensonderhoud8. Vooral in de
leeftijdscategorie 15 tot en met 18 jaar neemt het aandeel jongeren met een eigen inkomen
snel toe. Onder de 15-jarigen heeft 45 procent een eigen inkomen, terwijl dit onder de 18-
jarigen opgelopen is tot 90 procent. Gebaseerd op cijfers van 1999 hadden jongeren in deze
leeftijdscategorie een vrij besteedbaar inkomen van gemiddeld EUR 2.900 op jaarbasis.
Tegen de tijd dat iemand 18 jaar is, komt het vrij besteedbaar inkomen rond de EUR 3400 te
liggen. Daarna neemt het gemiddelde persoonlijke inkomen tussen de 18 en de 24 jaar met
meer dan EUR 1.815 (NLG 4.000) per leeftijdsjaar toe.
In de leeftijdscategorie van 20 tot 25 jaar heeft vrijwel iedereen een eigen inkomen. Het
leeuwendeel van de inkomsten van deze groep jongeren is afkomstig uit arbeid, slechts een
klein deel uit studiefinanciering of uitkering. Jongeren in deze leeftijdscategorie hebben een
vrij besteedbaar inkomen van gemiddeld EUR 15.428 (NLG 34.000) op jaarbasis. Het
gemiddeld persoonlijk inkomen blijft sterk stijgen tot EUR 21.150 (NLG 46.600) in de groep
van 25 tot 30 jarigen en tot EUR 24.750 (NLG 54.600) in de groep van 30 jaar en ouder9.
Figuur 6 geeft het hierboven beschreven inkomensverloop nog eens grafisch weer.
7 Zie ook Volkskrant, Het feest is voorbij, 8 augustus 2001.
8 Centraal Bureau voor de Statistiek, Jeugd 2001, cijfers en feiten.
9 Idem.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
12
Figuur 6. Inkomensverloop jongeren
2.4 De relatief snelle groei en ontwikkeling van dance
De groei van dance in circa tien jaar
Dance heeft in Nederland een snelle groei en ontwikkeling doorgemaakt, waarbij het zich
van een underground stroming in een periode van circa tien jaar heeft ontwikkeld tot een
gevestigde culturele stroming die een miljoenenpubliek bereikt.
In Nederland zijn er circa 80 clubs en dance café’s die uitsluitend dance muziek draaien10.
Daarnaast is dance onderdeel geworden van de vaste programmering in de reguliere
uitgaanscentra, discotheken, strandtenten, kledingzaken, hippe restaurants, kappers en andere
uitspanningen.
Dance platen maken een groot percentage van de wekelijkse Top 40 uit en radiozenders
zoals Radio 538 en Yorin FM en TV-zenders zoals MTV, TMF en The Box hebben dance
als onderdeel van de vaste programmering. Daarnaast kent Nederland een radiostation dat 24
uur per dag, 7 dagen per week dance muziek uitzendt: ID&T Radio. Met enige regelmaat
zijn deze zenders ook volop vertegenwoordigd op verschillende dance evenementen.
10 Telling KPMG op basis van verwijzingen http://www.start2dance.com.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
13
De Nederlandse DJ’s die optreden op dance evenementen en feesten hebben inmiddels een
sterstatus verworven en zijn eigenlijk doorgaans op reis van evenement naar evenement over
de hele wereld. Er zijn in Nederland meer dan 158 professionele DJ’s11, producers en liveacts
met sterren als DJ Jean, Tiësto, Armin van Buuren, Piet Bervoets, Johan Gielen en Mark
van Dale. Deze ontwikkeling heeft overigens nadrukkelijk een internationaal karakter. Zo
verkocht de Engelse superster Moby al meer dan 10 miljoen exemplaren van zijn album Play
en doet hij dit jaar op zijn tournee alle Europese hoofdsteden en grote steden en staten van de
Verenigde Staten aan. De Duitser Sven Väth reisde voor zijn Fire World Tour van Hong
Kong, Tokyo en Singapore via Buenos Aires, Rio de Janeiro, Chicago en New York naar
Amsterdam12. Deze sterren zijn meer dan DJ’s: het zijn artiesten die werk van anderen
draaien, eigen materiaal produceren en met behulp van videoclips bewust een beeld en een
imago creëren. Daarnaast worden de DJ’s ondersteund door professionele Video Jockey’s
(VJ’s), een nieuwe beroepsgroep die de door de dj gedraaide muziek visueel begeleiden met
(zelfgemaakte) video’s, beelden, lasershows en speciale effecten.
In 2001 vonden 32 dance evenementen plaats; ruim 45 procent meer dan in 200013. Deze
stijging zet zich door. Gedurende de zomer van 2002 kon de dance liefhebber elk weekend
van juli tot en met augustus kiezen uit minstens één mega-dance-event met een omvang van
minimaal 15.000 bezoekers14. Er zijn in Nederland dan ook inmiddels 16 professionele
organisaties die dance evenementen organiseren en een grote bekendheid genieten, niet
alleen onder de doelgroep. Zo bleek uit een marktonderzoek van de Ticketbox, het aan de
Staatsloterij gelieerde landelijke verkooppunt voor kaarten voor voetbal en voor
evenementen, dat marktleider ID&T reeds in 2000 onder jongeren van 12 tot 20 jaar al
bekender was dan Mojo Concerts15. De relatief hoge prijzen voor een toegangskaartje voor
een dance evenement en negatieve publiciteit doen hier niets aan af. Dance Valley 2002 was
ondanks een prijsstijging van 40 procent en de negatieve publiciteit in 2001 binnen een week
uitverkocht. De programmering van de DJ’s was toen nog niet eens bekend.16
Ook de reguliere popbranche kan inmiddels niet meer om dance heen. Het muziekaanbod
van de 43 gesubsidieerde kernpodia bestaat voor de helft uit dance avonden, met jaarlijks
zo’n 325.000 bezoekers. De grote reguliere popfestivals hebben inmiddels ook een dance
podium opgericht. Zo is op parkpop het dance gedeelte in 2002 voor de derde keer ingericht.
Na het succes van 2000 was dit deel van het parkpopterrein twee keer zo groot gemaakt17.
Wat tien jaar geleden begon met illegale feestjes in gekraakte loodsen is dan ook uitgegroeid
tot een miljoenenindustrie die diverse subgenres heeft voortgebracht, elk met eigen winkels,
DJ’s, feesten en kledingvoorschriften18. Tal van kleine ondernemers hebben een bestaan
11 Telling KPMG op basis van verwijzingen http://www.start2dance.com/.
12 Spits, DanceZone, De DJ als popster, 1 mei 2002.
13 Adformatie, RTV actiefste op jongerenevenementen, 28 februari 2002 en ReSpons Jongeren Evenementen
Monitor 2001.
14 Zie ook Volkskrant, Anne van Driel, Jeroen Junte, Exclusief voor de massa, 27 juni 2002.
15 Jan Jacobs, Dance-events: van undergroundcultuur tot merkconcept, juni 2000.
16 Zie ook Volkskrant, Anne van Driel, Jeroen Junte, Exclusief voor de massa, 27 juni 2002.
17 Zie ook Telegraaf, Parkpop trekt 400.000 bezoekers, 21 juni 2001, bewerking KPMG.
18 Zie ook Volkskrant, Helft jongeren bezoekt dance-party of club, 14 januari 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
14
opgebouwd in deze dance industrie, waarin 33 dance platenlabels, 22 (online) platenzaken
en platenwinkelketens, 100 dj-speciaalzaken, 17 dj-boekingskantoren, 9 collectieven van
video jockeys (VJ’s), 26 dj-apparatuur verhuurders, 16 gespecialiseerde dance evenementen
organisatoren, 15 dance tijdschriftuitgevers, 8 dance kledingwinkels, 22 online dance radio
zenders, een veelvoud van internetsites, maar ook gevestigde platenmaatschappijen,
reisbureaus, touroperators, reclamebureaus, drukkerijen, evenementenbeveiligers,
smartshops, professionele hulpverleners en verkeersregelaars vertegenwoordigd zijn19.
Ook het reguliere bedrijfsleven heeft de dance industrie gevonden. Door middel van
sponsoring of door middel van ‘eigen’ dance evenementen proberen zij hun
naamsbekendheid en merkloyaliteit onder de groep van jongeren en jongvolwassenen van 15
tot en met 35 jaar te vergroten. Zo verbinden bekende merken hun naam aan evenementen en
treden zij op als sponsor (bijvoorbeeld de Lucky Strike Dance Awards en de Heineken Fast
Forward Parade). Andere belangrijke sponsors van dance evenementen zijn onder meer
MTV, Camel, Twix, Redbull, Renault, Dayzers, Grolsch, Southern Comfort, Coca Cola en
Bacardi-Martini. In dance magazines wordt geadverteerd door nagenoeg alle bekende
merken die zich richten op een relatief jong koperspubliek.
Waarom is dance zo gegroeid?
Wat tien jaar geleden als subcultuur begon is tegenwoordig onder jongeren een brede,
gevestigde vorm van vermaak, die bekend staat onder de naam ‘dance’, een cultuur met een
eigen muziek, omgang, beeld, taal en uitgaansleven20. De vraag komt op waarom dance zo
heeft kunnen groeien en welke factoren aan die groei hebben bijgedragen.
Daarop is in feite het antwoord kort: dance is vooral een uitgaanscultuur, waarin een patroon
van vrijetijdsbesteding en de individuele muziek- en consumptievoorkeuren van de jeugd
van nu naar voren komen. Je wilt je eigen leven leiden, zelf vormgeven aan je ontwikkeling
en plezier hebben21. De groeiende aandacht voor dance, onder meer versterkt door de groei
van het aantal feesten en de marketingstrategieën van bekende merken, heeft met een
zichzelf versterkende dynamiek dance gemaakt tot wat het nu is.
Vrije tijd
Alle jongeren vinden vrije tijd belangrijk. Vrije tijd is echter in het drukke programma van
jongeren en jongvolwassenen tot een schaars goed geworden en neemt dan ook een steeds
belangrijker plaats in. De beschikbare vrije tijd wensen jongeren zo goed mogelijk te
besteden in een op hun voorkeuren toegesneden leefwereld. De beleving van het genieten,
het met gelijkgestemden bij elkaar willen komen, jezelf kunnen zijn, je eigen avond kunnen
invullen en verrast worden, staan daarbij voorop22. Ruim driekwart van de bezoekers gaat
niet alleen naar een evenement vanwege de DJ’s. Bezoekers van een dance evenement
betalen grif 55 euro voor een grootschalig evenement met DJ’s die op een willekeurige
19 Telling KPMG op basis van verwijzingen http://www.start2dance.com/.
20 Events, Jan Jacobs, Dance-events: van undergroundcultuur tot merkconcept, juni 2000.
21 Interview KPMG met Tom ter Bogt, 26 juni 2002.
22 Interview KPMG met ID&T inzake dance als Lifestyle, 3 mei 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
15
zaterdagnacht ook ergens in de provincie zouden draaien. Men komt echter vooral af op de
reputatie van het evenement23.
Jongeren zijn bereid hard te werken, maar willen dan ook ‘stevig uitgaan’ en daarin zelf
beslissingen kunnen nemen24. Op dance evenementen wordt de vrijheid in individuele
ontplooiing en profilering geboden. Jongeren kunnen nieuwe contacten maken, hun grenzen
verruimen en nieuwe grenzen ontdekken. Voor veel jongeren is het dan ook een geweldige
uitlaatklep om dagelijkse dingen even te laten voor wat ze zijn en geheel in een feest op te
gaan. Dance past derhalve in het patroon van de moderne vrijetijdsbesteding, waarin in
groepjes met vrienden naar evenementen toegaan, geld uitgeven en hierop het weekend
aanpassen een plaats hebben25.
Dance als muziekstroming kent verschillende muziekstijlen. De verschillende stijlen van
dance zoals Techno, Trance, Hardstyle, Hardcore, House, Clubtrance, Progressive, Garage,
Lounge, Drum & Bass trekken verschillende mensen aan. Het aspect van het gezamenlijk
naar het feest gaan is echter erg belangrijk en gemeenschappelijk voor alle stijlen van dance;
jongeren willen geen meeloper zijn. Zij willen erbij horen en erbij zijn. Als vanouds
zonderen jongeren zich af van de rest en groeperen ze zich. Bij leeftijdsgenoten zullen zij
daardoor in aanzien stijgen, terwijl ze bij anderen eerder afgunst opwekken. Dit uit zich in
een bepaalde levensstijl, de kleding die je mag en kan dragen, waar je wát gaat eten en wat je
kunt doen en vooral moet laten. Het één en ander heeft tot gevolg dat - geholpen door de
verhalen over de groep - steeds meer jongeren zich bij deze groep aansluiten. Jongeren
hebben wat dat betreft altijd al in hun vrije tijd opgetrokken met gelijken. Het is in die vorm
dat collectief de eigen identiteit verder wordt vormgegeven26. Vanuit deze cultuur wordt hun
koopgedrag bepaald. De keuze voor het dance evenement waar jongeren naar toegaan
spiegelt zich dan ook aan de jongerencultuur waar zij deel van uitmaken.
Consumptievoorkeuren
Ook al worden de producten van dance gekocht op basis van individuele voorkeuren, dan
nog komen de jongeren bijna onvermijdelijk samen in sociale categorieën en groepen met
een zelfde smaak. Zoals hierboven is geschetst, zijn er behalve individuele ook allerlei
sociale motieven voor de aanschaf van een CD of een bezoek aan een evenement, zoals de
wens om tot een bepaalde sociale laag of groep te horen. Enerzijds sluiten dance
evenementen aan bij de beleving en bevestiging van de individuele keuze. Anderzijds sluiten
dance evenementen aan bij de behoefte om graag gezien te worden dan wel te kunnen
vertellen dat je op een bepaald feest bent geweest en onderdeel van de collectieve belevenis
was.
Jonge mensen zijn echter kritisch. Ze zijn opgegroeid met de moderne media, zijn daardoor
heel goed geïnformeerd en weten dat er alternatieven voldoende zijn. Ze zijn scherp in hun
23 Zie ook Volkskrant, Anne van Driel, Jeroen Junte, Exclusief voor de massa, 27 juni 2002.
24 Interview KPMG met Tom ter Bogt, 26 juni 2002.
25 Idem.
26 Idem.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
16
keuzes en radicaal in hun afwijzingen27. De party reports die na de dance evenementen en
feesten steevast door allerlei bezoekers via internet worden verspreid, hanteren een vaste
indeling voor de beoordeling en illustreren dit. De beoordeling vindt plaats aan de hand van
het geven van waarderingen voor de aanwezige mensen, de muziek, de lichteffecten, de
aankleding en het geheel van het evenement als totaalaanbod.
Het publiek moet telkens nieuwe prikkels geboden worden. Deze nieuwe prikkels worden
geleverd door creatieve geesten als VJ’s, grafisch ontwerpers, mode-stylisten en
decorbouwers die samenwerken met de DJ’s om de aankleding van het feest de juiste sfeer te
geven. Feesten en evenementen zijn dan ook uitgegroeid tot een podium waar jonge
kunstenaars hun werk kunnen laten zien28. Spectaculaire aankleding van feesten en party’s
en mooi vormgegeven flyers en CD’s worden door het publiek steeds belangrijker gevonden.
Daarbij ontwikkelen dance evenementen zich steeds meer tot gecombineerde
‘vermaakevenementen’. Anders gezegd: een soort pretpark waarin de discotheek met de
muziek, het dansen, het geluidssysteem en lichtinstallaties samengaan met onder meer luxe
aankleding en de aanwezigheid van restaurants, bioscopen en kermisattracties, alles specifiek
ingericht op de smaak van de doelgroep.
In de ontwikkeling van doelgroepspecifieke dance evenementen zijn er vanuit het oogpunt
van consumentenvoorkeuren drie verschillende categorieën evenementen te onderscheiden,
ieder ingericht op de smaak van de groep jongeren en jongvolwassenen die dat specifieke
evenement trekt. Het gaat hier om:
grootschalige evenementen voor ‘de massa’ met specifieke muziekstijlen;
grootschalige evenementen met meerdere muziekstijlen;
exclusieve en relatief kleinschalige evenementen.
De eerste categorie dance-evenementen bestaat uit kleine en grootschalige evenementen die
verbonden zijn aan specifieke muziekstijlen. Bekend zijn grootschalige evenementen als
Awakenings, Sensation White Edition (trance), Sensation Black Edition (techno/hardstyle),
Impulz (hardhouse), Trance Energy (trance), Shockers (techno/hardstyle) en Extrema
(house). Deze evenementen trekken de liefhebbers van de specifieke muziek die daar wordt
gedraaid. Elk genre heeft een eigen publiek en daarnaast ook een eigen gevoel en typische
associaties (zie bijlage 3).
De tweede categorie bestaat uit de grote groep evenementen die meerdere of alle dance
muziekstijlen draaien. Deze evenementen trekken de grote stroom van bezoekers aan die
juist voor de massabijeenkomst en het spektakel komen. Deze groep omvat de grootschalige
evenementen als Impulz, Sensation, Innercity, Dance Valley, Lovefields, de Fast Forward
Dance Parade en Mysteryland waarbij 15.000 à 45.000 bezoekers bijeenkomen.
De bezoekers zijn jongeren die aangetrokken worden om voor de duur van het feest deel te
zijn van een groep gelijkgestemden. Daarnaast komen de bezoekers vooral om van de
27 Jan Jacobs, Dance-events: van undergroundcultuur tot merkconcept, juni 2000.
28 Zie ook Volkskrant, Jeroen Junte, Navelpiercing met smiley via internet, 21 janauri 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
17
spectaculaire geluidssystemen, laser, licht en live performances te genieten. In combinatie
met de muziek wordt er een sensatie, een spanning gecreëerd, waar met duizenden tegelijk
van kan worden genoten. De bezoekers komen om onderdeel te zijn van de groep die deze
belevenis heeft meegemaakt. Deze belevenis wordt overigens niet alleen gecreëerd door de
muziek. Er zijn naast het dansen genoeg dingen te doen gedurende het evenement. Sommige
evenementen hebben kermistoestellen, een bioscoop met slasher-films en fast food. Zo
ontwikkelen deze evenementen een breed aanbod aan muziek en entertainment, specifiek
ingericht op de smaak van de doelgroep. Deze grote evenementen zijn dan ook muziek- en
entertainmentmerken geworden met een eigen muziek en belevingswereld.
De derde groep dance evenementen
zijn feesten die zich binnen de
verschillende muziekstijlen richten
op exclusiviteit en die in de
aankleding een specifiek thema en
een specifieke beleving beogen. Bij
evenementen als Islander
(Forteiland, IJmuiden), SOAP
(verschillende bijzondere locaties)
en Labelland (Melkweg,
Amsterdam) wordt de beleving
naast de muziek, vooral door de
aankleding, kleding, drank, eten en
de organisatie bepaald.
2.5 Conclusie
De maatschappelijke betekenis van dance als culturele stroming in de Nederlandse
maatschappij is groot. Het één en ander wordt onder meer geïllustreerd door de omvangrijke
groep geïnteresseerden. Aanbieders van het product ‘dance’ spelen goed in op deze
interesse. Er zijn dan ook verschillende evenementen voor verschillende doelgroepen met
een grootschalig of exclusief karakter. De evenementen zijn echter in alle gevallen bedoeld
voor een relatief jonge, maar koopkrachtige doelgroep die op relatief autonome wijze zorgt
dat de relatief snelle groei en ontwikkeling van dance wordt gecontinueerd.
29 Volkskrant, House-elite danst op eeuwenoude basaltkeien, 20 augustus 2001.
Een evenement als Islander (Forteiland, IJmuiden) met slechts 1500
bezoekers speelt expliciet in op intimiteit en exclusiviteit. Om deze
happy few te kunnen behagen, moet organisator Club Risk kosten
noch moeite sparen. De entreekaartjes worden selectief verkocht.
Slechts op vertoon van een spaarzaam verspreide flyer kunnen deze bij
hippe platen- en kledingwinkels worden aangeschaft. Dat wil zeggen,
voor de zeshonderd bezoekers die daadwerkelijk een kaartje moeten
kopen. De echte ‘incrowd’ koopt geen kaartje, maar laat zich
uitnodigen. Islander dankt haar exclusiviteit vooral aan de buitenissige
locatie. Het Forteiland, dat op de werelderfgoed lijst van Unesco staat,
is deze avond gehuld in een sprookjesachtige sfeer. Overal op het
rotsige eilandje hangen gekleurde neonlampjes en in nisjes zijn zelfs
intieme barretjes verstopt. Bezoekers dansen op eeuwenoude
basaltkeien. DJ’s zijn ingevlogen uit New York en draaien geen
beukende vierkwartsmaat maar sophisticated house met jazz- en
latininvloeden. Een hip restaurant serveert een exclusief driegangen
menu van soep, exotische salades en lavendelijs.29
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
18
3 Maatschappelijke betekenis: openbare orde en veiligheid
3.1 Achtergrond
Naast de positieve en commercieel interessante aspecten die verbonden zijn aan de
doelgroep van dance, zijn ook negatieve aspecten te onderscheiden. In dit verband moet
onder meer worden gedacht aan het feit dat de doelgroep relatief kwetsbaar is voor negatieve
externe effecten van de uitgaanscultuur zoals het gebruik van stimulerende middelen.
Verschillende onderzoeksbronnen leren dat met name onder jongeren het experimenteren
met het gebruik van stimulerende middelen een punt van zorg is30, hetgeen kan leiden tot
probleemgedrag: van eetstoornissen tot overmatig alcohol- en druggebruik. Deze facetten die
bovenal een maatschappelijk fenomeen zijn, kunnen als belangrijke redenen worden
opgevoerd voor de grote belangstelling van onder meer beleidsmakers voor de ontwikkeling
van dance.
Door de groei van dance en de relatief grootschalige dance evenementen is dance dan ook
met enige regelmaat het middelpunt van de belangstelling in de publieke discussie. Een veel
belicht thema is in dit verband het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid. De betekenis
van dance als lifestyle en uiting van hedendaagse jongerencultuur wordt door het vraagstuk
van Openbare Orde en Veiligheid nog wel eens op de achtergrond geplaatst.
Voorliggend hoofdstuk gaat nader in op de aspecten van Openbare Orde en Veiligheid en
staat achtereenvolgens stil bij de perceptie van verschillende stakeholders (dance liefhebbers,
overheid en gemeenten, organisatoren, sponsors en gespecialiseerde diensten, de communis
opinio van de Nederlandse bevolking) ten aanzien van dit onderwerp en de ‘facts & figures’
op dit terrein.
3.2 Perceptie
Het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid wordt verschillend gepercipieerd door
verschillende groepen in de samenleving. Daar wordt hier kort op ingegaan aan de hand van
een beschrijving van de perceptie van het publiek dat dance evenementen bezoekt, de
overheid, organisatoren van evenementen en meer in het algemeen de Nederlandse
bevolking, waarna wordt overgegaan tot een schets van de belangrijkste onderdelen die
binnen het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid spelen.
30 Zie K. Wittebrood, Probleemgedrag onder jongeren, in Rapportage Jeugd 2000. Trajecten van jongeren naar
zelfstandigheid, Sociaal Cultureel Planbureau, Den Haag, 2000.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
19
Perceptie dance publiek
Het publiek dat naar dance evenementen komt merkt
betrekkelijk weinig van de maatregelen die
organisatoren nemen op het terrein van openbare orde en
veiligheid; zij ervaren slechts de beveiliging en de
gezelligheid en intimiteit en associëren dance veelal met
‘jezelf kunnen zijn’ temidden van allerlei soorten
mensen die allemaal van het feest willen genieten. Men
is gewend geraakt aan de fouillerende
beveiligingsmedewerkers. Een enkeling beklaagt zich
lacherig in een discussieforum op een populaire dance
website over de zichtbare veiligheidsmaatregelen als
legitimatie bij grote evenementen.
Perceptie overheid en gemeenten
De rijksoverheid en gemeenten zijn de achterliggende
jaren langzaam maar zeker overtuigd geraakt van het feit
dat de organisatoren van de meeste grote evenementen
erin slagen om de evenementen ordelijk en veilig te laten
verlopen en de catering, decoraties, beveiliging,
garderobe en het geluid perfect te organiseren, conform
de vigerende wet- en regelgeving. Het uitgebreide
overleg dat aan evenementen vooraf gaat tussen de
organisatoren, de gemeentelijke politie, brandweer en de
afdeling bouw en woningtoezicht heeft in principe tot
doel om alle mogelijke gebeurtenissen op een
grootschalig evenement vooraf te voorzien en de wijze
van handelen af te stemmen om de evenementen zo
ordelijk mogelijk te laten verlopen. Niettemin rijst aan
overheidszijde met enige regelmaat de vraag waarom
dance evenementen zo grootschalig moeten zijn, welke
onverwachte risico's daaraan verbonden kunnen zijn en
welke eisen de grootschaligheid stelt aan de organisatie, coördinatie en afstemming
tussen alle bij het evenement betrokken organisaties.
Perceptie organisatoren, sponsors en gespecialiseerde diensten.
31 http://forum.start2dance.com, wackiejacky, reactie op: Mag ik je legitimatie misschien even zien?" grrrrrr.
32 Trouw, 2001-08-25: Massa-evenementen / Vergunningbeleid te ruim, Van der Doef: Gemeenten moeten
massa-evenementen kritischer beoordelen.
Perceptie publiek legitimatiemaatregelen
“Joh, ik moet zo vaak m’n legitimatie
laten zien, in coffeshops, bij de slijter, en
ook al eens op een feest. En ik ben 24!!!!
Wij zijn gewoon lekker jong van geest!
Wat maakt het uit hoe je eruit ziet, of je
er nu uitziet als 19, 14 of 28. ok, je moet
je legitimatie laten zien, dat zijn nou
eenmaal de regeltjes die ze moeten
toepassen als ze twijfelen, maar dat is
toch een kleine moeite? Ik laat altijd vol
trots m’n paspoort zien, kan ik gelijk
laten zien dat ik zo'n mooie nieuwe heb!
En anderen die jou anders behandelen
omdat ze denken dat je jonger bent, of
ouder, die je dus behandelen naar hoe je
eruit ziet, dat zijn kwiepjes, want age
doesn't matter!!!! '' 31
Perceptie overheid
De perceptie van de overheid wordt
gekenmerkt door de woorden die Jaap
van der Doef32, voorzitter van de
commissie die de chaos rond het
dansfeest Dance Valley 2001 onderzocht,
sprak bij de aanvang van het onderzoek:
,,Het is vooral de taak van de gemeente.
Die moet zich afvragen of ze voldoende
weet om een vergunning af te geven.
Want als het misgaat, valt iedereen -
terecht - over de gemeente die de
vergunning ervoor heeft verleend.''
Gemeenten zijn dus in hoge mate op zoek
naar concrete handvatten om de
complexiteit van evenementen op
verschillende locaties vooraf in te kunnen
schatten.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
20
Organisatoren en andere ervaringsdeskundigen die direct bij de organisatie van dance
evenementen betrokken zijn, nemen het standpunt in dat dance en het vraagstuk van
Openbare Orde en Veiligheid rondom evenementen
en feesten in feite goed is te overzien. Cruciaal is de
organisatie van het evenement en de mate waarin
deze in staat is om alles voorafgaand aan het
evenement en tijdens het evenement op een
dusdanige wijze te plannen en te organiseren dat het
maximale wordt gedaan om het evenement zo
ordelijk mogelijk te laten verlopen. Organisatoren
hebben er groot belang bij alle risico’s vooraf te
onderkennen. Zij zijn voor het kunnen organiseren
van een succesvol evenement afhankelijk van de
perceptie van het publiek, de overheid, sponsors en
ouders en kunnen door management van alle
operationele risico’s deze perceptie beïnvloeden.
Perceptie Nederlandse bevolking.
In het algemeen lijkt er onder de Nederlandse
bevolking sprake te zijn van een neutrale opstelling
tegenover dance evenementen. Veelal vinden de
grootschalige evenementen plaats op relatief
dunbevolkte locaties, waardoor overlast voor
omwonenden vaak beperkt blijft. Daarentegen willen
omwonenden in toenemende mate op geen enkele
wijze worden geconfronteerd met de met elk type
evenement gepaard gaande overlast. Dance wordt in
dit verband geassocieerd met geluidsoverlast en
uitbundige zwetende massa's die onder invloed van
drugs langdurig en vol overgave nergens mee bezig
zijn.
3.3 Facts & Figures
De maatregelen voor Openbare Orde en Veiligheid
Met het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid rondom evenementen en feesten is een
veelvoud van factoren gemoeid. Voorbeeld zijn de door de brandweer, politie, GGD en
ambulancediensten en de afdeling Bouw & Woningtoezicht voor de vergunning vereiste
condities voor alle evenementen ten aanzien van onder meer de stabiliteit van de inrichting,
de brandveiligheid en de cateringfaciliteiten. Ook de in de afgelopen jaren toegenomen
aandacht voor de tijdens het evenement ingezette EHBO hulpverlening, de
33 Interview KPMG met ID&T inzake Openbare Orde en Veiligheid, 3 mei 2002.
34 NRC, Chris van de Wetering, Vergunningen: de strijd tegen wildplassen en decibellen, in Profiel –
Popfestivals.
Perceptie organisatoren
“De risico’s zijn niet direct gebonden aan
het aantal mensen dat een feest bezoekt,
maar vooral gebonden aan de specifieke
locatie en die dient de organisator vooraf
te onderkennen. In de praktijk worden
zo’n 85% van alle risico’s in de
standaardplannen en noodscenario’s bij
het organiseren van evenementen
afgedekt. Het overige zit ‘m in de kans
dat allerlei zaken zich tegelijkertijd
voordoen en dat een organisator en de op
feesten aanwezige gemeentelijke diensten
niet adequaat reageren.33
Perceptie omwonenden
“Het pand was letterlijk omsingeld door
wildplassers tegen de gevels, wildpoepers
tot in het gebouw, er was overmatig
drugs- en drankgebruik, zeer ernstige
geluidsoverlast en vervuiling door afval.''
En er was ,,geluidshinder van publiek dat
af en aan loopt, nachtelijke opstootjes op
straat, agressiviteit, zingende en
schreeuwende groepjes, nachtelijk
bezoek van politie en/of ambulance met
sirene''34.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
21
beveiligingsdiensten, de logistieke stromen en het in de hand houden van mensenmassa's.
(‘crowd management’) krijgen hierbij de nodige aandacht.
Organisatoren bespreken de maatregelen op bovenstaande terreinen voorafgaand aan het
evenement met brandweer, politie, GGD en ambulance diensten en de afdeling Bouw &
Woningtoezicht en stellen indelingstekeningen, constructietekeningen, veiligheidsplannen,
verkeersplannen en calamiteitenplannen op. Hierin worden onder meer de voor de locatie
benodigde aanvullende maatregelen, waarborgen en uitvoering van de maatregelen op het
gebied van Openbare Orde en Veiligheid beschreven. De gemeente beoordeelt deze plannen
en geeft op basis van een inhoudelijke analyse van deze plannen al dan niet de vergunning
voor het evenement af.
Verbreding van de maatregelen voor Openbare Orde en Veiligheid
Sinds de
De betekenis en impact van dance
op de Nederlandse economie en
maatschappij: een verkenning
KPMG Special Services B.V.
7 oktober 2002
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
Samenvatting
Voorliggende rapportage is het resultaat van de werkzaamheden die KPMG in opdracht van
ID&T heeft uitgevoerd om de maatschappelijke en economische betekenis van dance in
Nederland te verkennen. Hiertoe is een brede - maar ook beperkte en niet uitputtende –
inventarisatie, beschrijving en analyse verricht van de aspecten die aan dance in Nederland
verbonden zijn.
Maatschappelijke betekenis: The World of Dance
Dance is een fenomeen dat de achterliggende jaren aanzienlijk aan betekenis heeft gewonnen
en feitelijk een verzamelnaam is voor verschillende zaken die gecentreerd zijn rondom de
kern: dance muziek. Dance moet niet alleen worden beschouwd als een culturele en
muzikale stroming, maar ook als een zowel door vragers als aanbieders van het product
‘dance’ gepercipieerde lifestyle. Deze lifestyle kent een aantal fundamentele bouwstenen,
waarvan het optreden als individu, het onderdeel zijn van een community, het belang van
kleding en het genieten de belangrijkste zijn.
De achterliggende jaren is op relatief autonome wijze een groep van geïnteresseerden en
liefhebbers in dance muziek - en alles wat hieraan is verbonden - gevormd. In dit licht is het
dan ook discutabel om van een doelgroep te spreken; individuen weten ‘als vanzelf’ de
aanbieders van het product ‘dance’ te vinden. De ‘doelgroep’ van dance is echter
omvangrijk. In Nederland omvat de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar
circa 4,6 miljoen mensen. Op grond van marktonderzoek mag worden verondersteld dat iets
meer dan 2,3 miljoen jongeren en jongvolwassenen geïnteresseerd zijn in dance. Deze groep
is voor een belangrijk deel zo groot als gevolg van het feit dat aanbieders van allerlei
producten en diensten dance hebben ontdekt en in de groep van geïnteresseerden in dance
een belangrijke koopkrachtige doelgroep herkennen. Marketinginspanningen van hun zijde
dragen er toe bij dat trends worden gezet dan wel verstevigd en verder worden ontwikkeld,
maar ook dat hitlijsten en het uitgaansleven meer en meer worden gedomineerd door dance
muziek.
Dance muziek en de evenementen die hierbij horen, zijn ontegenzeggelijk onderdeel van de
cultuurstroming die dance óók is. De diversiteit aan muziekstijlen (variërend van hardhouse
tot lounge en club) en de aanwas en stevige basis van dance talent (DJ’s, producenten en
VJ’s) zorgen er voor dat deze cultuurstroming in Nederland, maar ook daarbuiten, niet alleen
populair is maar ook door een breed publiek wordt geapprecieerd. Als zodanig is dance dan
ook een belangrijke culturele uiting van de hedendaagse jongerencultuur waarin
individualisme, keuzevrijheid, collectiviteit en verplichtingen uitsluitend ‘omdat het individu
dat wil’ centraal staan.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
Maatschappelijke betekenis: openbare orde en veiligheid
Met enige regelmaat is in verschillende publieke discussies dance onderwerp van gesprek.
Veelal gaat het dan om aspecten die verbonden zijn aan de handhaving van de openbare orde
en de veiligheid rondom grootschalige dance evenementen. Ook het gebruik van
stimulerende middelen is in dit verband een terugkerend issue dat nadrukkelijk in verband
wordt gebracht met de intimiteit van de dance clubs dan wel de massaliteit van onder meer
de grootschalige dance evenementen. Feiten weerleggen echter dit beeld; het aantal acute
gezondheidsproblemen als gevolg van onder meer drugsgebruik op party’s is de laatste vijf
jaar met een kwart verminderd; circa 0,9 procent van de bezoekers van een grootschalig
dance evenement doet een beroep op de medische hulpverlening ter plaatse. Ook het aantal
aanhoudingen rondom grootschalige dance evenementen laat zien dat dance relatief weinig
risico’s (risico = kans x effect) kent: in het algemeen is het aantal aanhoudingen door de
politie uitgedrukt als percentage van het aantal bezoekers verwaarloosbaar, namelijk nog
geen 0,1 procent. Duidelijk is wel dat voor grootschalige publieksevenementen aanvullende
logistieke maatregelen dienen te worden genomen, hetgeen overigens niet zonder meer
betekent dat de logistieke grenzen zijn bereikt.
Het positieve beeld over openbare orde en veiligheid van grootschalige dance evenementen
is voor een belangrijk deel het resultaat van de sterk toegenomen professionaliteit van de
organisatoren van grootschalige dance evenementen. Hier levert onder meer de overwegend
strenge visitatie (controle van bezoekers) bij deze evenementen een belangrijke bijdrage aan.
Bovendien wordt al tijdig vóór een evenement plaatsvindt door de verschillende stakeholders
(organisator, beveiliging, eigenaar locatie, politie, brandweer, GGD, EHBO en gemeente)
gesproken over het veiligheidsplan en potentiële risico’s. Dit draagt er onder meer toe bij dat
zowel gedurende de voorbereiding van het evenement als gedurende het evenement de
verschillende stakeholders op adequate wijze op potentiële probleemsituaties kunnen
anticiperen en reageren.
Economische betekenis van dance
De betekenis van dance voor de Nederlandse economie wordt in belangrijke mate bepaald
door de mate waarin Nederlandse aanbieders van dance in staat zijn om - volgens de regels
van de ‘experience economy’ – economische meerwaarde te genereren door de verkoop van
hun producten en diensten. Vanzelfsprekend wordt de economische betekenis van dance
daarnaast ook bepaald door de schaal waar producten en diensten worden aangeboden.
De economische betekenis van dance moet niet worden onderschat; de verkoop van het
product ‘dance’ in de vorm van bijvoorbeeld een feest kan dan ook niet langer als een uit de
hand gelopen hobby worden gezien. Dit komt voor een belangrijk deel door de interessante
groep consumenten die op dance afkomt. Zij hebben gemiddeld een besteedbaar inkomen
van circa EUR 8.500,- à EUR 14.100,- per jaar en vormen derhalve een zeer interessante
commerciële doelgroep. De relatief lage lasten leiden er immers toe dat zij in verhouding tot
anderen relatief veel kunnen besteden aan vakanties, hobby’s, maar ook aan dance. Jongeren
en jongvolwassenen nemen, gevoed door de invloeden van radio, TV, CD’s (inclusief de in
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
de dance scene nog steeds gretig gekochte LP’s), DVD’s, video’s, internet, het clubcircuit én
de grote feesten een substantieel deel van de binnenlandse consumptie voor hun rekening en
daarmee een niet onbelangrijk deel van de economische groei. De commerciële en
economische belangen om deze groep te bereiken zijn dan ook groot. Dance is in dit verband
dus een belangrijk vehikel om een koopkrachtige doelgroep te bereiken; de omvang van de
sponsormarkt bij grootschalige dance evenementen illustreert dit.
Nagenoeg alle bekende merken gebruiken dance als vehikel om hun jonge doelgroep te
bereiken. Een inventarisatie van de omvang van de sponsormarkt bij grootschalige dance
evenementen in Nederland, laat dan ook zien dat de sponsoring van deze evenementen een
alleszins respectabele omvang heeft. De brutobestedingen – de optelsom van de bedragen die
door sponsors aan de organisatie van het evenement wordt betaald – bedragen voor 2002
naar schatting EUR 2,3 miljoen à EUR 2,8 miljoen.
Los van deze positieve externe effecten, heeft dance in brede zin als vorm van recreatie en
vrijetijdsbesteding een belangrijke economische meerwaarde. Met circa 81 dance clubs, 16
Nederlandse dance evenement organisatoren en 158 toonaangevende nationale en
internationale (buitenlandse) DJ’s kan dit ook bijna niet anders. Ook de verkopen van
geluidsdragers (CD’s, LP’s en MC’s) illustreren dit: in 2001 bedroegen de totale verkopen
met daarop dance naar schatting circa EUR 38,9 miljoen. Naar schatting bezoeken jaarlijks
circa 700 à 800 duizend mensen een groot dance evenement, hetgeen resulteert in
omvangrijke financiële stromen van circa EUR 80 miljoen à EUR 90 miljoen.
Schattingen geven aan dat in totaal aanwijsbaar circa EUR 488 miljoen omgaat in de dance
scene. Dit is exclusief de economische ‘spin-off’ effecten voor toeleveranciers van producten
en diensten. Deze ‘spin-off’ effecten houden verband met de interdependenties van de dance
scene met andere economische activiteiten, zoals onder meer toerisme, kleding,
telecommunicatie, media en logistiek. De mate waarin en de frequentie waarmee deze
onderlinge dwarsverbanden worden verzilverd, is logischerwijs bepalend voor de
economische meerwaarde die aan deze interdependenties kan worden ontleend. Deze spinoff
effecten van dance kunnen een veelvoud bedragen van de totaal aanwijsbare omvang van
de financiële stromen in de dance scene.
Op basis van extrapolaties en aanvullend onderzoek schatten wij in dat circa 11.000
arbeidsplaatsen verbonden zijn aan dance als vorm van recreatie en ontspanning. Daarmee
heeft deze economische activiteit in een tijdsbestek van circa 10 jaar dan ook een
betekenisvolle plaats in de Nederlandse economie gekregen.
Conclusies
Dance is niet alleen dance muziek, maar ook een wijze van leven die synoniem is voor
uitgaan, genieten en een bepaalde stijl en manier van doen en laten. Het onderscheidt zich op
een aantal punten wezenlijk van andere muziekstromingen en culturele stromingen,
waardoor het juist in onze hedendaagse maatschappij uniek is. De populariteit van dance ziet
men onder meer terug in de belangstelling voor dance en dance evenementen. De
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
gepercipieerde risico’s die aan deze grootschalige evenementen zijn verbonden vallen
alleszins mee: in de praktijk zijn aan grootschalige dance evenementen relatief weinig
risico’s verbonden.
De economische betekenis van dance in Nederland is omvangrijk en beperkt zich niet tot de
evenementenmakers en hun directe toeleveranciers. De direct aanwijsbare financiële stromen
staan samengevat in onderstaande tabel weergegeven.
Direct aanwijsbare financiële stromen
Activiteit Financiële stroom (in miljoenen EUR)
DJ’s en VJ’s 146,9
Dance clubs en discotheken 220,5
Sponsoring dance evenementen 2,3
Dance evenementen 79,6
Beeld- en geluiddragers 38,9
Totaal 488,2
De omvang van de financiële stromen bevestigt de stelling dat dance niet als een uit de hand
gelopen vorm van hobbyisme kan worden afgedaan. Temeer als de economische ‘spin-off’
effecten in ogenschouw worden genomen. Hoewel de exacte omvang van deze economische
‘spin-off’ effecten moeilijk in kaart kan worden gebracht, is wel duidelijk dat deze een
significante omvang hebben. Dance is dan ook een serieuze economische tak van sport,
waarin het optimaliseren van kwalitatief goede vrijetijdsbesteding centraal staat.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
Inhoudsopgave
Samenvatting
1 Inleiding 1
2 Maatschappelijke betekenis: The world of dance 3
2.1 Achtergrond 3
2.2 Dance als verzamelnaam voor ‘sounds, lifestyle and more’ 3
2.3 De doelgroep van dance 5
2.4 De relatief snelle groei en ontwikkeling van dance 12
2.5 Conclusie 17
3 Maatschappelijke betekenis: openbare orde en veiligheid 18
3.1 Achtergrond 18
3.2 Perceptie 18
3.3 Facts & Figures 20
3.4 Conclusie 27
4 Economische betekenis van dance in Nederland 29
4.1 Achtergrond 29
4.2 Inventarisatie en analyse van de economische betekenis van dance 29
4.3 Dance en economische waarde: het concept ‘experience economy’ 36
4.4 Conclusie 38
5 Conclusies 41
Bijlagen
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
1
1 Inleiding
De achterliggende jaren hebben Nederland en de wereld kennis kunnen maken met een
nieuw muzikaal en cultureel fenomeen: dance. In een relatief kort tijdsbestek heeft dance
muziek – overwegend dansbare, elektronische muziek – clubs, discotheken, hitlijsten, radio,
TV en platen- en CD-kasten veroverd, maar nog belangrijker: de harten van een
miljoenenpubliek van vooral jongeren en jongvolwassenen. Alleen daarom al heeft dance
betekenis: het blijkt immers mensen op een bepaalde manier te raken, mensen met een
verschillende achtergrond, culturele identiteit en nationaliteit.
Dat muziek een universele taal is die velen aanspreekt, is sinds mensenheugenis bekend. De
aard, reikwijdte en daadwerkelijke impact van dance zijn echter opmerkelijk. Dit wordt
onder meer geïllustreerd door de sterstatus van DJ’s en VJ’s en het grote aantal bezoekers
van grootschalige dance evenementen. Bovendien is dance niet alleen een culturele en
muzikale stroming, maar ook een zowel door vragers als aanbieders van het product ‘dance’
gepercipieerde lifestyle. Zo beschouwd, omvat de betekenis en impact van dance dan ook
zowel maatschappelijke als economische aspecten.
Verschillende van deze maatschappelijke en economische aspecten keren met enige
regelmaat terug in de publieke discussie over dance. Dat wil zeggen dat veelal aan
maatschappelijke en economische effecten wordt gerefereerd, maar de precieze omvang en
betekenis van deze effecten niet bekend is. Adequate inzichten in de precieze
maatschappelijke en economische impact van dance en de ‘facts & figures’ die hierbij horen,
ontbreken dan ook. Dit gebrek aan inzicht in de betekenis van dance is in sommige gevallen
de reden voor een verkeerd beeld van dance als culturele stroming.
Tegen deze achtergrond heeft KPMG op verzoek van ID&T de maatschappelijke en
economische betekenis van dance verkend. Hiertoe is een brede - maar ook beperkte en niet
uitputtende – inventarisatie, beschrijving gemaakt en is een analyse van de maatschappelijke
en economische betekenis van dance in Nederland verricht. Naast een intensieve desk
research naar de ‘facts & figures’ van dance (zie bijlage 1), hebben ‘expert interviews’ (zie
bijlage 2) plaatsgevonden met belangrijke instanties en deskundigen met als doel om het
beeld dat uit de desk research naar voren kwam daar waar nodig aan te vullen, aan te
scherpen en daarmee te completeren. Voorliggende rapportage is het resultaat van deze
exercitie en geeft een beeld van de maatschappelijke en economische betekenis van dance in
Nederland.
Dit beeld is overigens een beperkt en niet uitputtend beeld. Daar waar het gaat om de
maatschappelijke betekenis van dance is vooral gekeken naar aspecten verbonden aan
openbare orde en veiligheid en de betekenis van dance als culturele stroming, gebaseerd op
beschikbare openbare bronnen. Ten aanzien van de economische betekenis van dance is
vooral gekeken naar de direct aanwijsbare financiële stromen van dance in de zin van
verkopen van beeld- en geluiddragers, kaartjes voor evenementen etcetera. Daarnaast is
gekeken naar een aantal interdependenties met andere economische activiteiten om op deze
wijze een zo compleet mogelijk beeld te kunnen krijgen van de mate waarin dance is
ingebed in het economisch proces. Bovenal is het de bedoeling van voorliggende rapportage
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
2
om de lezer een indruk te geven van de inhoud, omvang, reikwijdte en impact van dance in
Nederland.
Hoofdstuk 2 gaat allereerst in op wat dance omvat en langs welke lijnen dance zich de
achterliggende jaren heeft ontwikkeld tot de culturele stroming die het vandaag de dag is.
Hoofdstuk 3 schenkt verder aandacht aan de maatschappelijke betekenis van dance en in het
bijzonder de aspecten verbonden aan openbare orde en veiligheid. In hoofdstuk 4 wordt
vervolgens ingegaan op de economische betekenis van dance en de verwevenheid van het
product ‘dance’ met andere economische activiteiten. Hoofdstuk 5 besluit vervolgens met
het op een rij zetten van de belangrijkste conclusies en bevindingen.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
3
2 Maatschappelijke betekenis: The world of dance
2.1 Achtergrond
Dance mag zich onder meer blijkens de publiciteit in een grote belangstelling verheugen van
een breed publiek en een grote media-aandacht. Maar wat omvat dance dan eigenlijk en wie
vormen dat brede publiek? Op deze vraag een antwoord geven is niet eenvoudig en vereist
enerzijds inzicht in en gevoel voor datgene wat kan worden aangemerkt als de dance scene
en anderzijds inzicht in sociaal-culturele ontwikkelingen van in het bijzonder jongeren en
jongvolwassenen.
Wat dit laatste betreft geldt dat nadrukkelijk een onderscheid moet worden gemaakt tussen
‘algemene ontwikkelingen’ en ontwikkelingen die specifiek met dance zijn verbonden. In dit
verband moet onder meer in navolging van anderen1 kort worden stil gestaan bij de denk- en
leefwereld van jongeren nú. Jongeren die in de informatiemaatschappij opgroeien, wijken in
hun denken en doen sterk af van jongeren uit de generaties voor hen. De gunstige
economische ontwikkeling van de afgelopen jaren geeft hun een optimistische en op
consumptie (materieel en immaterieel) georiënteerde blik op de wereld en hun
mogelijkheden daarin. Tegelijkertijd reageren zij op de levensstijl van oudere generaties; zij
zijn in de positie om andere keuzes te maken en doen dat dan ook nadrukkelijk.
Voorliggend hoofdstuk wil inzicht geven in de sociaal-culturele aspecten die aan dance zijn
verbonden en die voor een belangrijk deel ook het commerciële succes van dance - en
daarmee ook de maatschappelijke en economische betekenis en impact – verklaren. Hiertoe
schetsen wij allereerst wat dance omvat en staan wij stil bij de lifestyle die aan dance is
verbonden. Vervolgens kijken wij naar de ‘doelgroep’ van dance en op welke wijze vraag
naar en aanbod van het product ´dance’ elkaar vinden.
2.2 Dance als verzamelnaam voor ‘sounds, lifestyle and more’
Dance omvat allereerst de alom bekende overwegend dansbare, elektronische muziek
waarmee poppodia en evenementen tienduizenden bezoekers weten te trekken. Een dj mixt
platen van zichzelf en andere DJ’s en producenten aan elkaar en is de entertainer in plaats
van een individuele artiest of band. ‘Dance’ is in dit verband een verzamelnaam voor een
aantal soorten en stromingen muziek zoals Techno, Trance, Hardstyle, Hardcore, House,
Clubtrance, Progressive, Garage, Lounge, Drum & Bass. Deze sounds hebben de
achterliggende tien jaar een geweldige ontwikkeling doorgemaakt. Was circa tien jaar
geleden dance muziek niet of nauwelijks in de verkoopcijfers en (dus) de hitlijsten terug te
vinden, tegenwoordig kan het merendeel van de hits in meer of mindere mate als dance
muziek worden aangemerkt. Dit komt ten dele ook door het feit dat de populariteit van dance
muziek en daarmee ook het commerciële succes van dance anderen aanzet tot het maken van
deze muziek. In dit verband is dan ook sprake van een zichzelf versterkende dynamiek.
1 K.M. van Steensel, Internetgeneratie; de broncode ontcijferd, Stichting Maatschappij en Onderneming, Den
Haag, november 2000.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
4
Daarnaast staat dance echter ook voor een wijze van leven die synoniem is voor uitgaan,
genieten en een bepaalde stijl en manier van doen en laten. Dance als lifestyle kent dan ook
een aantal belangrijke centrale bouwstenen:
Individueel: het maken van en luisteren naar dance muziek maakt duidelijk wat typerend
is voor dance: je kunt het in je eentje doen en tegen relatief lage kosten. Er hoeft geen
complete studio worden gebouwd om dance muziek te maken; een krachtige Pentiumcomputer
is echter wél een noodzakelijke voorwaarde voor succes. Individualiteit en het
maken van eigen keuzes is dan ook een belangrijk element van dance als lifestyle. Dance
als lifestyle vereist dan ook geen exclusiviteit: iemand die een grote passie heeft voor
dance, maar ook andere interesses heeft die niet passen binnen de dance scene, kan dit
goed combineren. Individuele keuzes worden geaccepteerd.
Onderdeel van een groep en community: het genieten van en dansen op dance muziek
krijgt meer betekenis, inhoud en plezier als dit in een grootschalig verband met enkele
duizenden anderen plaatsvindt. Tussen de feestgangers onderling bestaat dan een relatief
grote mate van saamhorigheid en het gevoel gezamenlijk en individueel onderdeel te zijn
van iets unieks, waar een ieder nog lang over spreekt. Dit laatste gebeurt ook: zowel
vóór, tijdens als ná evenementen weten liefhebbers van dance elkaar feilloos te vinden
via mobiele telefoon (in het bijzonder SMS) en internet. Op bijna autonome wijze
ontstaat dan ook een band met een groep gelijkgestemden (‘community’) met eigen
normen en waarden en een gemeenschappelijke liefhebberij.
Kleding en stijl: het saamhorigheidsgevoel wordt vergroot door onder meer de
verschillende ‘dress codes’ bij feesten, waardoor aandacht wordt geschonken aan het
uiterlijk, stijl en mode. Het plezier en de beleving van een groot dance evenement begint
al met het aanschaffen van de bijpassende kleding en de bijbehorende accessoires. In dit
verband is het feest Sensation – white edition van organisator ID&T een goed voorbeeld.
Voor dit feest dat elk jaar in juli in de Amsterdam Arena plaatsvindt is witte kleding de
dress code. Kleding en meer in het algemeen stijl zijn dus erg belangrijk, waarbij dance
trendsettend is in onder meer het oppikken van nieuwe mode-ontwikkelingen, maar ook
technologische ontwikkelingen op het terrein van telecommunicatie en ICT. Het laatste
is ook het gevolg van het feit dat dance muziek onderdeel is van de
informatiemaatschappij en de vormgeving van de nieuwste snufjes op het terrein van
bijvoorbeeld telecommunicatie in toenemende mate bepalend is voor het commerciële
succes.
Genieten: jongeren hebben een relatief druk programma waarin een aantal verplichte
activiteiten zoals studeren en werken zijn opgenomen. In de relatief schaarse vrije tijd
willen jongeren in toenemende mate genieten van alles wat het leven hun heeft te bieden.
Deze houding draagt er toe bij dat uitgaan, lekker eten en drinken naast een sociaal
element (contact met anderen) van groot belang zijn voor het vervullen van de eigen
behoefte aan een kwalitatief goede vrijetijdsbesteding. Dit verklaart ook waarom veel
jongeren relatief veel geld spenderen aan uitgaan.
Omdat geen enkele culturele stroming statisch is en bovendien dance als relatief dynamisch
mag worden aangemerkt, kan het niet anders dan dat door de tijd heen ook andere sociaal-
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
5
culturele elementen een plaats krijgen. Dance als lifestyle is derhalve zeker niet
‘uitontwikkeld’, maar onderhevig aan verandering. Dit komt voor een deel ook door de
ontdekking van dance door aanbieders van allerlei producten en diensten die in de groep van
geïnteresseerden in dance een belangrijke koopkrachtige doelgroep herkennen.
Marketinginspanningen van hun zijde dragen er toe bij dat trends worden gezet dan wel
verstevigd en verder worden ontwikkeld en dance verspreid wordt onder de massa.
Zo beschouwd, is dance niet uniek. De centrale bouwstenen van de lifestyle zijn immers
algemene maatschappelijke trends die als een uiting van de hedendaagse jongerencultuur
kunnen worden getypeerd. Dit geldt bijvoorbeeld voor de invloed van stijl en kleding: de
New Romantic stroming met groepen zoals Spandau Ballet en Duran Duran (begin jaren
tachtig) kende ook een eigen dress code. In combinatie echter met een aantal aanvullende
punten onderscheidt dance zich echter van andere muziekstromingen en culturele
stromingen, waardoor het juist in onze hedendaagse maatschappij wél uniek is. Deze punten
zijn:
het bereik van dance onder een brede en diverse groep mensen in de Nederlandse
maatschappij;
de relatief snelle groei en ontwikkeling van dance: van ‘underground’ naar een
miljoenenpubliek in een periode van circa tien jaar;
het grootschalige karakter van dance evenementen naast de ‘intimiteit’ van clubs en
discotheken;
de economische en commerciële belangen die onlosmakelijk met dance zijn verbonden.
In dit licht staat dance dan ook nadrukkelijk voor méér dan muziek alleen. Hiermee is
overigens nog niets gezegd over de mate waarin dance in de toekomst onderscheidend blijft
dan wel als muzikale stroming en cultuurstroming een blijvend karakter heeft. Een
verzadiging van dance zal zich echter naar het zich thans laat aanzien op korte termijn zeker
niet voordoen. Hiervoor is dance te veel verankerd in de hedendaagse jongerencultuur.
2.3 De doelgroep van dance
Het denken in termen van doelgroepen is bij dance eigenlijk discutabel. Dit is immers veelal
verbonden aan het ‘achter het bureau‘ vormgeven, inrichten en implementeren van
marketinginspanningen met als doel helder voor ogen te hebben voor wie een bepaald
product of een bepaalde dienst is bedoeld. Bij dance gaat het eigenlijk juist andersom.
De dance muziek ontstaat, mensen vinden het leuk en het verspreidt zich in een wat bredere
kring. Op deze wijze is de achterliggende jaren op relatief autonome wijze een groep van
geïnteresseerden en liefhebbers in dance muziek - en alles wat hiermee is verbonden -
gevormd.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
6
Langs deze weg ontwikkelt dance zich nog steeds verder en mag het zich ondertussen in een
grote belangstelling verheugen onder de groep van jongeren en jongvolwassenen van 15 tot
35 jaar.
In Nederland omvat de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar circa 4,6
miljoen mensen. Dit betreft de brede doelgroep van mensen die in Nederland geïnteresseerd
kunnen zijn in dance. Op basis van marktonderzoek mag worden geconcludeerd dat dance
onder deze doelgroep ook inderdaad breed verspreid is. Zo blijkt uit marktonderzoek dat van
de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar 600.000 jongeren (13 procent) in
2001 een dance evenement bezocht en dat circa 2,7 miljoen jongeren in 2001 naar een
discotheek zijn geweest2. In een tweede meting van juli 2002 blijkt dat circa anderhalf
miljoen personen de afgelopen twee jaar een dance evenement bezocht3. Deze interesse
wordt bevestigd door marktonderzoek van De Vos & Jansen4, waarin willekeurige
Nederlanders in de leeftijd van 15 tot 35 jaar gevraagd werd naar hun interesse in dance.
Daaruit blijkt dat iets meer dan de helft (51,6 procent) geïnteresseerd is in dance.
Extrapolatie laat een groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar in Nederland
zien die zo’n 2.380.000 dance liefhebbers omvat, die regelmatig dance evenementen
bezoeken, dance cd’s kopen en zich ook op andere manieren in dance verdiepen en met
dance bezighouden. Circa 14 procent van deze groep geeft aan zeer geïnteresseerd te zijn in
dance, hetgeen overeenkomt met ongeveer 650.000 jongeren en jongvolwassenen die zeer
regelmatig dance evenementen bezoeken, de magazines lezen, beeld- en geluiddragers
aanschaffen en in dance clubs uitgaan. Dance is voor deze groep direct verbonden met de
manier waarop zij een avond uit willen gaan en hun vrije tijd willen besteden. Deze getallen
komen overeen met de inschattingen die in verschillende interviews in de media, maar ook in
de verschillende KPMG-interviews met ervaringsdeskundigen zijn genoemd.
Daarnaast bestaat er een vaste kern trendsetters die hun leven lijken in te richten op dance en
dance evenementen. Op basis van de ervaringscijfers met (bus)reizen naar evenementen door
geheel Nederland en het buitenland, wordt deze groep geschat op zo’n 200.000 jongeren en
jongvolwassenen5. Voor deze groep is dance aanzienlijk meer dan een avond uit, hetgeen
zich onder meer uit in de manier van kleden, de plaats die uitgaan inneemt in de gehele
vrijetijdsbesteding en het kiezen voor vakanties waarin dance centraal staat. Figuur 1 geeft
het bereik van dance onder de Nederlandse bevolking nog eens gespecificeerd weer.
2 Volkskrant, Annemieke Kranenberg, Weinig steun voor verbod dancefeesten, 7 december 2001, IBT
marktonderzoek. www.ibtmarktonderzoek.nl .
3 IBT marktonderzoek, Omnibus juli 2002, evenementen 2002, 1 juli 2002.
4 De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002.
5 Interview KPMG met Ivo Hütte, Logistance, 5 juni 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
7
Figuur 1. Bereik van dance
Uit marktonderzoek6 naar de verschillen en overeenkomsten tussen dance
evenementbezoekers en niet-dance evenementbezoekers blijkt dat dance liefhebbers actief
hun eigen amusementsaanbod en vrijetijdsbesteding creëren. Dance liefhebbers zijn in
allerlei opzichten (interesse, bladen, kranten, tv, radio, samenstelling van het huishouden,
hoogte van het inkomen, verdeling over de Nederlandse provincies en steden) hele normale
Nederlanders, maar dance liefhebbers besteden in het algemeen meer tijd aan het bezoeken
van actieve (buiten) evenementen zoals dance evenementen, popfestivals, filmfestivals,
wereldmuziek festivals, sport evenementen, strandevenementen, carnaval/kermis en hebben
een meer dan gemiddelde interesse in muziek, in reizen en vakanties, huren meer video’s,
gaan vaker naar de bioscoop en surfen meer op het internet dan andere Nederlanders.
Hieronder wordt dieper ingegaan op mogelijke verschillende karakteristieken zoals de
leeftijdsopbouw, het werken en studeren, het opleidingsniveau, de koopkracht, alsmede
specifieke kenmerken van de dance levensstijl zoals genieten, individuele expressie,
‘community gevoel’, consumptievoorkeuren en stijl.
6 IBT marktonderzoek, Omnibus juli 2002, evenementen 2002, 1 juli 2002. Conclusie en interpretatie KPMG.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
8
Leeftijdsopbouw
De leeftijdsopbouw van de groep jongeren en jongvolwassenen die met name geïnteresseerd
is in dance laat zien dat vooral jongeren in de leeftijdscategorie 15 tot en met 25 jaar
geïnteresseerd zijn in dance. In de leeftijdscategorie 26 tot en met 35 jaar - feitelijk de
levensfase waarin de meesten werken, een vaste relatie hebben dan wel kinderen krijgen -
neemt de intensiteit van de interesse en het bezoek aan dance evenementen af. Figuur 2 geeft
het één en ander nog eens beknopt weer.
Figuur 2. Interesse in dance
17%
22%
37%
66%
76%
83%
78%
63%
34%
24%
15-18
18-21
22-25
26-29
30-35
Leeftijd ondervraagden
Percentage ondervraagden
Totaal niet geïnteresseerd Enigszins tot zeer geïnteresseerd
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002, bewerking en grafiek KPMG.
Daarnaast bestaat logischerwijs ook in de leeftijdscategorie jonger dan 15 jaar en de
leeftijdscategorie ouder dan 35 jaar belangstelling voor dance. De leeftijdsopbouw van de
(potentiële) doelgroep voor dance – en daarmee de doelgroep - is dan ook aanzienlijk breder.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
9
Werken en studeren
Van de dance liefhebbers is circa de helft werkzaam en de helft volgt een opleiding of
studeert. Verschillen tussen werkenden en studerenden zijn er dus op dit punt nauwelijks.
Daarentegen zijn er wel verschillen voor wat betreft het bezoeken van evenementen (de
actieve deelname aan dance); schoolgaande en studerende jongeren gaan vaker naar
evenementen dan werkenden. Figuur 3 en figuur 4 geven de relatie werken, studeren en
dance nog eens grafisch weer.
Figuur 3. Liefhebbers van dance in relatie tot werk en studie
49%
51%
Werkzaam School/studeer
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002; bewerking profiel danceliefhebber
en grafieken KPMG.
Figuur 4. Actieve deelname aan dance in relatie tot werk en studie
50,5%
32,2%
25,2%
8,2%
0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0%
School/studeer
Werkzaam
Enigszins geïnteresseerd Zeer geïnteresseerd
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002; bewerking profiel dance-liefhebber
en grafieken KPMG.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
10
Opleidingsniveau
Het hoogst genoten opleidingsniveau van dance liefhebbers bestrijkt het gehele spectrum van
VMBO tot HBO en Wetenschappelijk Onderwijs. In het algemeen is sprake van een brede
interesse in dance die los staat van het niveau van de genoten opleiding. Wel neemt het
aantal actieve dance liefhebbers in het hoger onderwijs af. De actieve dance liefhebbers zijn
vooral te vinden op het MBO, het VWO en de HAVO. Figuur 5 geeft de relatie weer tussen
het percentage van de ondervraagden met een interesse in dance en hun hoogst genoten
opleidingsniveau.
Figuur 5. Interesse in dance in relatie tot hoogst genoten opleidingsniveau
Interesse in dance
60%
47%
37%
46%
35%
35%
36%
10%
13%
26%
20%
15%
11%
5%
Lagere school
VMBO
HAVO
VWO
MBO
HBO
WO
Genoten opleiding
Percentage ondervraagden
Enigszins geïnteresseerd Zeer geïnteresseerd
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002; bewerking profiel dance-liefhebber en
grafieken KPMG.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
11
Koopkracht
Aanbieders van allerlei producten en diensten hebben dance inmiddels ook ontdekt en
herkennen in de groep van geïnteresseerden in dance een belangrijke groep potentiële
afnemers van hun producten en diensten. Zo besteden achttienjarigen hun geld vooral aan
kleren, cd's, films, concerten en strips. Vijftienjarigen spenderen hun geld aan min of meer
dezelfde producten, met dat verschil dat hier snoep ook nog een belangrijke plaats in de
bestedingen inneemt. In het algemeen zijn jongeren echter geïnteresseerd in moderne
technologie en informatica, muziek, fast food, kleding, tabak en alcohol.
Marketinginspanningen van de zijde van de aanbieders van allerlei producten dragen er toe
bij dat trends worden gezet dan wel verstevigd, verder worden ontwikkeld en door een steeds
bredere en grotere groep worden geadopteerd. De jongeren die gerekend worden tot het
dance publiek hebben doorgaans flink wat geld te besteden. Ook is steeds meer aandacht
voor de jongvolwassenen omdat ze aanzienlijk meer te besteden hebben dan het jonge
publiek. Volgens een rapport van de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR)
besteedt iedere Nederlander gemiddeld een kwart van zijn huishoudgeld aan vrije tijd7. Het is
aannemelijk dat dit percentage voor de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35
jaar aanzienlijk hoger zal liggen, omdat deze groep en in het bijzonder de jongeren relatief
lage lasten hebben en dus de beschikking hebben over een relatief groter vrij besteedbaar
inkomen. Hieronder wordt kort een indicatie gegeven van de koopkracht per
leeftijdscategorie. In dit verband kijken wij naar het persoonlijk inkomen van jongeren en
jongvolwassenen en - na aftrek van de vaste lasten – naar het vrij besteedbaar inkomen.
Gemiddeld heeft zo’n driekwart van de jongeren van 15 tot 18 jaar die thuis wonen een eigen
inkomen. Daarnaast ontvangt 20 procent van de thuiswonende jongeren studiefinanciering en
wordt door hun ouders voorzien in de kosten van het levensonderhoud8. Vooral in de
leeftijdscategorie 15 tot en met 18 jaar neemt het aandeel jongeren met een eigen inkomen
snel toe. Onder de 15-jarigen heeft 45 procent een eigen inkomen, terwijl dit onder de 18-
jarigen opgelopen is tot 90 procent. Gebaseerd op cijfers van 1999 hadden jongeren in deze
leeftijdscategorie een vrij besteedbaar inkomen van gemiddeld EUR 2.900 op jaarbasis.
Tegen de tijd dat iemand 18 jaar is, komt het vrij besteedbaar inkomen rond de EUR 3400 te
liggen. Daarna neemt het gemiddelde persoonlijke inkomen tussen de 18 en de 24 jaar met
meer dan EUR 1.815 (NLG 4.000) per leeftijdsjaar toe.
In de leeftijdscategorie van 20 tot 25 jaar heeft vrijwel iedereen een eigen inkomen. Het
leeuwendeel van de inkomsten van deze groep jongeren is afkomstig uit arbeid, slechts een
klein deel uit studiefinanciering of uitkering. Jongeren in deze leeftijdscategorie hebben een
vrij besteedbaar inkomen van gemiddeld EUR 15.428 (NLG 34.000) op jaarbasis. Het
gemiddeld persoonlijk inkomen blijft sterk stijgen tot EUR 21.150 (NLG 46.600) in de groep
van 25 tot 30 jarigen en tot EUR 24.750 (NLG 54.600) in de groep van 30 jaar en ouder9.
Figuur 6 geeft het hierboven beschreven inkomensverloop nog eens grafisch weer.
7 Zie ook Volkskrant, Het feest is voorbij, 8 augustus 2001.
8 Centraal Bureau voor de Statistiek, Jeugd 2001, cijfers en feiten.
9 Idem.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
12
Figuur 6. Inkomensverloop jongeren
2.4 De relatief snelle groei en ontwikkeling van dance
De groei van dance in circa tien jaar
Dance heeft in Nederland een snelle groei en ontwikkeling doorgemaakt, waarbij het zich
van een underground stroming in een periode van circa tien jaar heeft ontwikkeld tot een
gevestigde culturele stroming die een miljoenenpubliek bereikt.
In Nederland zijn er circa 80 clubs en dance café’s die uitsluitend dance muziek draaien10.
Daarnaast is dance onderdeel geworden van de vaste programmering in de reguliere
uitgaanscentra, discotheken, strandtenten, kledingzaken, hippe restaurants, kappers en andere
uitspanningen.
Dance platen maken een groot percentage van de wekelijkse Top 40 uit en radiozenders
zoals Radio 538 en Yorin FM en TV-zenders zoals MTV, TMF en The Box hebben dance
als onderdeel van de vaste programmering. Daarnaast kent Nederland een radiostation dat 24
uur per dag, 7 dagen per week dance muziek uitzendt: ID&T Radio. Met enige regelmaat
zijn deze zenders ook volop vertegenwoordigd op verschillende dance evenementen.
10 Telling KPMG op basis van verwijzingen http://www.start2dance.com.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
13
De Nederlandse DJ’s die optreden op dance evenementen en feesten hebben inmiddels een
sterstatus verworven en zijn eigenlijk doorgaans op reis van evenement naar evenement over
de hele wereld. Er zijn in Nederland meer dan 158 professionele DJ’s11, producers en liveacts
met sterren als DJ Jean, Tiësto, Armin van Buuren, Piet Bervoets, Johan Gielen en Mark
van Dale. Deze ontwikkeling heeft overigens nadrukkelijk een internationaal karakter. Zo
verkocht de Engelse superster Moby al meer dan 10 miljoen exemplaren van zijn album Play
en doet hij dit jaar op zijn tournee alle Europese hoofdsteden en grote steden en staten van de
Verenigde Staten aan. De Duitser Sven Väth reisde voor zijn Fire World Tour van Hong
Kong, Tokyo en Singapore via Buenos Aires, Rio de Janeiro, Chicago en New York naar
Amsterdam12. Deze sterren zijn meer dan DJ’s: het zijn artiesten die werk van anderen
draaien, eigen materiaal produceren en met behulp van videoclips bewust een beeld en een
imago creëren. Daarnaast worden de DJ’s ondersteund door professionele Video Jockey’s
(VJ’s), een nieuwe beroepsgroep die de door de dj gedraaide muziek visueel begeleiden met
(zelfgemaakte) video’s, beelden, lasershows en speciale effecten.
In 2001 vonden 32 dance evenementen plaats; ruim 45 procent meer dan in 200013. Deze
stijging zet zich door. Gedurende de zomer van 2002 kon de dance liefhebber elk weekend
van juli tot en met augustus kiezen uit minstens één mega-dance-event met een omvang van
minimaal 15.000 bezoekers14. Er zijn in Nederland dan ook inmiddels 16 professionele
organisaties die dance evenementen organiseren en een grote bekendheid genieten, niet
alleen onder de doelgroep. Zo bleek uit een marktonderzoek van de Ticketbox, het aan de
Staatsloterij gelieerde landelijke verkooppunt voor kaarten voor voetbal en voor
evenementen, dat marktleider ID&T reeds in 2000 onder jongeren van 12 tot 20 jaar al
bekender was dan Mojo Concerts15. De relatief hoge prijzen voor een toegangskaartje voor
een dance evenement en negatieve publiciteit doen hier niets aan af. Dance Valley 2002 was
ondanks een prijsstijging van 40 procent en de negatieve publiciteit in 2001 binnen een week
uitverkocht. De programmering van de DJ’s was toen nog niet eens bekend.16
Ook de reguliere popbranche kan inmiddels niet meer om dance heen. Het muziekaanbod
van de 43 gesubsidieerde kernpodia bestaat voor de helft uit dance avonden, met jaarlijks
zo’n 325.000 bezoekers. De grote reguliere popfestivals hebben inmiddels ook een dance
podium opgericht. Zo is op parkpop het dance gedeelte in 2002 voor de derde keer ingericht.
Na het succes van 2000 was dit deel van het parkpopterrein twee keer zo groot gemaakt17.
Wat tien jaar geleden begon met illegale feestjes in gekraakte loodsen is dan ook uitgegroeid
tot een miljoenenindustrie die diverse subgenres heeft voortgebracht, elk met eigen winkels,
DJ’s, feesten en kledingvoorschriften18. Tal van kleine ondernemers hebben een bestaan
11 Telling KPMG op basis van verwijzingen http://www.start2dance.com/.
12 Spits, DanceZone, De DJ als popster, 1 mei 2002.
13 Adformatie, RTV actiefste op jongerenevenementen, 28 februari 2002 en ReSpons Jongeren Evenementen
Monitor 2001.
14 Zie ook Volkskrant, Anne van Driel, Jeroen Junte, Exclusief voor de massa, 27 juni 2002.
15 Jan Jacobs, Dance-events: van undergroundcultuur tot merkconcept, juni 2000.
16 Zie ook Volkskrant, Anne van Driel, Jeroen Junte, Exclusief voor de massa, 27 juni 2002.
17 Zie ook Telegraaf, Parkpop trekt 400.000 bezoekers, 21 juni 2001, bewerking KPMG.
18 Zie ook Volkskrant, Helft jongeren bezoekt dance-party of club, 14 januari 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
14
opgebouwd in deze dance industrie, waarin 33 dance platenlabels, 22 (online) platenzaken
en platenwinkelketens, 100 dj-speciaalzaken, 17 dj-boekingskantoren, 9 collectieven van
video jockeys (VJ’s), 26 dj-apparatuur verhuurders, 16 gespecialiseerde dance evenementen
organisatoren, 15 dance tijdschriftuitgevers, 8 dance kledingwinkels, 22 online dance radio
zenders, een veelvoud van internetsites, maar ook gevestigde platenmaatschappijen,
reisbureaus, touroperators, reclamebureaus, drukkerijen, evenementenbeveiligers,
smartshops, professionele hulpverleners en verkeersregelaars vertegenwoordigd zijn19.
Ook het reguliere bedrijfsleven heeft de dance industrie gevonden. Door middel van
sponsoring of door middel van ‘eigen’ dance evenementen proberen zij hun
naamsbekendheid en merkloyaliteit onder de groep van jongeren en jongvolwassenen van 15
tot en met 35 jaar te vergroten. Zo verbinden bekende merken hun naam aan evenementen en
treden zij op als sponsor (bijvoorbeeld de Lucky Strike Dance Awards en de Heineken Fast
Forward Parade). Andere belangrijke sponsors van dance evenementen zijn onder meer
MTV, Camel, Twix, Redbull, Renault, Dayzers, Grolsch, Southern Comfort, Coca Cola en
Bacardi-Martini. In dance magazines wordt geadverteerd door nagenoeg alle bekende
merken die zich richten op een relatief jong koperspubliek.
Waarom is dance zo gegroeid?
Wat tien jaar geleden als subcultuur begon is tegenwoordig onder jongeren een brede,
gevestigde vorm van vermaak, die bekend staat onder de naam ‘dance’, een cultuur met een
eigen muziek, omgang, beeld, taal en uitgaansleven20. De vraag komt op waarom dance zo
heeft kunnen groeien en welke factoren aan die groei hebben bijgedragen.
Daarop is in feite het antwoord kort: dance is vooral een uitgaanscultuur, waarin een patroon
van vrijetijdsbesteding en de individuele muziek- en consumptievoorkeuren van de jeugd
van nu naar voren komen. Je wilt je eigen leven leiden, zelf vormgeven aan je ontwikkeling
en plezier hebben21. De groeiende aandacht voor dance, onder meer versterkt door de groei
van het aantal feesten en de marketingstrategieën van bekende merken, heeft met een
zichzelf versterkende dynamiek dance gemaakt tot wat het nu is.
Vrije tijd
Alle jongeren vinden vrije tijd belangrijk. Vrije tijd is echter in het drukke programma van
jongeren en jongvolwassenen tot een schaars goed geworden en neemt dan ook een steeds
belangrijker plaats in. De beschikbare vrije tijd wensen jongeren zo goed mogelijk te
besteden in een op hun voorkeuren toegesneden leefwereld. De beleving van het genieten,
het met gelijkgestemden bij elkaar willen komen, jezelf kunnen zijn, je eigen avond kunnen
invullen en verrast worden, staan daarbij voorop22. Ruim driekwart van de bezoekers gaat
niet alleen naar een evenement vanwege de DJ’s. Bezoekers van een dance evenement
betalen grif 55 euro voor een grootschalig evenement met DJ’s die op een willekeurige
19 Telling KPMG op basis van verwijzingen http://www.start2dance.com/.
20 Events, Jan Jacobs, Dance-events: van undergroundcultuur tot merkconcept, juni 2000.
21 Interview KPMG met Tom ter Bogt, 26 juni 2002.
22 Interview KPMG met ID&T inzake dance als Lifestyle, 3 mei 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
15
zaterdagnacht ook ergens in de provincie zouden draaien. Men komt echter vooral af op de
reputatie van het evenement23.
Jongeren zijn bereid hard te werken, maar willen dan ook ‘stevig uitgaan’ en daarin zelf
beslissingen kunnen nemen24. Op dance evenementen wordt de vrijheid in individuele
ontplooiing en profilering geboden. Jongeren kunnen nieuwe contacten maken, hun grenzen
verruimen en nieuwe grenzen ontdekken. Voor veel jongeren is het dan ook een geweldige
uitlaatklep om dagelijkse dingen even te laten voor wat ze zijn en geheel in een feest op te
gaan. Dance past derhalve in het patroon van de moderne vrijetijdsbesteding, waarin in
groepjes met vrienden naar evenementen toegaan, geld uitgeven en hierop het weekend
aanpassen een plaats hebben25.
Dance als muziekstroming kent verschillende muziekstijlen. De verschillende stijlen van
dance zoals Techno, Trance, Hardstyle, Hardcore, House, Clubtrance, Progressive, Garage,
Lounge, Drum & Bass trekken verschillende mensen aan. Het aspect van het gezamenlijk
naar het feest gaan is echter erg belangrijk en gemeenschappelijk voor alle stijlen van dance;
jongeren willen geen meeloper zijn. Zij willen erbij horen en erbij zijn. Als vanouds
zonderen jongeren zich af van de rest en groeperen ze zich. Bij leeftijdsgenoten zullen zij
daardoor in aanzien stijgen, terwijl ze bij anderen eerder afgunst opwekken. Dit uit zich in
een bepaalde levensstijl, de kleding die je mag en kan dragen, waar je wát gaat eten en wat je
kunt doen en vooral moet laten. Het één en ander heeft tot gevolg dat - geholpen door de
verhalen over de groep - steeds meer jongeren zich bij deze groep aansluiten. Jongeren
hebben wat dat betreft altijd al in hun vrije tijd opgetrokken met gelijken. Het is in die vorm
dat collectief de eigen identiteit verder wordt vormgegeven26. Vanuit deze cultuur wordt hun
koopgedrag bepaald. De keuze voor het dance evenement waar jongeren naar toegaan
spiegelt zich dan ook aan de jongerencultuur waar zij deel van uitmaken.
Consumptievoorkeuren
Ook al worden de producten van dance gekocht op basis van individuele voorkeuren, dan
nog komen de jongeren bijna onvermijdelijk samen in sociale categorieën en groepen met
een zelfde smaak. Zoals hierboven is geschetst, zijn er behalve individuele ook allerlei
sociale motieven voor de aanschaf van een CD of een bezoek aan een evenement, zoals de
wens om tot een bepaalde sociale laag of groep te horen. Enerzijds sluiten dance
evenementen aan bij de beleving en bevestiging van de individuele keuze. Anderzijds sluiten
dance evenementen aan bij de behoefte om graag gezien te worden dan wel te kunnen
vertellen dat je op een bepaald feest bent geweest en onderdeel van de collectieve belevenis
was.
Jonge mensen zijn echter kritisch. Ze zijn opgegroeid met de moderne media, zijn daardoor
heel goed geïnformeerd en weten dat er alternatieven voldoende zijn. Ze zijn scherp in hun
23 Zie ook Volkskrant, Anne van Driel, Jeroen Junte, Exclusief voor de massa, 27 juni 2002.
24 Interview KPMG met Tom ter Bogt, 26 juni 2002.
25 Idem.
26 Idem.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
16
keuzes en radicaal in hun afwijzingen27. De party reports die na de dance evenementen en
feesten steevast door allerlei bezoekers via internet worden verspreid, hanteren een vaste
indeling voor de beoordeling en illustreren dit. De beoordeling vindt plaats aan de hand van
het geven van waarderingen voor de aanwezige mensen, de muziek, de lichteffecten, de
aankleding en het geheel van het evenement als totaalaanbod.
Het publiek moet telkens nieuwe prikkels geboden worden. Deze nieuwe prikkels worden
geleverd door creatieve geesten als VJ’s, grafisch ontwerpers, mode-stylisten en
decorbouwers die samenwerken met de DJ’s om de aankleding van het feest de juiste sfeer te
geven. Feesten en evenementen zijn dan ook uitgegroeid tot een podium waar jonge
kunstenaars hun werk kunnen laten zien28. Spectaculaire aankleding van feesten en party’s
en mooi vormgegeven flyers en CD’s worden door het publiek steeds belangrijker gevonden.
Daarbij ontwikkelen dance evenementen zich steeds meer tot gecombineerde
‘vermaakevenementen’. Anders gezegd: een soort pretpark waarin de discotheek met de
muziek, het dansen, het geluidssysteem en lichtinstallaties samengaan met onder meer luxe
aankleding en de aanwezigheid van restaurants, bioscopen en kermisattracties, alles specifiek
ingericht op de smaak van de doelgroep.
In de ontwikkeling van doelgroepspecifieke dance evenementen zijn er vanuit het oogpunt
van consumentenvoorkeuren drie verschillende categorieën evenementen te onderscheiden,
ieder ingericht op de smaak van de groep jongeren en jongvolwassenen die dat specifieke
evenement trekt. Het gaat hier om:
grootschalige evenementen voor ‘de massa’ met specifieke muziekstijlen;
grootschalige evenementen met meerdere muziekstijlen;
exclusieve en relatief kleinschalige evenementen.
De eerste categorie dance-evenementen bestaat uit kleine en grootschalige evenementen die
verbonden zijn aan specifieke muziekstijlen. Bekend zijn grootschalige evenementen als
Awakenings, Sensation White Edition (trance), Sensation Black Edition (techno/hardstyle),
Impulz (hardhouse), Trance Energy (trance), Shockers (techno/hardstyle) en Extrema
(house). Deze evenementen trekken de liefhebbers van de specifieke muziek die daar wordt
gedraaid. Elk genre heeft een eigen publiek en daarnaast ook een eigen gevoel en typische
associaties (zie bijlage 3).
De tweede categorie bestaat uit de grote groep evenementen die meerdere of alle dance
muziekstijlen draaien. Deze evenementen trekken de grote stroom van bezoekers aan die
juist voor de massabijeenkomst en het spektakel komen. Deze groep omvat de grootschalige
evenementen als Impulz, Sensation, Innercity, Dance Valley, Lovefields, de Fast Forward
Dance Parade en Mysteryland waarbij 15.000 à 45.000 bezoekers bijeenkomen.
De bezoekers zijn jongeren die aangetrokken worden om voor de duur van het feest deel te
zijn van een groep gelijkgestemden. Daarnaast komen de bezoekers vooral om van de
27 Jan Jacobs, Dance-events: van undergroundcultuur tot merkconcept, juni 2000.
28 Zie ook Volkskrant, Jeroen Junte, Navelpiercing met smiley via internet, 21 janauri 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
17
spectaculaire geluidssystemen, laser, licht en live performances te genieten. In combinatie
met de muziek wordt er een sensatie, een spanning gecreëerd, waar met duizenden tegelijk
van kan worden genoten. De bezoekers komen om onderdeel te zijn van de groep die deze
belevenis heeft meegemaakt. Deze belevenis wordt overigens niet alleen gecreëerd door de
muziek. Er zijn naast het dansen genoeg dingen te doen gedurende het evenement. Sommige
evenementen hebben kermistoestellen, een bioscoop met slasher-films en fast food. Zo
ontwikkelen deze evenementen een breed aanbod aan muziek en entertainment, specifiek
ingericht op de smaak van de doelgroep. Deze grote evenementen zijn dan ook muziek- en
entertainmentmerken geworden met een eigen muziek en belevingswereld.
De derde groep dance evenementen
zijn feesten die zich binnen de
verschillende muziekstijlen richten
op exclusiviteit en die in de
aankleding een specifiek thema en
een specifieke beleving beogen. Bij
evenementen als Islander
(Forteiland, IJmuiden), SOAP
(verschillende bijzondere locaties)
en Labelland (Melkweg,
Amsterdam) wordt de beleving
naast de muziek, vooral door de
aankleding, kleding, drank, eten en
de organisatie bepaald.
2.5 Conclusie
De maatschappelijke betekenis van dance als culturele stroming in de Nederlandse
maatschappij is groot. Het één en ander wordt onder meer geïllustreerd door de omvangrijke
groep geïnteresseerden. Aanbieders van het product ‘dance’ spelen goed in op deze
interesse. Er zijn dan ook verschillende evenementen voor verschillende doelgroepen met
een grootschalig of exclusief karakter. De evenementen zijn echter in alle gevallen bedoeld
voor een relatief jonge, maar koopkrachtige doelgroep die op relatief autonome wijze zorgt
dat de relatief snelle groei en ontwikkeling van dance wordt gecontinueerd.
29 Volkskrant, House-elite danst op eeuwenoude basaltkeien, 20 augustus 2001.
Een evenement als Islander (Forteiland, IJmuiden) met slechts 1500
bezoekers speelt expliciet in op intimiteit en exclusiviteit. Om deze
happy few te kunnen behagen, moet organisator Club Risk kosten
noch moeite sparen. De entreekaartjes worden selectief verkocht.
Slechts op vertoon van een spaarzaam verspreide flyer kunnen deze bij
hippe platen- en kledingwinkels worden aangeschaft. Dat wil zeggen,
voor de zeshonderd bezoekers die daadwerkelijk een kaartje moeten
kopen. De echte ‘incrowd’ koopt geen kaartje, maar laat zich
uitnodigen. Islander dankt haar exclusiviteit vooral aan de buitenissige
locatie. Het Forteiland, dat op de werelderfgoed lijst van Unesco staat,
is deze avond gehuld in een sprookjesachtige sfeer. Overal op het
rotsige eilandje hangen gekleurde neonlampjes en in nisjes zijn zelfs
intieme barretjes verstopt. Bezoekers dansen op eeuwenoude
basaltkeien. DJ’s zijn ingevlogen uit New York en draaien geen
beukende vierkwartsmaat maar sophisticated house met jazz- en
latininvloeden. Een hip restaurant serveert een exclusief driegangen
menu van soep, exotische salades en lavendelijs.29
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
18
3 Maatschappelijke betekenis: openbare orde en veiligheid
3.1 Achtergrond
Naast de positieve en commercieel interessante aspecten die verbonden zijn aan de
doelgroep van dance, zijn ook negatieve aspecten te onderscheiden. In dit verband moet
onder meer worden gedacht aan het feit dat de doelgroep relatief kwetsbaar is voor negatieve
externe effecten van de uitgaanscultuur zoals het gebruik van stimulerende middelen.
Verschillende onderzoeksbronnen leren dat met name onder jongeren het experimenteren
met het gebruik van stimulerende middelen een punt van zorg is30, hetgeen kan leiden tot
probleemgedrag: van eetstoornissen tot overmatig alcohol- en druggebruik. Deze facetten die
bovenal een maatschappelijk fenomeen zijn, kunnen als belangrijke redenen worden
opgevoerd voor de grote belangstelling van onder meer beleidsmakers voor de ontwikkeling
van dance.
Door de groei van dance en de relatief grootschalige dance evenementen is dance dan ook
met enige regelmaat het middelpunt van de belangstelling in de publieke discussie. Een veel
belicht thema is in dit verband het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid. De betekenis
van dance als lifestyle en uiting van hedendaagse jongerencultuur wordt door het vraagstuk
van Openbare Orde en Veiligheid nog wel eens op de achtergrond geplaatst.
Voorliggend hoofdstuk gaat nader in op de aspecten van Openbare Orde en Veiligheid en
staat achtereenvolgens stil bij de perceptie van verschillende stakeholders (dance liefhebbers,
overheid en gemeenten, organisatoren, sponsors en gespecialiseerde diensten, de communis
opinio van de Nederlandse bevolking) ten aanzien van dit onderwerp en de ‘facts & figures’
op dit terrein.
3.2 Perceptie
Het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid wordt verschillend gepercipieerd door
verschillende groepen in de samenleving. Daar wordt hier kort op ingegaan aan de hand van
een beschrijving van de perceptie van het publiek dat dance evenementen bezoekt, de
overheid, organisatoren van evenementen en meer in het algemeen de Nederlandse
bevolking, waarna wordt overgegaan tot een schets van de belangrijkste onderdelen die
binnen het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid spelen.
30 Zie K. Wittebrood, Probleemgedrag onder jongeren, in Rapportage Jeugd 2000. Trajecten van jongeren naar
zelfstandigheid, Sociaal Cultureel Planbureau, Den Haag, 2000.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
19
Perceptie dance publiek
Het publiek dat naar dance evenementen komt merkt
betrekkelijk weinig van de maatregelen die
organisatoren nemen op het terrein van openbare orde en
veiligheid; zij ervaren slechts de beveiliging en de
gezelligheid en intimiteit en associëren dance veelal met
‘jezelf kunnen zijn’ temidden van allerlei soorten
mensen die allemaal van het feest willen genieten. Men
is gewend geraakt aan de fouillerende
beveiligingsmedewerkers. Een enkeling beklaagt zich
lacherig in een discussieforum op een populaire dance
website over de zichtbare veiligheidsmaatregelen als
legitimatie bij grote evenementen.
Perceptie overheid en gemeenten
De rijksoverheid en gemeenten zijn de achterliggende
jaren langzaam maar zeker overtuigd geraakt van het feit
dat de organisatoren van de meeste grote evenementen
erin slagen om de evenementen ordelijk en veilig te laten
verlopen en de catering, decoraties, beveiliging,
garderobe en het geluid perfect te organiseren, conform
de vigerende wet- en regelgeving. Het uitgebreide
overleg dat aan evenementen vooraf gaat tussen de
organisatoren, de gemeentelijke politie, brandweer en de
afdeling bouw en woningtoezicht heeft in principe tot
doel om alle mogelijke gebeurtenissen op een
grootschalig evenement vooraf te voorzien en de wijze
van handelen af te stemmen om de evenementen zo
ordelijk mogelijk te laten verlopen. Niettemin rijst aan
overheidszijde met enige regelmaat de vraag waarom
dance evenementen zo grootschalig moeten zijn, welke
onverwachte risico's daaraan verbonden kunnen zijn en
welke eisen de grootschaligheid stelt aan de organisatie, coördinatie en afstemming
tussen alle bij het evenement betrokken organisaties.
Perceptie organisatoren, sponsors en gespecialiseerde diensten.
31 http://forum.start2dance.com, wackiejacky, reactie op: Mag ik je legitimatie misschien even zien?" grrrrrr.
32 Trouw, 2001-08-25: Massa-evenementen / Vergunningbeleid te ruim, Van der Doef: Gemeenten moeten
massa-evenementen kritischer beoordelen.
Perceptie publiek legitimatiemaatregelen
“Joh, ik moet zo vaak m’n legitimatie
laten zien, in coffeshops, bij de slijter, en
ook al eens op een feest. En ik ben 24!!!!
Wij zijn gewoon lekker jong van geest!
Wat maakt het uit hoe je eruit ziet, of je
er nu uitziet als 19, 14 of 28. ok, je moet
je legitimatie laten zien, dat zijn nou
eenmaal de regeltjes die ze moeten
toepassen als ze twijfelen, maar dat is
toch een kleine moeite? Ik laat altijd vol
trots m’n paspoort zien, kan ik gelijk
laten zien dat ik zo'n mooie nieuwe heb!
En anderen die jou anders behandelen
omdat ze denken dat je jonger bent, of
ouder, die je dus behandelen naar hoe je
eruit ziet, dat zijn kwiepjes, want age
doesn't matter!!!! '' 31
Perceptie overheid
De perceptie van de overheid wordt
gekenmerkt door de woorden die Jaap
van der Doef32, voorzitter van de
commissie die de chaos rond het
dansfeest Dance Valley 2001 onderzocht,
sprak bij de aanvang van het onderzoek:
,,Het is vooral de taak van de gemeente.
Die moet zich afvragen of ze voldoende
weet om een vergunning af te geven.
Want als het misgaat, valt iedereen -
terecht - over de gemeente die de
vergunning ervoor heeft verleend.''
Gemeenten zijn dus in hoge mate op zoek
naar concrete handvatten om de
complexiteit van evenementen op
verschillende locaties vooraf in te kunnen
schatten.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
20
Organisatoren en andere ervaringsdeskundigen die direct bij de organisatie van dance
evenementen betrokken zijn, nemen het standpunt in dat dance en het vraagstuk van
Openbare Orde en Veiligheid rondom evenementen
en feesten in feite goed is te overzien. Cruciaal is de
organisatie van het evenement en de mate waarin
deze in staat is om alles voorafgaand aan het
evenement en tijdens het evenement op een
dusdanige wijze te plannen en te organiseren dat het
maximale wordt gedaan om het evenement zo
ordelijk mogelijk te laten verlopen. Organisatoren
hebben er groot belang bij alle risico’s vooraf te
onderkennen. Zij zijn voor het kunnen organiseren
van een succesvol evenement afhankelijk van de
perceptie van het publiek, de overheid, sponsors en
ouders en kunnen door management van alle
operationele risico’s deze perceptie beïnvloeden.
Perceptie Nederlandse bevolking.
In het algemeen lijkt er onder de Nederlandse
bevolking sprake te zijn van een neutrale opstelling
tegenover dance evenementen. Veelal vinden de
grootschalige evenementen plaats op relatief
dunbevolkte locaties, waardoor overlast voor
omwonenden vaak beperkt blijft. Daarentegen willen
omwonenden in toenemende mate op geen enkele
wijze worden geconfronteerd met de met elk type
evenement gepaard gaande overlast. Dance wordt in
dit verband geassocieerd met geluidsoverlast en
uitbundige zwetende massa's die onder invloed van
drugs langdurig en vol overgave nergens mee bezig
zijn.
3.3 Facts & Figures
De maatregelen voor Openbare Orde en Veiligheid
Met het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid rondom evenementen en feesten is een
veelvoud van factoren gemoeid. Voorbeeld zijn de door de brandweer, politie, GGD en
ambulancediensten en de afdeling Bouw & Woningtoezicht voor de vergunning vereiste
condities voor alle evenementen ten aanzien van onder meer de stabiliteit van de inrichting,
de brandveiligheid en de cateringfaciliteiten. Ook de in de afgelopen jaren toegenomen
aandacht voor de tijdens het evenement ingezette EHBO hulpverlening, de
33 Interview KPMG met ID&T inzake Openbare Orde en Veiligheid, 3 mei 2002.
34 NRC, Chris van de Wetering, Vergunningen: de strijd tegen wildplassen en decibellen, in Profiel –
Popfestivals.
Perceptie organisatoren
“De risico’s zijn niet direct gebonden aan
het aantal mensen dat een feest bezoekt,
maar vooral gebonden aan de specifieke
locatie en die dient de organisator vooraf
te onderkennen. In de praktijk worden
zo’n 85% van alle risico’s in de
standaardplannen en noodscenario’s bij
het organiseren van evenementen
afgedekt. Het overige zit ‘m in de kans
dat allerlei zaken zich tegelijkertijd
voordoen en dat een organisator en de op
feesten aanwezige gemeentelijke diensten
niet adequaat reageren.33
Perceptie omwonenden
“Het pand was letterlijk omsingeld door
wildplassers tegen de gevels, wildpoepers
tot in het gebouw, er was overmatig
drugs- en drankgebruik, zeer ernstige
geluidsoverlast en vervuiling door afval.''
En er was ,,geluidshinder van publiek dat
af en aan loopt, nachtelijke opstootjes op
straat, agressiviteit, zingende en
schreeuwende groepjes, nachtelijk
bezoek van politie en/of ambulance met
sirene''34.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
21
beveiligingsdiensten, de logistieke stromen en het in de hand houden van mensenmassa's.
(‘crowd management’) krijgen hierbij de nodige aandacht.
Organisatoren bespreken de maatregelen op bovenstaande terreinen voorafgaand aan het
evenement met brandweer, politie, GGD en ambulance diensten en de afdeling Bouw &
Woningtoezicht en stellen indelingstekeningen, constructietekeningen, veiligheidsplannen,
verkeersplannen en calamiteitenplannen op. Hierin worden onder meer de voor de locatie
benodigde aanvullende maatregelen, waarborgen en uitvoering van de maatregelen op het
gebied van Openbare Orde en Veiligheid beschreven. De gemeente beoordeelt deze plannen
en geeft op basis van een inhoudelijke analyse van deze plannen al dan niet de vergunning
voor het evenement af.
Verbreding van de maatregelen voor Openbare Orde en Veiligheid
Sinds de
donateur
[quote element=message id=14165373]{element is niet toegankelijk}Dance in Nederland
De betekenis en impact van dance
op de Nederlandse economie en
maatschappij: een verkenning
KPMG Special Services B.V.
7 oktober 2002
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
Samenvatting
Voorliggende rapportage is het resultaat van de werkzaamheden die KPMG in opdracht van
ID&T heeft uitgevoerd om de maatschappelijke en economische betekenis van dance in
Nederland te verkennen. Hiertoe is een brede - maar ook beperkte en niet uitputtende –
inventarisatie, beschrijving en analyse verricht van de aspecten die aan dance in Nederland
verbonden zijn.
Maatschappelijke betekenis: The World of Dance
Dance is een fenomeen dat de achterliggende jaren aanzienlijk aan betekenis heeft gewonnen
en feitelijk een verzamelnaam is voor verschillende zaken die gecentreerd zijn rondom de
kern: dance muziek. Dance moet niet alleen worden beschouwd als een culturele en
muzikale stroming, maar ook als een zowel door vragers als aanbieders van het product
‘dance’ gepercipieerde lifestyle. Deze lifestyle kent een aantal fundamentele bouwstenen,
waarvan het optreden als individu, het onderdeel zijn van een community, het belang van
kleding en het genieten de belangrijkste zijn.
De achterliggende jaren is op relatief autonome wijze een groep van geïnteresseerden en
liefhebbers in dance muziek - en alles wat hieraan is verbonden - gevormd. In dit licht is het
dan ook discutabel om van een doelgroep te spreken; individuen weten ‘als vanzelf’ de
aanbieders van het product ‘dance’ te vinden. De ‘doelgroep’ van dance is echter
omvangrijk. In Nederland omvat de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar
circa 4,6 miljoen mensen. Op grond van marktonderzoek mag worden verondersteld dat iets
meer dan 2,3 miljoen jongeren en jongvolwassenen geïnteresseerd zijn in dance. Deze groep
is voor een belangrijk deel zo groot als gevolg van het feit dat aanbieders van allerlei
producten en diensten dance hebben ontdekt en in de groep van geïnteresseerden in dance
een belangrijke koopkrachtige doelgroep herkennen. Marketinginspanningen van hun zijde
dragen er toe bij dat trends worden gezet dan wel verstevigd en verder worden ontwikkeld,
maar ook dat hitlijsten en het uitgaansleven meer en meer worden gedomineerd door dance
muziek.
Dance muziek en de evenementen die hierbij horen, zijn ontegenzeggelijk onderdeel van de
cultuurstroming die dance óók is. De diversiteit aan muziekstijlen (variërend van hardhouse
tot lounge en club) en de aanwas en stevige basis van dance talent (DJ’s, producenten en
VJ’s) zorgen er voor dat deze cultuurstroming in Nederland, maar ook daarbuiten, niet alleen
populair is maar ook door een breed publiek wordt geapprecieerd. Als zodanig is dance dan
ook een belangrijke culturele uiting van de hedendaagse jongerencultuur waarin
individualisme, keuzevrijheid, collectiviteit en verplichtingen uitsluitend ‘omdat het individu
dat wil’ centraal staan.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
Maatschappelijke betekenis: openbare orde en veiligheid
Met enige regelmaat is in verschillende publieke discussies dance onderwerp van gesprek.
Veelal gaat het dan om aspecten die verbonden zijn aan de handhaving van de openbare orde
en de veiligheid rondom grootschalige dance evenementen. Ook het gebruik van
stimulerende middelen is in dit verband een terugkerend issue dat nadrukkelijk in verband
wordt gebracht met de intimiteit van de dance clubs dan wel de massaliteit van onder meer
de grootschalige dance evenementen. Feiten weerleggen echter dit beeld; het aantal acute
gezondheidsproblemen als gevolg van onder meer drugsgebruik op party’s is de laatste vijf
jaar met een kwart verminderd; circa 0,9 procent van de bezoekers van een grootschalig
dance evenement doet een beroep op de medische hulpverlening ter plaatse. Ook het aantal
aanhoudingen rondom grootschalige dance evenementen laat zien dat dance relatief weinig
risico’s (risico = kans x effect) kent: in het algemeen is het aantal aanhoudingen door de
politie uitgedrukt als percentage van het aantal bezoekers verwaarloosbaar, namelijk nog
geen 0,1 procent. Duidelijk is wel dat voor grootschalige publieksevenementen aanvullende
logistieke maatregelen dienen te worden genomen, hetgeen overigens niet zonder meer
betekent dat de logistieke grenzen zijn bereikt.
Het positieve beeld over openbare orde en veiligheid van grootschalige dance evenementen
is voor een belangrijk deel het resultaat van de sterk toegenomen professionaliteit van de
organisatoren van grootschalige dance evenementen. Hier levert onder meer de overwegend
strenge visitatie (controle van bezoekers) bij deze evenementen een belangrijke bijdrage aan.
Bovendien wordt al tijdig vóór een evenement plaatsvindt door de verschillende stakeholders
(organisator, beveiliging, eigenaar locatie, politie, brandweer, GGD, EHBO en gemeente)
gesproken over het veiligheidsplan en potentiële risico’s. Dit draagt er onder meer toe bij dat
zowel gedurende de voorbereiding van het evenement als gedurende het evenement de
verschillende stakeholders op adequate wijze op potentiële probleemsituaties kunnen
anticiperen en reageren.
Economische betekenis van dance
De betekenis van dance voor de Nederlandse economie wordt in belangrijke mate bepaald
door de mate waarin Nederlandse aanbieders van dance in staat zijn om - volgens de regels
van de ‘experience economy’ – economische meerwaarde te genereren door de verkoop van
hun producten en diensten. Vanzelfsprekend wordt de economische betekenis van dance
daarnaast ook bepaald door de schaal waar producten en diensten worden aangeboden.
De economische betekenis van dance moet niet worden onderschat; de verkoop van het
product ‘dance’ in de vorm van bijvoorbeeld een feest kan dan ook niet langer als een uit de
hand gelopen hobby worden gezien. Dit komt voor een belangrijk deel door de interessante
groep consumenten die op dance afkomt. Zij hebben gemiddeld een besteedbaar inkomen
van circa EUR 8.500,- à EUR 14.100,- per jaar en vormen derhalve een zeer interessante
commerciële doelgroep. De relatief lage lasten leiden er immers toe dat zij in verhouding tot
anderen relatief veel kunnen besteden aan vakanties, hobby’s, maar ook aan dance. Jongeren
en jongvolwassenen nemen, gevoed door de invloeden van radio, TV, CD’s (inclusief de in
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
de dance scene nog steeds gretig gekochte LP’s), DVD’s, video’s, internet, het clubcircuit én
de grote feesten een substantieel deel van de binnenlandse consumptie voor hun rekening en
daarmee een niet onbelangrijk deel van de economische groei. De commerciële en
economische belangen om deze groep te bereiken zijn dan ook groot. Dance is in dit verband
dus een belangrijk vehikel om een koopkrachtige doelgroep te bereiken; de omvang van de
sponsormarkt bij grootschalige dance evenementen illustreert dit.
Nagenoeg alle bekende merken gebruiken dance als vehikel om hun jonge doelgroep te
bereiken. Een inventarisatie van de omvang van de sponsormarkt bij grootschalige dance
evenementen in Nederland, laat dan ook zien dat de sponsoring van deze evenementen een
alleszins respectabele omvang heeft. De brutobestedingen – de optelsom van de bedragen die
door sponsors aan de organisatie van het evenement wordt betaald – bedragen voor 2002
naar schatting EUR 2,3 miljoen à EUR 2,8 miljoen.
Los van deze positieve externe effecten, heeft dance in brede zin als vorm van recreatie en
vrijetijdsbesteding een belangrijke economische meerwaarde. Met circa 81 dance clubs, 16
Nederlandse dance evenement organisatoren en 158 toonaangevende nationale en
internationale (buitenlandse) DJ’s kan dit ook bijna niet anders. Ook de verkopen van
geluidsdragers (CD’s, LP’s en MC’s) illustreren dit: in 2001 bedroegen de totale verkopen
met daarop dance naar schatting circa EUR 38,9 miljoen. Naar schatting bezoeken jaarlijks
circa 700 à 800 duizend mensen een groot dance evenement, hetgeen resulteert in
omvangrijke financiële stromen van circa EUR 80 miljoen à EUR 90 miljoen.
Schattingen geven aan dat in totaal aanwijsbaar circa EUR 488 miljoen omgaat in de dance
scene. Dit is exclusief de economische ‘spin-off’ effecten voor toeleveranciers van producten
en diensten. Deze ‘spin-off’ effecten houden verband met de interdependenties van de dance
scene met andere economische activiteiten, zoals onder meer toerisme, kleding,
telecommunicatie, media en logistiek. De mate waarin en de frequentie waarmee deze
onderlinge dwarsverbanden worden verzilverd, is logischerwijs bepalend voor de
economische meerwaarde die aan deze interdependenties kan worden ontleend. Deze spinoff
effecten van dance kunnen een veelvoud bedragen van de totaal aanwijsbare omvang van
de financiële stromen in de dance scene.
Op basis van extrapolaties en aanvullend onderzoek schatten wij in dat circa 11.000
arbeidsplaatsen verbonden zijn aan dance als vorm van recreatie en ontspanning. Daarmee
heeft deze economische activiteit in een tijdsbestek van circa 10 jaar dan ook een
betekenisvolle plaats in de Nederlandse economie gekregen.
Conclusies
Dance is niet alleen dance muziek, maar ook een wijze van leven die synoniem is voor
uitgaan, genieten en een bepaalde stijl en manier van doen en laten. Het onderscheidt zich op
een aantal punten wezenlijk van andere muziekstromingen en culturele stromingen,
waardoor het juist in onze hedendaagse maatschappij uniek is. De populariteit van dance ziet
men onder meer terug in de belangstelling voor dance en dance evenementen. De
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
gepercipieerde risico’s die aan deze grootschalige evenementen zijn verbonden vallen
alleszins mee: in de praktijk zijn aan grootschalige dance evenementen relatief weinig
risico’s verbonden.
De economische betekenis van dance in Nederland is omvangrijk en beperkt zich niet tot de
evenementenmakers en hun directe toeleveranciers. De direct aanwijsbare financiële stromen
staan samengevat in onderstaande tabel weergegeven.
Direct aanwijsbare financiële stromen
Activiteit Financiële stroom (in miljoenen EUR)
DJ’s en VJ’s 146,9
Dance clubs en discotheken 220,5
Sponsoring dance evenementen 2,3
Dance evenementen 79,6
Beeld- en geluiddragers 38,9
Totaal 488,2
De omvang van de financiële stromen bevestigt de stelling dat dance niet als een uit de hand
gelopen vorm van hobbyisme kan worden afgedaan. Temeer als de economische ‘spin-off’
effecten in ogenschouw worden genomen. Hoewel de exacte omvang van deze economische
‘spin-off’ effecten moeilijk in kaart kan worden gebracht, is wel duidelijk dat deze een
significante omvang hebben. Dance is dan ook een serieuze economische tak van sport,
waarin het optimaliseren van kwalitatief goede vrijetijdsbesteding centraal staat.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
Inhoudsopgave
Samenvatting
1 Inleiding 1
2 Maatschappelijke betekenis: The world of dance 3
2.1 Achtergrond 3
2.2 Dance als verzamelnaam voor ‘sounds, lifestyle and more’ 3
2.3 De doelgroep van dance 5
2.4 De relatief snelle groei en ontwikkeling van dance 12
2.5 Conclusie 17
3 Maatschappelijke betekenis: openbare orde en veiligheid 18
3.1 Achtergrond 18
3.2 Perceptie 18
3.3 Facts & Figures 20
3.4 Conclusie 27
4 Economische betekenis van dance in Nederland 29
4.1 Achtergrond 29
4.2 Inventarisatie en analyse van de economische betekenis van dance 29
4.3 Dance en economische waarde: het concept ‘experience economy’ 36
4.4 Conclusie 38
5 Conclusies 41
Bijlagen
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
1
1 Inleiding
De achterliggende jaren hebben Nederland en de wereld kennis kunnen maken met een
nieuw muzikaal en cultureel fenomeen: dance. In een relatief kort tijdsbestek heeft dance
muziek – overwegend dansbare, elektronische muziek – clubs, discotheken, hitlijsten, radio,
TV en platen- en CD-kasten veroverd, maar nog belangrijker: de harten van een
miljoenenpubliek van vooral jongeren en jongvolwassenen. Alleen daarom al heeft dance
betekenis: het blijkt immers mensen op een bepaalde manier te raken, mensen met een
verschillende achtergrond, culturele identiteit en nationaliteit.
Dat muziek een universele taal is die velen aanspreekt, is sinds mensenheugenis bekend. De
aard, reikwijdte en daadwerkelijke impact van dance zijn echter opmerkelijk. Dit wordt
onder meer geïllustreerd door de sterstatus van DJ’s en VJ’s en het grote aantal bezoekers
van grootschalige dance evenementen. Bovendien is dance niet alleen een culturele en
muzikale stroming, maar ook een zowel door vragers als aanbieders van het product ‘dance’
gepercipieerde lifestyle. Zo beschouwd, omvat de betekenis en impact van dance dan ook
zowel maatschappelijke als economische aspecten.
Verschillende van deze maatschappelijke en economische aspecten keren met enige
regelmaat terug in de publieke discussie over dance. Dat wil zeggen dat veelal aan
maatschappelijke en economische effecten wordt gerefereerd, maar de precieze omvang en
betekenis van deze effecten niet bekend is. Adequate inzichten in de precieze
maatschappelijke en economische impact van dance en de ‘facts & figures’ die hierbij horen,
ontbreken dan ook. Dit gebrek aan inzicht in de betekenis van dance is in sommige gevallen
de reden voor een verkeerd beeld van dance als culturele stroming.
Tegen deze achtergrond heeft KPMG op verzoek van ID&T de maatschappelijke en
economische betekenis van dance verkend. Hiertoe is een brede - maar ook beperkte en niet
uitputtende – inventarisatie, beschrijving gemaakt en is een analyse van de maatschappelijke
en economische betekenis van dance in Nederland verricht. Naast een intensieve desk
research naar de ‘facts & figures’ van dance (zie bijlage 1), hebben ‘expert interviews’ (zie
bijlage 2) plaatsgevonden met belangrijke instanties en deskundigen met als doel om het
beeld dat uit de desk research naar voren kwam daar waar nodig aan te vullen, aan te
scherpen en daarmee te completeren. Voorliggende rapportage is het resultaat van deze
exercitie en geeft een beeld van de maatschappelijke en economische betekenis van dance in
Nederland.
Dit beeld is overigens een beperkt en niet uitputtend beeld. Daar waar het gaat om de
maatschappelijke betekenis van dance is vooral gekeken naar aspecten verbonden aan
openbare orde en veiligheid en de betekenis van dance als culturele stroming, gebaseerd op
beschikbare openbare bronnen. Ten aanzien van de economische betekenis van dance is
vooral gekeken naar de direct aanwijsbare financiële stromen van dance in de zin van
verkopen van beeld- en geluiddragers, kaartjes voor evenementen etcetera. Daarnaast is
gekeken naar een aantal interdependenties met andere economische activiteiten om op deze
wijze een zo compleet mogelijk beeld te kunnen krijgen van de mate waarin dance is
ingebed in het economisch proces. Bovenal is het de bedoeling van voorliggende rapportage
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
2
om de lezer een indruk te geven van de inhoud, omvang, reikwijdte en impact van dance in
Nederland.
Hoofdstuk 2 gaat allereerst in op wat dance omvat en langs welke lijnen dance zich de
achterliggende jaren heeft ontwikkeld tot de culturele stroming die het vandaag de dag is.
Hoofdstuk 3 schenkt verder aandacht aan de maatschappelijke betekenis van dance en in het
bijzonder de aspecten verbonden aan openbare orde en veiligheid. In hoofdstuk 4 wordt
vervolgens ingegaan op de economische betekenis van dance en de verwevenheid van het
product ‘dance’ met andere economische activiteiten. Hoofdstuk 5 besluit vervolgens met
het op een rij zetten van de belangrijkste conclusies en bevindingen.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
3
2 Maatschappelijke betekenis: The world of dance
2.1 Achtergrond
Dance mag zich onder meer blijkens de publiciteit in een grote belangstelling verheugen van
een breed publiek en een grote media-aandacht. Maar wat omvat dance dan eigenlijk en wie
vormen dat brede publiek? Op deze vraag een antwoord geven is niet eenvoudig en vereist
enerzijds inzicht in en gevoel voor datgene wat kan worden aangemerkt als de dance scene
en anderzijds inzicht in sociaal-culturele ontwikkelingen van in het bijzonder jongeren en
jongvolwassenen.
Wat dit laatste betreft geldt dat nadrukkelijk een onderscheid moet worden gemaakt tussen
‘algemene ontwikkelingen’ en ontwikkelingen die specifiek met dance zijn verbonden. In dit
verband moet onder meer in navolging van anderen1 kort worden stil gestaan bij de denk- en
leefwereld van jongeren nú. Jongeren die in de informatiemaatschappij opgroeien, wijken in
hun denken en doen sterk af van jongeren uit de generaties voor hen. De gunstige
economische ontwikkeling van de afgelopen jaren geeft hun een optimistische en op
consumptie (materieel en immaterieel) georiënteerde blik op de wereld en hun
mogelijkheden daarin. Tegelijkertijd reageren zij op de levensstijl van oudere generaties; zij
zijn in de positie om andere keuzes te maken en doen dat dan ook nadrukkelijk.
Voorliggend hoofdstuk wil inzicht geven in de sociaal-culturele aspecten die aan dance zijn
verbonden en die voor een belangrijk deel ook het commerciële succes van dance - en
daarmee ook de maatschappelijke en economische betekenis en impact – verklaren. Hiertoe
schetsen wij allereerst wat dance omvat en staan wij stil bij de lifestyle die aan dance is
verbonden. Vervolgens kijken wij naar de ‘doelgroep’ van dance en op welke wijze vraag
naar en aanbod van het product ´dance’ elkaar vinden.
2.2 Dance als verzamelnaam voor ‘sounds, lifestyle and more’
Dance omvat allereerst de alom bekende overwegend dansbare, elektronische muziek
waarmee poppodia en evenementen tienduizenden bezoekers weten te trekken. Een dj mixt
platen van zichzelf en andere DJ’s en producenten aan elkaar en is de entertainer in plaats
van een individuele artiest of band. ‘Dance’ is in dit verband een verzamelnaam voor een
aantal soorten en stromingen muziek zoals Techno, Trance, Hardstyle, Hardcore, House,
Clubtrance, Progressive, Garage, Lounge, Drum & Bass. Deze sounds hebben de
achterliggende tien jaar een geweldige ontwikkeling doorgemaakt. Was circa tien jaar
geleden dance muziek niet of nauwelijks in de verkoopcijfers en (dus) de hitlijsten terug te
vinden, tegenwoordig kan het merendeel van de hits in meer of mindere mate als dance
muziek worden aangemerkt. Dit komt ten dele ook door het feit dat de populariteit van dance
muziek en daarmee ook het commerciële succes van dance anderen aanzet tot het maken van
deze muziek. In dit verband is dan ook sprake van een zichzelf versterkende dynamiek.
1 K.M. van Steensel, Internetgeneratie; de broncode ontcijferd, Stichting Maatschappij en Onderneming, Den
Haag, november 2000.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
4
Daarnaast staat dance echter ook voor een wijze van leven die synoniem is voor uitgaan,
genieten en een bepaalde stijl en manier van doen en laten. Dance als lifestyle kent dan ook
een aantal belangrijke centrale bouwstenen:
Individueel: het maken van en luisteren naar dance muziek maakt duidelijk wat typerend
is voor dance: je kunt het in je eentje doen en tegen relatief lage kosten. Er hoeft geen
complete studio worden gebouwd om dance muziek te maken; een krachtige Pentiumcomputer
is echter wél een noodzakelijke voorwaarde voor succes. Individualiteit en het
maken van eigen keuzes is dan ook een belangrijk element van dance als lifestyle. Dance
als lifestyle vereist dan ook geen exclusiviteit: iemand die een grote passie heeft voor
dance, maar ook andere interesses heeft die niet passen binnen de dance scene, kan dit
goed combineren. Individuele keuzes worden geaccepteerd.
Onderdeel van een groep en community: het genieten van en dansen op dance muziek
krijgt meer betekenis, inhoud en plezier als dit in een grootschalig verband met enkele
duizenden anderen plaatsvindt. Tussen de feestgangers onderling bestaat dan een relatief
grote mate van saamhorigheid en het gevoel gezamenlijk en individueel onderdeel te zijn
van iets unieks, waar een ieder nog lang over spreekt. Dit laatste gebeurt ook: zowel
vóór, tijdens als ná evenementen weten liefhebbers van dance elkaar feilloos te vinden
via mobiele telefoon (in het bijzonder SMS) en internet. Op bijna autonome wijze
ontstaat dan ook een band met een groep gelijkgestemden (‘community’) met eigen
normen en waarden en een gemeenschappelijke liefhebberij.
Kleding en stijl: het saamhorigheidsgevoel wordt vergroot door onder meer de
verschillende ‘dress codes’ bij feesten, waardoor aandacht wordt geschonken aan het
uiterlijk, stijl en mode. Het plezier en de beleving van een groot dance evenement begint
al met het aanschaffen van de bijpassende kleding en de bijbehorende accessoires. In dit
verband is het feest Sensation – white edition van organisator ID&T een goed voorbeeld.
Voor dit feest dat elk jaar in juli in de Amsterdam Arena plaatsvindt is witte kleding de
dress code. Kleding en meer in het algemeen stijl zijn dus erg belangrijk, waarbij dance
trendsettend is in onder meer het oppikken van nieuwe mode-ontwikkelingen, maar ook
technologische ontwikkelingen op het terrein van telecommunicatie en ICT. Het laatste
is ook het gevolg van het feit dat dance muziek onderdeel is van de
informatiemaatschappij en de vormgeving van de nieuwste snufjes op het terrein van
bijvoorbeeld telecommunicatie in toenemende mate bepalend is voor het commerciële
succes.
Genieten: jongeren hebben een relatief druk programma waarin een aantal verplichte
activiteiten zoals studeren en werken zijn opgenomen. In de relatief schaarse vrije tijd
willen jongeren in toenemende mate genieten van alles wat het leven hun heeft te bieden.
Deze houding draagt er toe bij dat uitgaan, lekker eten en drinken naast een sociaal
element (contact met anderen) van groot belang zijn voor het vervullen van de eigen
behoefte aan een kwalitatief goede vrijetijdsbesteding. Dit verklaart ook waarom veel
jongeren relatief veel geld spenderen aan uitgaan.
Omdat geen enkele culturele stroming statisch is en bovendien dance als relatief dynamisch
mag worden aangemerkt, kan het niet anders dan dat door de tijd heen ook andere sociaal-
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
5
culturele elementen een plaats krijgen. Dance als lifestyle is derhalve zeker niet
‘uitontwikkeld’, maar onderhevig aan verandering. Dit komt voor een deel ook door de
ontdekking van dance door aanbieders van allerlei producten en diensten die in de groep van
geïnteresseerden in dance een belangrijke koopkrachtige doelgroep herkennen.
Marketinginspanningen van hun zijde dragen er toe bij dat trends worden gezet dan wel
verstevigd en verder worden ontwikkeld en dance verspreid wordt onder de massa.
Zo beschouwd, is dance niet uniek. De centrale bouwstenen van de lifestyle zijn immers
algemene maatschappelijke trends die als een uiting van de hedendaagse jongerencultuur
kunnen worden getypeerd. Dit geldt bijvoorbeeld voor de invloed van stijl en kleding: de
New Romantic stroming met groepen zoals Spandau Ballet en Duran Duran (begin jaren
tachtig) kende ook een eigen dress code. In combinatie echter met een aantal aanvullende
punten onderscheidt dance zich echter van andere muziekstromingen en culturele
stromingen, waardoor het juist in onze hedendaagse maatschappij wél uniek is. Deze punten
zijn:
het bereik van dance onder een brede en diverse groep mensen in de Nederlandse
maatschappij;
de relatief snelle groei en ontwikkeling van dance: van ‘underground’ naar een
miljoenenpubliek in een periode van circa tien jaar;
het grootschalige karakter van dance evenementen naast de ‘intimiteit’ van clubs en
discotheken;
de economische en commerciële belangen die onlosmakelijk met dance zijn verbonden.
In dit licht staat dance dan ook nadrukkelijk voor méér dan muziek alleen. Hiermee is
overigens nog niets gezegd over de mate waarin dance in de toekomst onderscheidend blijft
dan wel als muzikale stroming en cultuurstroming een blijvend karakter heeft. Een
verzadiging van dance zal zich echter naar het zich thans laat aanzien op korte termijn zeker
niet voordoen. Hiervoor is dance te veel verankerd in de hedendaagse jongerencultuur.
2.3 De doelgroep van dance
Het denken in termen van doelgroepen is bij dance eigenlijk discutabel. Dit is immers veelal
verbonden aan het ‘achter het bureau‘ vormgeven, inrichten en implementeren van
marketinginspanningen met als doel helder voor ogen te hebben voor wie een bepaald
product of een bepaalde dienst is bedoeld. Bij dance gaat het eigenlijk juist andersom.
De dance muziek ontstaat, mensen vinden het leuk en het verspreidt zich in een wat bredere
kring. Op deze wijze is de achterliggende jaren op relatief autonome wijze een groep van
geïnteresseerden en liefhebbers in dance muziek - en alles wat hiermee is verbonden -
gevormd.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
6
Langs deze weg ontwikkelt dance zich nog steeds verder en mag het zich ondertussen in een
grote belangstelling verheugen onder de groep van jongeren en jongvolwassenen van 15 tot
35 jaar.
In Nederland omvat de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar circa 4,6
miljoen mensen. Dit betreft de brede doelgroep van mensen die in Nederland geïnteresseerd
kunnen zijn in dance. Op basis van marktonderzoek mag worden geconcludeerd dat dance
onder deze doelgroep ook inderdaad breed verspreid is. Zo blijkt uit marktonderzoek dat van
de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar 600.000 jongeren (13 procent) in
2001 een dance evenement bezocht en dat circa 2,7 miljoen jongeren in 2001 naar een
discotheek zijn geweest2. In een tweede meting van juli 2002 blijkt dat circa anderhalf
miljoen personen de afgelopen twee jaar een dance evenement bezocht3. Deze interesse
wordt bevestigd door marktonderzoek van De Vos & Jansen4, waarin willekeurige
Nederlanders in de leeftijd van 15 tot 35 jaar gevraagd werd naar hun interesse in dance.
Daaruit blijkt dat iets meer dan de helft (51,6 procent) geïnteresseerd is in dance.
Extrapolatie laat een groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar in Nederland
zien die zo’n 2.380.000 dance liefhebbers omvat, die regelmatig dance evenementen
bezoeken, dance cd’s kopen en zich ook op andere manieren in dance verdiepen en met
dance bezighouden. Circa 14 procent van deze groep geeft aan zeer geïnteresseerd te zijn in
dance, hetgeen overeenkomt met ongeveer 650.000 jongeren en jongvolwassenen die zeer
regelmatig dance evenementen bezoeken, de magazines lezen, beeld- en geluiddragers
aanschaffen en in dance clubs uitgaan. Dance is voor deze groep direct verbonden met de
manier waarop zij een avond uit willen gaan en hun vrije tijd willen besteden. Deze getallen
komen overeen met de inschattingen die in verschillende interviews in de media, maar ook in
de verschillende KPMG-interviews met ervaringsdeskundigen zijn genoemd.
Daarnaast bestaat er een vaste kern trendsetters die hun leven lijken in te richten op dance en
dance evenementen. Op basis van de ervaringscijfers met (bus)reizen naar evenementen door
geheel Nederland en het buitenland, wordt deze groep geschat op zo’n 200.000 jongeren en
jongvolwassenen5. Voor deze groep is dance aanzienlijk meer dan een avond uit, hetgeen
zich onder meer uit in de manier van kleden, de plaats die uitgaan inneemt in de gehele
vrijetijdsbesteding en het kiezen voor vakanties waarin dance centraal staat. Figuur 1 geeft
het bereik van dance onder de Nederlandse bevolking nog eens gespecificeerd weer.
2 Volkskrant, Annemieke Kranenberg, Weinig steun voor verbod dancefeesten, 7 december 2001, IBT
marktonderzoek. www.ibtmarktonderzoek.nl .
3 IBT marktonderzoek, Omnibus juli 2002, evenementen 2002, 1 juli 2002.
4 De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002.
5 Interview KPMG met Ivo Hütte, Logistance, 5 juni 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
7
Figuur 1. Bereik van dance
Uit marktonderzoek6 naar de verschillen en overeenkomsten tussen dance
evenementbezoekers en niet-dance evenementbezoekers blijkt dat dance liefhebbers actief
hun eigen amusementsaanbod en vrijetijdsbesteding creëren. Dance liefhebbers zijn in
allerlei opzichten (interesse, bladen, kranten, tv, radio, samenstelling van het huishouden,
hoogte van het inkomen, verdeling over de Nederlandse provincies en steden) hele normale
Nederlanders, maar dance liefhebbers besteden in het algemeen meer tijd aan het bezoeken
van actieve (buiten) evenementen zoals dance evenementen, popfestivals, filmfestivals,
wereldmuziek festivals, sport evenementen, strandevenementen, carnaval/kermis en hebben
een meer dan gemiddelde interesse in muziek, in reizen en vakanties, huren meer video’s,
gaan vaker naar de bioscoop en surfen meer op het internet dan andere Nederlanders.
Hieronder wordt dieper ingegaan op mogelijke verschillende karakteristieken zoals de
leeftijdsopbouw, het werken en studeren, het opleidingsniveau, de koopkracht, alsmede
specifieke kenmerken van de dance levensstijl zoals genieten, individuele expressie,
‘community gevoel’, consumptievoorkeuren en stijl.
6 IBT marktonderzoek, Omnibus juli 2002, evenementen 2002, 1 juli 2002. Conclusie en interpretatie KPMG.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
8
Leeftijdsopbouw
De leeftijdsopbouw van de groep jongeren en jongvolwassenen die met name geïnteresseerd
is in dance laat zien dat vooral jongeren in de leeftijdscategorie 15 tot en met 25 jaar
geïnteresseerd zijn in dance. In de leeftijdscategorie 26 tot en met 35 jaar - feitelijk de
levensfase waarin de meesten werken, een vaste relatie hebben dan wel kinderen krijgen -
neemt de intensiteit van de interesse en het bezoek aan dance evenementen af. Figuur 2 geeft
het één en ander nog eens beknopt weer.
Figuur 2. Interesse in dance
17%
22%
37%
66%
76%
83%
78%
63%
34%
24%
15-18
18-21
22-25
26-29
30-35
Leeftijd ondervraagden
Percentage ondervraagden
Totaal niet geïnteresseerd Enigszins tot zeer geïnteresseerd
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002, bewerking en grafiek KPMG.
Daarnaast bestaat logischerwijs ook in de leeftijdscategorie jonger dan 15 jaar en de
leeftijdscategorie ouder dan 35 jaar belangstelling voor dance. De leeftijdsopbouw van de
(potentiële) doelgroep voor dance – en daarmee de doelgroep - is dan ook aanzienlijk breder.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
9
Werken en studeren
Van de dance liefhebbers is circa de helft werkzaam en de helft volgt een opleiding of
studeert. Verschillen tussen werkenden en studerenden zijn er dus op dit punt nauwelijks.
Daarentegen zijn er wel verschillen voor wat betreft het bezoeken van evenementen (de
actieve deelname aan dance); schoolgaande en studerende jongeren gaan vaker naar
evenementen dan werkenden. Figuur 3 en figuur 4 geven de relatie werken, studeren en
dance nog eens grafisch weer.
Figuur 3. Liefhebbers van dance in relatie tot werk en studie
49%
51%
Werkzaam School/studeer
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002; bewerking profiel danceliefhebber
en grafieken KPMG.
Figuur 4. Actieve deelname aan dance in relatie tot werk en studie
50,5%
32,2%
25,2%
8,2%
0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0%
School/studeer
Werkzaam
Enigszins geïnteresseerd Zeer geïnteresseerd
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002; bewerking profiel dance-liefhebber
en grafieken KPMG.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
10
Opleidingsniveau
Het hoogst genoten opleidingsniveau van dance liefhebbers bestrijkt het gehele spectrum van
VMBO tot HBO en Wetenschappelijk Onderwijs. In het algemeen is sprake van een brede
interesse in dance die los staat van het niveau van de genoten opleiding. Wel neemt het
aantal actieve dance liefhebbers in het hoger onderwijs af. De actieve dance liefhebbers zijn
vooral te vinden op het MBO, het VWO en de HAVO. Figuur 5 geeft de relatie weer tussen
het percentage van de ondervraagden met een interesse in dance en hun hoogst genoten
opleidingsniveau.
Figuur 5. Interesse in dance in relatie tot hoogst genoten opleidingsniveau
Interesse in dance
60%
47%
37%
46%
35%
35%
36%
10%
13%
26%
20%
15%
11%
5%
Lagere school
VMBO
HAVO
VWO
MBO
HBO
WO
Genoten opleiding
Percentage ondervraagden
Enigszins geïnteresseerd Zeer geïnteresseerd
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002; bewerking profiel dance-liefhebber en
grafieken KPMG.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
11
Koopkracht
Aanbieders van allerlei producten en diensten hebben dance inmiddels ook ontdekt en
herkennen in de groep van geïnteresseerden in dance een belangrijke groep potentiële
afnemers van hun producten en diensten. Zo besteden achttienjarigen hun geld vooral aan
kleren, cd's, films, concerten en strips. Vijftienjarigen spenderen hun geld aan min of meer
dezelfde producten, met dat verschil dat hier snoep ook nog een belangrijke plaats in de
bestedingen inneemt. In het algemeen zijn jongeren echter geïnteresseerd in moderne
technologie en informatica, muziek, fast food, kleding, tabak en alcohol.
Marketinginspanningen van de zijde van de aanbieders van allerlei producten dragen er toe
bij dat trends worden gezet dan wel verstevigd, verder worden ontwikkeld en door een steeds
bredere en grotere groep worden geadopteerd. De jongeren die gerekend worden tot het
dance publiek hebben doorgaans flink wat geld te besteden. Ook is steeds meer aandacht
voor de jongvolwassenen omdat ze aanzienlijk meer te besteden hebben dan het jonge
publiek. Volgens een rapport van de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR)
besteedt iedere Nederlander gemiddeld een kwart van zijn huishoudgeld aan vrije tijd7. Het is
aannemelijk dat dit percentage voor de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35
jaar aanzienlijk hoger zal liggen, omdat deze groep en in het bijzonder de jongeren relatief
lage lasten hebben en dus de beschikking hebben over een relatief groter vrij besteedbaar
inkomen. Hieronder wordt kort een indicatie gegeven van de koopkracht per
leeftijdscategorie. In dit verband kijken wij naar het persoonlijk inkomen van jongeren en
jongvolwassenen en - na aftrek van de vaste lasten – naar het vrij besteedbaar inkomen.
Gemiddeld heeft zo’n driekwart van de jongeren van 15 tot 18 jaar die thuis wonen een eigen
inkomen. Daarnaast ontvangt 20 procent van de thuiswonende jongeren studiefinanciering en
wordt door hun ouders voorzien in de kosten van het levensonderhoud8. Vooral in de
leeftijdscategorie 15 tot en met 18 jaar neemt het aandeel jongeren met een eigen inkomen
snel toe. Onder de 15-jarigen heeft 45 procent een eigen inkomen, terwijl dit onder de 18-
jarigen opgelopen is tot 90 procent. Gebaseerd op cijfers van 1999 hadden jongeren in deze
leeftijdscategorie een vrij besteedbaar inkomen van gemiddeld EUR 2.900 op jaarbasis.
Tegen de tijd dat iemand 18 jaar is, komt het vrij besteedbaar inkomen rond de EUR 3400 te
liggen. Daarna neemt het gemiddelde persoonlijke inkomen tussen de 18 en de 24 jaar met
meer dan EUR 1.815 (NLG 4.000) per leeftijdsjaar toe.
In de leeftijdscategorie van 20 tot 25 jaar heeft vrijwel iedereen een eigen inkomen. Het
leeuwendeel van de inkomsten van deze groep jongeren is afkomstig uit arbeid, slechts een
klein deel uit studiefinanciering of uitkering. Jongeren in deze leeftijdscategorie hebben een
vrij besteedbaar inkomen van gemiddeld EUR 15.428 (NLG 34.000) op jaarbasis. Het
gemiddeld persoonlijk inkomen blijft sterk stijgen tot EUR 21.150 (NLG 46.600) in de groep
van 25 tot 30 jarigen en tot EUR 24.750 (NLG 54.600) in de groep van 30 jaar en ouder9.
Figuur 6 geeft het hierboven beschreven inkomensverloop nog eens grafisch weer.
7 Zie ook Volkskrant, Het feest is voorbij, 8 augustus 2001.
8 Centraal Bureau voor de Statistiek, Jeugd 2001, cijfers en feiten.
9 Idem.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
12
Figuur 6. Inkomensverloop jongeren
2.4 De relatief snelle groei en ontwikkeling van dance
De groei van dance in circa tien jaar
Dance heeft in Nederland een snelle groei en ontwikkeling doorgemaakt, waarbij het zich
van een underground stroming in een periode van circa tien jaar heeft ontwikkeld tot een
gevestigde culturele stroming die een miljoenenpubliek bereikt.
In Nederland zijn er circa 80 clubs en dance café’s die uitsluitend dance muziek draaien10.
Daarnaast is dance onderdeel geworden van de vaste programmering in de reguliere
uitgaanscentra, discotheken, strandtenten, kledingzaken, hippe restaurants, kappers en andere
uitspanningen.
Dance platen maken een groot percentage van de wekelijkse Top 40 uit en radiozenders
zoals Radio 538 en Yorin FM en TV-zenders zoals MTV, TMF en The Box hebben dance
als onderdeel van de vaste programmering. Daarnaast kent Nederland een radiostation dat 24
uur per dag, 7 dagen per week dance muziek uitzendt: ID&T Radio. Met enige regelmaat
zijn deze zenders ook volop vertegenwoordigd op verschillende dance evenementen.
10 Telling KPMG op basis van verwijzingen http://www.start2dance.com.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
13
De Nederlandse DJ’s die optreden op dance evenementen en feesten hebben inmiddels een
sterstatus verworven en zijn eigenlijk doorgaans op reis van evenement naar evenement over
de hele wereld. Er zijn in Nederland meer dan 158 professionele DJ’s11, producers en liveacts
met sterren als DJ Jean, Tiësto, Armin van Buuren, Piet Bervoets, Johan Gielen en Mark
van Dale. Deze ontwikkeling heeft overigens nadrukkelijk een internationaal karakter. Zo
verkocht de Engelse superster Moby al meer dan 10 miljoen exemplaren van zijn album Play
en doet hij dit jaar op zijn tournee alle Europese hoofdsteden en grote steden en staten van de
Verenigde Staten aan. De Duitser Sven Väth reisde voor zijn Fire World Tour van Hong
Kong, Tokyo en Singapore via Buenos Aires, Rio de Janeiro, Chicago en New York naar
Amsterdam12. Deze sterren zijn meer dan DJ’s: het zijn artiesten die werk van anderen
draaien, eigen materiaal produceren en met behulp van videoclips bewust een beeld en een
imago creëren. Daarnaast worden de DJ’s ondersteund door professionele Video Jockey’s
(VJ’s), een nieuwe beroepsgroep die de door de dj gedraaide muziek visueel begeleiden met
(zelfgemaakte) video’s, beelden, lasershows en speciale effecten.
In 2001 vonden 32 dance evenementen plaats; ruim 45 procent meer dan in 200013. Deze
stijging zet zich door. Gedurende de zomer van 2002 kon de dance liefhebber elk weekend
van juli tot en met augustus kiezen uit minstens één mega-dance-event met een omvang van
minimaal 15.000 bezoekers14. Er zijn in Nederland dan ook inmiddels 16 professionele
organisaties die dance evenementen organiseren en een grote bekendheid genieten, niet
alleen onder de doelgroep. Zo bleek uit een marktonderzoek van de Ticketbox, het aan de
Staatsloterij gelieerde landelijke verkooppunt voor kaarten voor voetbal en voor
evenementen, dat marktleider ID&T reeds in 2000 onder jongeren van 12 tot 20 jaar al
bekender was dan Mojo Concerts15. De relatief hoge prijzen voor een toegangskaartje voor
een dance evenement en negatieve publiciteit doen hier niets aan af. Dance Valley 2002 was
ondanks een prijsstijging van 40 procent en de negatieve publiciteit in 2001 binnen een week
uitverkocht. De programmering van de DJ’s was toen nog niet eens bekend.16
Ook de reguliere popbranche kan inmiddels niet meer om dance heen. Het muziekaanbod
van de 43 gesubsidieerde kernpodia bestaat voor de helft uit dance avonden, met jaarlijks
zo’n 325.000 bezoekers. De grote reguliere popfestivals hebben inmiddels ook een dance
podium opgericht. Zo is op parkpop het dance gedeelte in 2002 voor de derde keer ingericht.
Na het succes van 2000 was dit deel van het parkpopterrein twee keer zo groot gemaakt17.
Wat tien jaar geleden begon met illegale feestjes in gekraakte loodsen is dan ook uitgegroeid
tot een miljoenenindustrie die diverse subgenres heeft voortgebracht, elk met eigen winkels,
DJ’s, feesten en kledingvoorschriften18. Tal van kleine ondernemers hebben een bestaan
11 Telling KPMG op basis van verwijzingen http://www.start2dance.com/.
12 Spits, DanceZone, De DJ als popster, 1 mei 2002.
13 Adformatie, RTV actiefste op jongerenevenementen, 28 februari 2002 en ReSpons Jongeren Evenementen
Monitor 2001.
14 Zie ook Volkskrant, Anne van Driel, Jeroen Junte, Exclusief voor de massa, 27 juni 2002.
15 Jan Jacobs, Dance-events: van undergroundcultuur tot merkconcept, juni 2000.
16 Zie ook Volkskrant, Anne van Driel, Jeroen Junte, Exclusief voor de massa, 27 juni 2002.
17 Zie ook Telegraaf, Parkpop trekt 400.000 bezoekers, 21 juni 2001, bewerking KPMG.
18 Zie ook Volkskrant, Helft jongeren bezoekt dance-party of club, 14 januari 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
14
opgebouwd in deze dance industrie, waarin 33 dance platenlabels, 22 (online) platenzaken
en platenwinkelketens, 100 dj-speciaalzaken, 17 dj-boekingskantoren, 9 collectieven van
video jockeys (VJ’s), 26 dj-apparatuur verhuurders, 16 gespecialiseerde dance evenementen
organisatoren, 15 dance tijdschriftuitgevers, 8 dance kledingwinkels, 22 online dance radio
zenders, een veelvoud van internetsites, maar ook gevestigde platenmaatschappijen,
reisbureaus, touroperators, reclamebureaus, drukkerijen, evenementenbeveiligers,
smartshops, professionele hulpverleners en verkeersregelaars vertegenwoordigd zijn19.
Ook het reguliere bedrijfsleven heeft de dance industrie gevonden. Door middel van
sponsoring of door middel van ‘eigen’ dance evenementen proberen zij hun
naamsbekendheid en merkloyaliteit onder de groep van jongeren en jongvolwassenen van 15
tot en met 35 jaar te vergroten. Zo verbinden bekende merken hun naam aan evenementen en
treden zij op als sponsor (bijvoorbeeld de Lucky Strike Dance Awards en de Heineken Fast
Forward Parade). Andere belangrijke sponsors van dance evenementen zijn onder meer
MTV, Camel, Twix, Redbull, Renault, Dayzers, Grolsch, Southern Comfort, Coca Cola en
Bacardi-Martini. In dance magazines wordt geadverteerd door nagenoeg alle bekende
merken die zich richten op een relatief jong koperspubliek.
Waarom is dance zo gegroeid?
Wat tien jaar geleden als subcultuur begon is tegenwoordig onder jongeren een brede,
gevestigde vorm van vermaak, die bekend staat onder de naam ‘dance’, een cultuur met een
eigen muziek, omgang, beeld, taal en uitgaansleven20. De vraag komt op waarom dance zo
heeft kunnen groeien en welke factoren aan die groei hebben bijgedragen.
Daarop is in feite het antwoord kort: dance is vooral een uitgaanscultuur, waarin een patroon
van vrijetijdsbesteding en de individuele muziek- en consumptievoorkeuren van de jeugd
van nu naar voren komen. Je wilt je eigen leven leiden, zelf vormgeven aan je ontwikkeling
en plezier hebben21. De groeiende aandacht voor dance, onder meer versterkt door de groei
van het aantal feesten en de marketingstrategieën van bekende merken, heeft met een
zichzelf versterkende dynamiek dance gemaakt tot wat het nu is.
Vrije tijd
Alle jongeren vinden vrije tijd belangrijk. Vrije tijd is echter in het drukke programma van
jongeren en jongvolwassenen tot een schaars goed geworden en neemt dan ook een steeds
belangrijker plaats in. De beschikbare vrije tijd wensen jongeren zo goed mogelijk te
besteden in een op hun voorkeuren toegesneden leefwereld. De beleving van het genieten,
het met gelijkgestemden bij elkaar willen komen, jezelf kunnen zijn, je eigen avond kunnen
invullen en verrast worden, staan daarbij voorop22. Ruim driekwart van de bezoekers gaat
niet alleen naar een evenement vanwege de DJ’s. Bezoekers van een dance evenement
betalen grif 55 euro voor een grootschalig evenement met DJ’s die op een willekeurige
19 Telling KPMG op basis van verwijzingen http://www.start2dance.com/.
20 Events, Jan Jacobs, Dance-events: van undergroundcultuur tot merkconcept, juni 2000.
21 Interview KPMG met Tom ter Bogt, 26 juni 2002.
22 Interview KPMG met ID&T inzake dance als Lifestyle, 3 mei 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
15
zaterdagnacht ook ergens in de provincie zouden draaien. Men komt echter vooral af op de
reputatie van het evenement23.
Jongeren zijn bereid hard te werken, maar willen dan ook ‘stevig uitgaan’ en daarin zelf
beslissingen kunnen nemen24. Op dance evenementen wordt de vrijheid in individuele
ontplooiing en profilering geboden. Jongeren kunnen nieuwe contacten maken, hun grenzen
verruimen en nieuwe grenzen ontdekken. Voor veel jongeren is het dan ook een geweldige
uitlaatklep om dagelijkse dingen even te laten voor wat ze zijn en geheel in een feest op te
gaan. Dance past derhalve in het patroon van de moderne vrijetijdsbesteding, waarin in
groepjes met vrienden naar evenementen toegaan, geld uitgeven en hierop het weekend
aanpassen een plaats hebben25.
Dance als muziekstroming kent verschillende muziekstijlen. De verschillende stijlen van
dance zoals Techno, Trance, Hardstyle, Hardcore, House, Clubtrance, Progressive, Garage,
Lounge, Drum & Bass trekken verschillende mensen aan. Het aspect van het gezamenlijk
naar het feest gaan is echter erg belangrijk en gemeenschappelijk voor alle stijlen van dance;
jongeren willen geen meeloper zijn. Zij willen erbij horen en erbij zijn. Als vanouds
zonderen jongeren zich af van de rest en groeperen ze zich. Bij leeftijdsgenoten zullen zij
daardoor in aanzien stijgen, terwijl ze bij anderen eerder afgunst opwekken. Dit uit zich in
een bepaalde levensstijl, de kleding die je mag en kan dragen, waar je wát gaat eten en wat je
kunt doen en vooral moet laten. Het één en ander heeft tot gevolg dat - geholpen door de
verhalen over de groep - steeds meer jongeren zich bij deze groep aansluiten. Jongeren
hebben wat dat betreft altijd al in hun vrije tijd opgetrokken met gelijken. Het is in die vorm
dat collectief de eigen identiteit verder wordt vormgegeven26. Vanuit deze cultuur wordt hun
koopgedrag bepaald. De keuze voor het dance evenement waar jongeren naar toegaan
spiegelt zich dan ook aan de jongerencultuur waar zij deel van uitmaken.
Consumptievoorkeuren
Ook al worden de producten van dance gekocht op basis van individuele voorkeuren, dan
nog komen de jongeren bijna onvermijdelijk samen in sociale categorieën en groepen met
een zelfde smaak. Zoals hierboven is geschetst, zijn er behalve individuele ook allerlei
sociale motieven voor de aanschaf van een CD of een bezoek aan een evenement, zoals de
wens om tot een bepaalde sociale laag of groep te horen. Enerzijds sluiten dance
evenementen aan bij de beleving en bevestiging van de individuele keuze. Anderzijds sluiten
dance evenementen aan bij de behoefte om graag gezien te worden dan wel te kunnen
vertellen dat je op een bepaald feest bent geweest en onderdeel van de collectieve belevenis
was.
Jonge mensen zijn echter kritisch. Ze zijn opgegroeid met de moderne media, zijn daardoor
heel goed geïnformeerd en weten dat er alternatieven voldoende zijn. Ze zijn scherp in hun
23 Zie ook Volkskrant, Anne van Driel, Jeroen Junte, Exclusief voor de massa, 27 juni 2002.
24 Interview KPMG met Tom ter Bogt, 26 juni 2002.
25 Idem.
26 Idem.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
16
keuzes en radicaal in hun afwijzingen27. De party reports die na de dance evenementen en
feesten steevast door allerlei bezoekers via internet worden verspreid, hanteren een vaste
indeling voor de beoordeling en illustreren dit. De beoordeling vindt plaats aan de hand van
het geven van waarderingen voor de aanwezige mensen, de muziek, de lichteffecten, de
aankleding en het geheel van het evenement als totaalaanbod.
Het publiek moet telkens nieuwe prikkels geboden worden. Deze nieuwe prikkels worden
geleverd door creatieve geesten als VJ’s, grafisch ontwerpers, mode-stylisten en
decorbouwers die samenwerken met de DJ’s om de aankleding van het feest de juiste sfeer te
geven. Feesten en evenementen zijn dan ook uitgegroeid tot een podium waar jonge
kunstenaars hun werk kunnen laten zien28. Spectaculaire aankleding van feesten en party’s
en mooi vormgegeven flyers en CD’s worden door het publiek steeds belangrijker gevonden.
Daarbij ontwikkelen dance evenementen zich steeds meer tot gecombineerde
‘vermaakevenementen’. Anders gezegd: een soort pretpark waarin de discotheek met de
muziek, het dansen, het geluidssysteem en lichtinstallaties samengaan met onder meer luxe
aankleding en de aanwezigheid van restaurants, bioscopen en kermisattracties, alles specifiek
ingericht op de smaak van de doelgroep.
In de ontwikkeling van doelgroepspecifieke dance evenementen zijn er vanuit het oogpunt
van consumentenvoorkeuren drie verschillende categorieën evenementen te onderscheiden,
ieder ingericht op de smaak van de groep jongeren en jongvolwassenen die dat specifieke
evenement trekt. Het gaat hier om:
grootschalige evenementen voor ‘de massa’ met specifieke muziekstijlen;
grootschalige evenementen met meerdere muziekstijlen;
exclusieve en relatief kleinschalige evenementen.
De eerste categorie dance-evenementen bestaat uit kleine en grootschalige evenementen die
verbonden zijn aan specifieke muziekstijlen. Bekend zijn grootschalige evenementen als
Awakenings, Sensation White Edition (trance), Sensation Black Edition (techno/hardstyle),
Impulz (hardhouse), Trance Energy (trance), Shockers (techno/hardstyle) en Extrema
(house). Deze evenementen trekken de liefhebbers van de specifieke muziek die daar wordt
gedraaid. Elk genre heeft een eigen publiek en daarnaast ook een eigen gevoel en typische
associaties (zie bijlage 3).
De tweede categorie bestaat uit de grote groep evenementen die meerdere of alle dance
muziekstijlen draaien. Deze evenementen trekken de grote stroom van bezoekers aan die
juist voor de massabijeenkomst en het spektakel komen. Deze groep omvat de grootschalige
evenementen als Impulz, Sensation, Innercity, Dance Valley, Lovefields, de Fast Forward
Dance Parade en Mysteryland waarbij 15.000 à 45.000 bezoekers bijeenkomen.
De bezoekers zijn jongeren die aangetrokken worden om voor de duur van het feest deel te
zijn van een groep gelijkgestemden. Daarnaast komen de bezoekers vooral om van de
27 Jan Jacobs, Dance-events: van undergroundcultuur tot merkconcept, juni 2000.
28 Zie ook Volkskrant, Jeroen Junte, Navelpiercing met smiley via internet, 21 janauri 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
17
spectaculaire geluidssystemen, laser, licht en live performances te genieten. In combinatie
met de muziek wordt er een sensatie, een spanning gecreëerd, waar met duizenden tegelijk
van kan worden genoten. De bezoekers komen om onderdeel te zijn van de groep die deze
belevenis heeft meegemaakt. Deze belevenis wordt overigens niet alleen gecreëerd door de
muziek. Er zijn naast het dansen genoeg dingen te doen gedurende het evenement. Sommige
evenementen hebben kermistoestellen, een bioscoop met slasher-films en fast food. Zo
ontwikkelen deze evenementen een breed aanbod aan muziek en entertainment, specifiek
ingericht op de smaak van de doelgroep. Deze grote evenementen zijn dan ook muziek- en
entertainmentmerken geworden met een eigen muziek en belevingswereld.
De derde groep dance evenementen
zijn feesten die zich binnen de
verschillende muziekstijlen richten
op exclusiviteit en die in de
aankleding een specifiek thema en
een specifieke beleving beogen. Bij
evenementen als Islander
(Forteiland, IJmuiden), SOAP
(verschillende bijzondere locaties)
en Labelland (Melkweg,
Amsterdam) wordt de beleving
naast de muziek, vooral door de
aankleding, kleding, drank, eten en
de organisatie bepaald.
2.5 Conclusie
De maatschappelijke betekenis van dance als culturele stroming in de Nederlandse
maatschappij is groot. Het één en ander wordt onder meer geïllustreerd door de omvangrijke
groep geïnteresseerden. Aanbieders van het product ‘dance’ spelen goed in op deze
interesse. Er zijn dan ook verschillende evenementen voor verschillende doelgroepen met
een grootschalig of exclusief karakter. De evenementen zijn echter in alle gevallen bedoeld
voor een relatief jonge, maar koopkrachtige doelgroep die op relatief autonome wijze zorgt
dat de relatief snelle groei en ontwikkeling van dance wordt gecontinueerd.
29 Volkskrant, House-elite danst op eeuwenoude basaltkeien, 20 augustus 2001.
Een evenement als Islander (Forteiland, IJmuiden) met slechts 1500
bezoekers speelt expliciet in op intimiteit en exclusiviteit. Om deze
happy few te kunnen behagen, moet organisator Club Risk kosten
noch moeite sparen. De entreekaartjes worden selectief verkocht.
Slechts op vertoon van een spaarzaam verspreide flyer kunnen deze bij
hippe platen- en kledingwinkels worden aangeschaft. Dat wil zeggen,
voor de zeshonderd bezoekers die daadwerkelijk een kaartje moeten
kopen. De echte ‘incrowd’ koopt geen kaartje, maar laat zich
uitnodigen. Islander dankt haar exclusiviteit vooral aan de buitenissige
locatie. Het Forteiland, dat op de werelderfgoed lijst van Unesco staat,
is deze avond gehuld in een sprookjesachtige sfeer. Overal op het
rotsige eilandje hangen gekleurde neonlampjes en in nisjes zijn zelfs
intieme barretjes verstopt. Bezoekers dansen op eeuwenoude
basaltkeien. DJ’s zijn ingevlogen uit New York en draaien geen
beukende vierkwartsmaat maar sophisticated house met jazz- en
latininvloeden. Een hip restaurant serveert een exclusief driegangen
menu van soep, exotische salades en lavendelijs.29
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
18
3 Maatschappelijke betekenis: openbare orde en veiligheid
3.1 Achtergrond
Naast de positieve en commercieel interessante aspecten die verbonden zijn aan de
doelgroep van dance, zijn ook negatieve aspecten te onderscheiden. In dit verband moet
onder meer worden gedacht aan het feit dat de doelgroep relatief kwetsbaar is voor negatieve
externe effecten van de uitgaanscultuur zoals het gebruik van stimulerende middelen.
Verschillende onderzoeksbronnen leren dat met name onder jongeren het experimenteren
met het gebruik van stimulerende middelen een punt van zorg is30, hetgeen kan leiden tot
probleemgedrag: van eetstoornissen tot overmatig alcohol- en druggebruik. Deze facetten die
bovenal een maatschappelijk fenomeen zijn, kunnen als belangrijke redenen worden
opgevoerd voor de grote belangstelling van onder meer beleidsmakers voor de ontwikkeling
van dance.
Door de groei van dance en de relatief grootschalige dance evenementen is dance dan ook
met enige regelmaat het middelpunt van de belangstelling in de publieke discussie. Een veel
belicht thema is in dit verband het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid. De betekenis
van dance als lifestyle en uiting van hedendaagse jongerencultuur wordt door het vraagstuk
van Openbare Orde en Veiligheid nog wel eens op de achtergrond geplaatst.
Voorliggend hoofdstuk gaat nader in op de aspecten van Openbare Orde en Veiligheid en
staat achtereenvolgens stil bij de perceptie van verschillende stakeholders (dance liefhebbers,
overheid en gemeenten, organisatoren, sponsors en gespecialiseerde diensten, de communis
opinio van de Nederlandse bevolking) ten aanzien van dit onderwerp en de ‘facts & figures’
op dit terrein.
3.2 Perceptie
Het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid wordt verschillend gepercipieerd door
verschillende groepen in de samenleving. Daar wordt hier kort op ingegaan aan de hand van
een beschrijving van de perceptie van het publiek dat dance evenementen bezoekt, de
overheid, organisatoren van evenementen en meer in het algemeen de Nederlandse
bevolking, waarna wordt overgegaan tot een schets van de belangrijkste onderdelen die
binnen het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid spelen.
30 Zie K. Wittebrood, Probleemgedrag onder jongeren, in Rapportage Jeugd 2000. Trajecten van jongeren naar
zelfstandigheid, Sociaal Cultureel Planbureau, Den Haag, 2000.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
19
Perceptie dance publiek
Het publiek dat naar dance evenementen komt merkt
betrekkelijk weinig van de maatregelen die
organisatoren nemen op het terrein van openbare orde en
veiligheid; zij ervaren slechts de beveiliging en de
gezelligheid en intimiteit en associëren dance veelal met
‘jezelf kunnen zijn’ temidden van allerlei soorten
mensen die allemaal van het feest willen genieten. Men
is gewend geraakt aan de fouillerende
beveiligingsmedewerkers. Een enkeling beklaagt zich
lacherig in een discussieforum op een populaire dance
website over de zichtbare veiligheidsmaatregelen als
legitimatie bij grote evenementen.
Perceptie overheid en gemeenten
De rijksoverheid en gemeenten zijn de achterliggende
jaren langzaam maar zeker overtuigd geraakt van het feit
dat de organisatoren van de meeste grote evenementen
erin slagen om de evenementen ordelijk en veilig te laten
verlopen en de catering, decoraties, beveiliging,
garderobe en het geluid perfect te organiseren, conform
de vigerende wet- en regelgeving. Het uitgebreide
overleg dat aan evenementen vooraf gaat tussen de
organisatoren, de gemeentelijke politie, brandweer en de
afdeling bouw en woningtoezicht heeft in principe tot
doel om alle mogelijke gebeurtenissen op een
grootschalig evenement vooraf te voorzien en de wijze
van handelen af te stemmen om de evenementen zo
ordelijk mogelijk te laten verlopen. Niettemin rijst aan
overheidszijde met enige regelmaat de vraag waarom
dance evenementen zo grootschalig moeten zijn, welke
onverwachte risico's daaraan verbonden kunnen zijn en
welke eisen de grootschaligheid stelt aan de organisatie, coördinatie en afstemming
tussen alle bij het evenement betrokken organisaties.
Perceptie organisatoren, sponsors en gespecialiseerde diensten.
31 http://forum.start2dance.com, wackiejacky, reactie op: Mag ik je legitimatie misschien even zien?" grrrrrr.
32 Trouw, 2001-08-25: Massa-evenementen / Vergunningbeleid te ruim, Van der Doef: Gemeenten moeten
massa-evenementen kritischer beoordelen.
Perceptie publiek legitimatiemaatregelen
“Joh, ik moet zo vaak m’n legitimatie
laten zien, in coffeshops, bij de slijter, en
ook al eens op een feest. En ik ben 24!!!!
Wij zijn gewoon lekker jong van geest!
Wat maakt het uit hoe je eruit ziet, of je
er nu uitziet als 19, 14 of 28. ok, je moet
je legitimatie laten zien, dat zijn nou
eenmaal de regeltjes die ze moeten
toepassen als ze twijfelen, maar dat is
toch een kleine moeite? Ik laat altijd vol
trots m’n paspoort zien, kan ik gelijk
laten zien dat ik zo'n mooie nieuwe heb!
En anderen die jou anders behandelen
omdat ze denken dat je jonger bent, of
ouder, die je dus behandelen naar hoe je
eruit ziet, dat zijn kwiepjes, want age
doesn't matter!!!! '' 31
Perceptie overheid
De perceptie van de overheid wordt
gekenmerkt door de woorden die Jaap
van der Doef32, voorzitter van de
commissie die de chaos rond het
dansfeest Dance Valley 2001 onderzocht,
sprak bij de aanvang van het onderzoek:
,,Het is vooral de taak van de gemeente.
Die moet zich afvragen of ze voldoende
weet om een vergunning af te geven.
Want als het misgaat, valt iedereen -
terecht - over de gemeente die de
vergunning ervoor heeft verleend.''
Gemeenten zijn dus in hoge mate op zoek
naar concrete handvatten om de
complexiteit van evenementen op
verschillende locaties vooraf in te kunnen
schatten.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
20
Organisatoren en andere ervaringsdeskundigen die direct bij de organisatie van dance
evenementen betrokken zijn, nemen het standpunt in dat dance en het vraagstuk van
Openbare Orde en Veiligheid rondom evenementen
en feesten in feite goed is te overzien. Cruciaal is de
organisatie van het evenement en de mate waarin
deze in staat is om alles voorafgaand aan het
evenement en tijdens het evenement op een
dusdanige wijze te plannen en te organiseren dat het
maximale wordt gedaan om het evenement zo
ordelijk mogelijk te laten verlopen. Organisatoren
hebben er groot belang bij alle risico’s vooraf te
onderkennen. Zij zijn voor het kunnen organiseren
van een succesvol evenement afhankelijk van de
perceptie van het publiek, de overheid, sponsors en
ouders en kunnen door management van alle
operationele risico’s deze perceptie beïnvloeden.
Perceptie Nederlandse bevolking.
In het algemeen lijkt er onder de Nederlandse
bevolking sprake te zijn van een neutrale opstelling
tegenover dance evenementen. Veelal vinden de
grootschalige evenementen plaats op relatief
dunbevolkte locaties, waardoor overlast voor
omwonenden vaak beperkt blijft. Daarentegen willen
omwonenden in toenemende mate op geen enkele
wijze worden geconfronteerd met de met elk type
evenement gepaard gaande overlast. Dance wordt in
dit verband geassocieerd met geluidsoverlast en
uitbundige zwetende massa's die onder invloed van
drugs langdurig en vol overgave nergens mee bezig
zijn.
3.3 Facts & Figures
De maatregelen voor Openbare Orde en Veiligheid
Met het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid rondom evenementen en feesten is een
veelvoud van factoren gemoeid. Voorbeeld zijn de door de brandweer, politie, GGD en
ambulancediensten en de afdeling Bouw & Woningtoezicht voor de vergunning vereiste
condities voor alle evenementen ten aanzien van onder meer de stabiliteit van de inrichting,
de brandveiligheid en de cateringfaciliteiten. Ook de in de afgelopen jaren toegenomen
aandacht voor de tijdens het evenement ingezette EHBO hulpverlening, de
33 Interview KPMG met ID&T inzake Openbare Orde en Veiligheid, 3 mei 2002.
34 NRC, Chris van de Wetering, Vergunningen: de strijd tegen wildplassen en decibellen, in Profiel –
Popfestivals.
Perceptie organisatoren
“De risico’s zijn niet direct gebonden aan
het aantal mensen dat een feest bezoekt,
maar vooral gebonden aan de specifieke
locatie en die dient de organisator vooraf
te onderkennen. In de praktijk worden
zo’n 85% van alle risico’s in de
standaardplannen en noodscenario’s bij
het organiseren van evenementen
afgedekt. Het overige zit ‘m in de kans
dat allerlei zaken zich tegelijkertijd
voordoen en dat een organisator en de op
feesten aanwezige gemeentelijke diensten
niet adequaat reageren.33
Perceptie omwonenden
“Het pand was letterlijk omsingeld door
wildplassers tegen de gevels, wildpoepers
tot in het gebouw, er was overmatig
drugs- en drankgebruik, zeer ernstige
geluidsoverlast en vervuiling door afval.''
En er was ,,geluidshinder van publiek dat
af en aan loopt, nachtelijke opstootjes op
straat, agressiviteit, zingende en
schreeuwende groepjes, nachtelijk
bezoek van politie en/of ambulance met
sirene''34.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
21
beveiligingsdiensten, de logistieke stromen en het in de hand houden van mensenmassa's.
(‘crowd management’) krijgen hierbij de nodige aandacht.
Organisatoren bespreken de maatregelen op bovenstaande terreinen voorafgaand aan het
evenement met brandweer, politie, GGD en ambulance diensten en de afdeling Bouw &
Woningtoezicht en stellen indelingstekeningen, constructietekeningen, veiligheidsplannen,
verkeersplannen en calamiteitenplannen op. Hierin worden onder meer de voor de locatie
benodigde aanvullende maatregelen, waarborgen en uitvoering van de maatregelen op het
gebied van Openbare Orde en Veiligheid beschreven. De gemeente beoordeelt deze plannen
en geeft op basis van een inhoudelijke analyse van deze plannen al dan niet de vergunning
voor het evenement af.
Verbreding van de maatregelen voor Openbare Orde en Veiligheid
Sinds de
De betekenis en impact van dance
op de Nederlandse economie en
maatschappij: een verkenning
KPMG Special Services B.V.
7 oktober 2002
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
Samenvatting
Voorliggende rapportage is het resultaat van de werkzaamheden die KPMG in opdracht van
ID&T heeft uitgevoerd om de maatschappelijke en economische betekenis van dance in
Nederland te verkennen. Hiertoe is een brede - maar ook beperkte en niet uitputtende –
inventarisatie, beschrijving en analyse verricht van de aspecten die aan dance in Nederland
verbonden zijn.
Maatschappelijke betekenis: The World of Dance
Dance is een fenomeen dat de achterliggende jaren aanzienlijk aan betekenis heeft gewonnen
en feitelijk een verzamelnaam is voor verschillende zaken die gecentreerd zijn rondom de
kern: dance muziek. Dance moet niet alleen worden beschouwd als een culturele en
muzikale stroming, maar ook als een zowel door vragers als aanbieders van het product
‘dance’ gepercipieerde lifestyle. Deze lifestyle kent een aantal fundamentele bouwstenen,
waarvan het optreden als individu, het onderdeel zijn van een community, het belang van
kleding en het genieten de belangrijkste zijn.
De achterliggende jaren is op relatief autonome wijze een groep van geïnteresseerden en
liefhebbers in dance muziek - en alles wat hieraan is verbonden - gevormd. In dit licht is het
dan ook discutabel om van een doelgroep te spreken; individuen weten ‘als vanzelf’ de
aanbieders van het product ‘dance’ te vinden. De ‘doelgroep’ van dance is echter
omvangrijk. In Nederland omvat de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar
circa 4,6 miljoen mensen. Op grond van marktonderzoek mag worden verondersteld dat iets
meer dan 2,3 miljoen jongeren en jongvolwassenen geïnteresseerd zijn in dance. Deze groep
is voor een belangrijk deel zo groot als gevolg van het feit dat aanbieders van allerlei
producten en diensten dance hebben ontdekt en in de groep van geïnteresseerden in dance
een belangrijke koopkrachtige doelgroep herkennen. Marketinginspanningen van hun zijde
dragen er toe bij dat trends worden gezet dan wel verstevigd en verder worden ontwikkeld,
maar ook dat hitlijsten en het uitgaansleven meer en meer worden gedomineerd door dance
muziek.
Dance muziek en de evenementen die hierbij horen, zijn ontegenzeggelijk onderdeel van de
cultuurstroming die dance óók is. De diversiteit aan muziekstijlen (variërend van hardhouse
tot lounge en club) en de aanwas en stevige basis van dance talent (DJ’s, producenten en
VJ’s) zorgen er voor dat deze cultuurstroming in Nederland, maar ook daarbuiten, niet alleen
populair is maar ook door een breed publiek wordt geapprecieerd. Als zodanig is dance dan
ook een belangrijke culturele uiting van de hedendaagse jongerencultuur waarin
individualisme, keuzevrijheid, collectiviteit en verplichtingen uitsluitend ‘omdat het individu
dat wil’ centraal staan.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
Maatschappelijke betekenis: openbare orde en veiligheid
Met enige regelmaat is in verschillende publieke discussies dance onderwerp van gesprek.
Veelal gaat het dan om aspecten die verbonden zijn aan de handhaving van de openbare orde
en de veiligheid rondom grootschalige dance evenementen. Ook het gebruik van
stimulerende middelen is in dit verband een terugkerend issue dat nadrukkelijk in verband
wordt gebracht met de intimiteit van de dance clubs dan wel de massaliteit van onder meer
de grootschalige dance evenementen. Feiten weerleggen echter dit beeld; het aantal acute
gezondheidsproblemen als gevolg van onder meer drugsgebruik op party’s is de laatste vijf
jaar met een kwart verminderd; circa 0,9 procent van de bezoekers van een grootschalig
dance evenement doet een beroep op de medische hulpverlening ter plaatse. Ook het aantal
aanhoudingen rondom grootschalige dance evenementen laat zien dat dance relatief weinig
risico’s (risico = kans x effect) kent: in het algemeen is het aantal aanhoudingen door de
politie uitgedrukt als percentage van het aantal bezoekers verwaarloosbaar, namelijk nog
geen 0,1 procent. Duidelijk is wel dat voor grootschalige publieksevenementen aanvullende
logistieke maatregelen dienen te worden genomen, hetgeen overigens niet zonder meer
betekent dat de logistieke grenzen zijn bereikt.
Het positieve beeld over openbare orde en veiligheid van grootschalige dance evenementen
is voor een belangrijk deel het resultaat van de sterk toegenomen professionaliteit van de
organisatoren van grootschalige dance evenementen. Hier levert onder meer de overwegend
strenge visitatie (controle van bezoekers) bij deze evenementen een belangrijke bijdrage aan.
Bovendien wordt al tijdig vóór een evenement plaatsvindt door de verschillende stakeholders
(organisator, beveiliging, eigenaar locatie, politie, brandweer, GGD, EHBO en gemeente)
gesproken over het veiligheidsplan en potentiële risico’s. Dit draagt er onder meer toe bij dat
zowel gedurende de voorbereiding van het evenement als gedurende het evenement de
verschillende stakeholders op adequate wijze op potentiële probleemsituaties kunnen
anticiperen en reageren.
Economische betekenis van dance
De betekenis van dance voor de Nederlandse economie wordt in belangrijke mate bepaald
door de mate waarin Nederlandse aanbieders van dance in staat zijn om - volgens de regels
van de ‘experience economy’ – economische meerwaarde te genereren door de verkoop van
hun producten en diensten. Vanzelfsprekend wordt de economische betekenis van dance
daarnaast ook bepaald door de schaal waar producten en diensten worden aangeboden.
De economische betekenis van dance moet niet worden onderschat; de verkoop van het
product ‘dance’ in de vorm van bijvoorbeeld een feest kan dan ook niet langer als een uit de
hand gelopen hobby worden gezien. Dit komt voor een belangrijk deel door de interessante
groep consumenten die op dance afkomt. Zij hebben gemiddeld een besteedbaar inkomen
van circa EUR 8.500,- à EUR 14.100,- per jaar en vormen derhalve een zeer interessante
commerciële doelgroep. De relatief lage lasten leiden er immers toe dat zij in verhouding tot
anderen relatief veel kunnen besteden aan vakanties, hobby’s, maar ook aan dance. Jongeren
en jongvolwassenen nemen, gevoed door de invloeden van radio, TV, CD’s (inclusief de in
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
de dance scene nog steeds gretig gekochte LP’s), DVD’s, video’s, internet, het clubcircuit én
de grote feesten een substantieel deel van de binnenlandse consumptie voor hun rekening en
daarmee een niet onbelangrijk deel van de economische groei. De commerciële en
economische belangen om deze groep te bereiken zijn dan ook groot. Dance is in dit verband
dus een belangrijk vehikel om een koopkrachtige doelgroep te bereiken; de omvang van de
sponsormarkt bij grootschalige dance evenementen illustreert dit.
Nagenoeg alle bekende merken gebruiken dance als vehikel om hun jonge doelgroep te
bereiken. Een inventarisatie van de omvang van de sponsormarkt bij grootschalige dance
evenementen in Nederland, laat dan ook zien dat de sponsoring van deze evenementen een
alleszins respectabele omvang heeft. De brutobestedingen – de optelsom van de bedragen die
door sponsors aan de organisatie van het evenement wordt betaald – bedragen voor 2002
naar schatting EUR 2,3 miljoen à EUR 2,8 miljoen.
Los van deze positieve externe effecten, heeft dance in brede zin als vorm van recreatie en
vrijetijdsbesteding een belangrijke economische meerwaarde. Met circa 81 dance clubs, 16
Nederlandse dance evenement organisatoren en 158 toonaangevende nationale en
internationale (buitenlandse) DJ’s kan dit ook bijna niet anders. Ook de verkopen van
geluidsdragers (CD’s, LP’s en MC’s) illustreren dit: in 2001 bedroegen de totale verkopen
met daarop dance naar schatting circa EUR 38,9 miljoen. Naar schatting bezoeken jaarlijks
circa 700 à 800 duizend mensen een groot dance evenement, hetgeen resulteert in
omvangrijke financiële stromen van circa EUR 80 miljoen à EUR 90 miljoen.
Schattingen geven aan dat in totaal aanwijsbaar circa EUR 488 miljoen omgaat in de dance
scene. Dit is exclusief de economische ‘spin-off’ effecten voor toeleveranciers van producten
en diensten. Deze ‘spin-off’ effecten houden verband met de interdependenties van de dance
scene met andere economische activiteiten, zoals onder meer toerisme, kleding,
telecommunicatie, media en logistiek. De mate waarin en de frequentie waarmee deze
onderlinge dwarsverbanden worden verzilverd, is logischerwijs bepalend voor de
economische meerwaarde die aan deze interdependenties kan worden ontleend. Deze spinoff
effecten van dance kunnen een veelvoud bedragen van de totaal aanwijsbare omvang van
de financiële stromen in de dance scene.
Op basis van extrapolaties en aanvullend onderzoek schatten wij in dat circa 11.000
arbeidsplaatsen verbonden zijn aan dance als vorm van recreatie en ontspanning. Daarmee
heeft deze economische activiteit in een tijdsbestek van circa 10 jaar dan ook een
betekenisvolle plaats in de Nederlandse economie gekregen.
Conclusies
Dance is niet alleen dance muziek, maar ook een wijze van leven die synoniem is voor
uitgaan, genieten en een bepaalde stijl en manier van doen en laten. Het onderscheidt zich op
een aantal punten wezenlijk van andere muziekstromingen en culturele stromingen,
waardoor het juist in onze hedendaagse maatschappij uniek is. De populariteit van dance ziet
men onder meer terug in de belangstelling voor dance en dance evenementen. De
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
gepercipieerde risico’s die aan deze grootschalige evenementen zijn verbonden vallen
alleszins mee: in de praktijk zijn aan grootschalige dance evenementen relatief weinig
risico’s verbonden.
De economische betekenis van dance in Nederland is omvangrijk en beperkt zich niet tot de
evenementenmakers en hun directe toeleveranciers. De direct aanwijsbare financiële stromen
staan samengevat in onderstaande tabel weergegeven.
Direct aanwijsbare financiële stromen
Activiteit Financiële stroom (in miljoenen EUR)
DJ’s en VJ’s 146,9
Dance clubs en discotheken 220,5
Sponsoring dance evenementen 2,3
Dance evenementen 79,6
Beeld- en geluiddragers 38,9
Totaal 488,2
De omvang van de financiële stromen bevestigt de stelling dat dance niet als een uit de hand
gelopen vorm van hobbyisme kan worden afgedaan. Temeer als de economische ‘spin-off’
effecten in ogenschouw worden genomen. Hoewel de exacte omvang van deze economische
‘spin-off’ effecten moeilijk in kaart kan worden gebracht, is wel duidelijk dat deze een
significante omvang hebben. Dance is dan ook een serieuze economische tak van sport,
waarin het optimaliseren van kwalitatief goede vrijetijdsbesteding centraal staat.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
Inhoudsopgave
Samenvatting
1 Inleiding 1
2 Maatschappelijke betekenis: The world of dance 3
2.1 Achtergrond 3
2.2 Dance als verzamelnaam voor ‘sounds, lifestyle and more’ 3
2.3 De doelgroep van dance 5
2.4 De relatief snelle groei en ontwikkeling van dance 12
2.5 Conclusie 17
3 Maatschappelijke betekenis: openbare orde en veiligheid 18
3.1 Achtergrond 18
3.2 Perceptie 18
3.3 Facts & Figures 20
3.4 Conclusie 27
4 Economische betekenis van dance in Nederland 29
4.1 Achtergrond 29
4.2 Inventarisatie en analyse van de economische betekenis van dance 29
4.3 Dance en economische waarde: het concept ‘experience economy’ 36
4.4 Conclusie 38
5 Conclusies 41
Bijlagen
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
1
1 Inleiding
De achterliggende jaren hebben Nederland en de wereld kennis kunnen maken met een
nieuw muzikaal en cultureel fenomeen: dance. In een relatief kort tijdsbestek heeft dance
muziek – overwegend dansbare, elektronische muziek – clubs, discotheken, hitlijsten, radio,
TV en platen- en CD-kasten veroverd, maar nog belangrijker: de harten van een
miljoenenpubliek van vooral jongeren en jongvolwassenen. Alleen daarom al heeft dance
betekenis: het blijkt immers mensen op een bepaalde manier te raken, mensen met een
verschillende achtergrond, culturele identiteit en nationaliteit.
Dat muziek een universele taal is die velen aanspreekt, is sinds mensenheugenis bekend. De
aard, reikwijdte en daadwerkelijke impact van dance zijn echter opmerkelijk. Dit wordt
onder meer geïllustreerd door de sterstatus van DJ’s en VJ’s en het grote aantal bezoekers
van grootschalige dance evenementen. Bovendien is dance niet alleen een culturele en
muzikale stroming, maar ook een zowel door vragers als aanbieders van het product ‘dance’
gepercipieerde lifestyle. Zo beschouwd, omvat de betekenis en impact van dance dan ook
zowel maatschappelijke als economische aspecten.
Verschillende van deze maatschappelijke en economische aspecten keren met enige
regelmaat terug in de publieke discussie over dance. Dat wil zeggen dat veelal aan
maatschappelijke en economische effecten wordt gerefereerd, maar de precieze omvang en
betekenis van deze effecten niet bekend is. Adequate inzichten in de precieze
maatschappelijke en economische impact van dance en de ‘facts & figures’ die hierbij horen,
ontbreken dan ook. Dit gebrek aan inzicht in de betekenis van dance is in sommige gevallen
de reden voor een verkeerd beeld van dance als culturele stroming.
Tegen deze achtergrond heeft KPMG op verzoek van ID&T de maatschappelijke en
economische betekenis van dance verkend. Hiertoe is een brede - maar ook beperkte en niet
uitputtende – inventarisatie, beschrijving gemaakt en is een analyse van de maatschappelijke
en economische betekenis van dance in Nederland verricht. Naast een intensieve desk
research naar de ‘facts & figures’ van dance (zie bijlage 1), hebben ‘expert interviews’ (zie
bijlage 2) plaatsgevonden met belangrijke instanties en deskundigen met als doel om het
beeld dat uit de desk research naar voren kwam daar waar nodig aan te vullen, aan te
scherpen en daarmee te completeren. Voorliggende rapportage is het resultaat van deze
exercitie en geeft een beeld van de maatschappelijke en economische betekenis van dance in
Nederland.
Dit beeld is overigens een beperkt en niet uitputtend beeld. Daar waar het gaat om de
maatschappelijke betekenis van dance is vooral gekeken naar aspecten verbonden aan
openbare orde en veiligheid en de betekenis van dance als culturele stroming, gebaseerd op
beschikbare openbare bronnen. Ten aanzien van de economische betekenis van dance is
vooral gekeken naar de direct aanwijsbare financiële stromen van dance in de zin van
verkopen van beeld- en geluiddragers, kaartjes voor evenementen etcetera. Daarnaast is
gekeken naar een aantal interdependenties met andere economische activiteiten om op deze
wijze een zo compleet mogelijk beeld te kunnen krijgen van de mate waarin dance is
ingebed in het economisch proces. Bovenal is het de bedoeling van voorliggende rapportage
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
2
om de lezer een indruk te geven van de inhoud, omvang, reikwijdte en impact van dance in
Nederland.
Hoofdstuk 2 gaat allereerst in op wat dance omvat en langs welke lijnen dance zich de
achterliggende jaren heeft ontwikkeld tot de culturele stroming die het vandaag de dag is.
Hoofdstuk 3 schenkt verder aandacht aan de maatschappelijke betekenis van dance en in het
bijzonder de aspecten verbonden aan openbare orde en veiligheid. In hoofdstuk 4 wordt
vervolgens ingegaan op de economische betekenis van dance en de verwevenheid van het
product ‘dance’ met andere economische activiteiten. Hoofdstuk 5 besluit vervolgens met
het op een rij zetten van de belangrijkste conclusies en bevindingen.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
3
2 Maatschappelijke betekenis: The world of dance
2.1 Achtergrond
Dance mag zich onder meer blijkens de publiciteit in een grote belangstelling verheugen van
een breed publiek en een grote media-aandacht. Maar wat omvat dance dan eigenlijk en wie
vormen dat brede publiek? Op deze vraag een antwoord geven is niet eenvoudig en vereist
enerzijds inzicht in en gevoel voor datgene wat kan worden aangemerkt als de dance scene
en anderzijds inzicht in sociaal-culturele ontwikkelingen van in het bijzonder jongeren en
jongvolwassenen.
Wat dit laatste betreft geldt dat nadrukkelijk een onderscheid moet worden gemaakt tussen
‘algemene ontwikkelingen’ en ontwikkelingen die specifiek met dance zijn verbonden. In dit
verband moet onder meer in navolging van anderen1 kort worden stil gestaan bij de denk- en
leefwereld van jongeren nú. Jongeren die in de informatiemaatschappij opgroeien, wijken in
hun denken en doen sterk af van jongeren uit de generaties voor hen. De gunstige
economische ontwikkeling van de afgelopen jaren geeft hun een optimistische en op
consumptie (materieel en immaterieel) georiënteerde blik op de wereld en hun
mogelijkheden daarin. Tegelijkertijd reageren zij op de levensstijl van oudere generaties; zij
zijn in de positie om andere keuzes te maken en doen dat dan ook nadrukkelijk.
Voorliggend hoofdstuk wil inzicht geven in de sociaal-culturele aspecten die aan dance zijn
verbonden en die voor een belangrijk deel ook het commerciële succes van dance - en
daarmee ook de maatschappelijke en economische betekenis en impact – verklaren. Hiertoe
schetsen wij allereerst wat dance omvat en staan wij stil bij de lifestyle die aan dance is
verbonden. Vervolgens kijken wij naar de ‘doelgroep’ van dance en op welke wijze vraag
naar en aanbod van het product ´dance’ elkaar vinden.
2.2 Dance als verzamelnaam voor ‘sounds, lifestyle and more’
Dance omvat allereerst de alom bekende overwegend dansbare, elektronische muziek
waarmee poppodia en evenementen tienduizenden bezoekers weten te trekken. Een dj mixt
platen van zichzelf en andere DJ’s en producenten aan elkaar en is de entertainer in plaats
van een individuele artiest of band. ‘Dance’ is in dit verband een verzamelnaam voor een
aantal soorten en stromingen muziek zoals Techno, Trance, Hardstyle, Hardcore, House,
Clubtrance, Progressive, Garage, Lounge, Drum & Bass. Deze sounds hebben de
achterliggende tien jaar een geweldige ontwikkeling doorgemaakt. Was circa tien jaar
geleden dance muziek niet of nauwelijks in de verkoopcijfers en (dus) de hitlijsten terug te
vinden, tegenwoordig kan het merendeel van de hits in meer of mindere mate als dance
muziek worden aangemerkt. Dit komt ten dele ook door het feit dat de populariteit van dance
muziek en daarmee ook het commerciële succes van dance anderen aanzet tot het maken van
deze muziek. In dit verband is dan ook sprake van een zichzelf versterkende dynamiek.
1 K.M. van Steensel, Internetgeneratie; de broncode ontcijferd, Stichting Maatschappij en Onderneming, Den
Haag, november 2000.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
4
Daarnaast staat dance echter ook voor een wijze van leven die synoniem is voor uitgaan,
genieten en een bepaalde stijl en manier van doen en laten. Dance als lifestyle kent dan ook
een aantal belangrijke centrale bouwstenen:
Individueel: het maken van en luisteren naar dance muziek maakt duidelijk wat typerend
is voor dance: je kunt het in je eentje doen en tegen relatief lage kosten. Er hoeft geen
complete studio worden gebouwd om dance muziek te maken; een krachtige Pentiumcomputer
is echter wél een noodzakelijke voorwaarde voor succes. Individualiteit en het
maken van eigen keuzes is dan ook een belangrijk element van dance als lifestyle. Dance
als lifestyle vereist dan ook geen exclusiviteit: iemand die een grote passie heeft voor
dance, maar ook andere interesses heeft die niet passen binnen de dance scene, kan dit
goed combineren. Individuele keuzes worden geaccepteerd.
Onderdeel van een groep en community: het genieten van en dansen op dance muziek
krijgt meer betekenis, inhoud en plezier als dit in een grootschalig verband met enkele
duizenden anderen plaatsvindt. Tussen de feestgangers onderling bestaat dan een relatief
grote mate van saamhorigheid en het gevoel gezamenlijk en individueel onderdeel te zijn
van iets unieks, waar een ieder nog lang over spreekt. Dit laatste gebeurt ook: zowel
vóór, tijdens als ná evenementen weten liefhebbers van dance elkaar feilloos te vinden
via mobiele telefoon (in het bijzonder SMS) en internet. Op bijna autonome wijze
ontstaat dan ook een band met een groep gelijkgestemden (‘community’) met eigen
normen en waarden en een gemeenschappelijke liefhebberij.
Kleding en stijl: het saamhorigheidsgevoel wordt vergroot door onder meer de
verschillende ‘dress codes’ bij feesten, waardoor aandacht wordt geschonken aan het
uiterlijk, stijl en mode. Het plezier en de beleving van een groot dance evenement begint
al met het aanschaffen van de bijpassende kleding en de bijbehorende accessoires. In dit
verband is het feest Sensation – white edition van organisator ID&T een goed voorbeeld.
Voor dit feest dat elk jaar in juli in de Amsterdam Arena plaatsvindt is witte kleding de
dress code. Kleding en meer in het algemeen stijl zijn dus erg belangrijk, waarbij dance
trendsettend is in onder meer het oppikken van nieuwe mode-ontwikkelingen, maar ook
technologische ontwikkelingen op het terrein van telecommunicatie en ICT. Het laatste
is ook het gevolg van het feit dat dance muziek onderdeel is van de
informatiemaatschappij en de vormgeving van de nieuwste snufjes op het terrein van
bijvoorbeeld telecommunicatie in toenemende mate bepalend is voor het commerciële
succes.
Genieten: jongeren hebben een relatief druk programma waarin een aantal verplichte
activiteiten zoals studeren en werken zijn opgenomen. In de relatief schaarse vrije tijd
willen jongeren in toenemende mate genieten van alles wat het leven hun heeft te bieden.
Deze houding draagt er toe bij dat uitgaan, lekker eten en drinken naast een sociaal
element (contact met anderen) van groot belang zijn voor het vervullen van de eigen
behoefte aan een kwalitatief goede vrijetijdsbesteding. Dit verklaart ook waarom veel
jongeren relatief veel geld spenderen aan uitgaan.
Omdat geen enkele culturele stroming statisch is en bovendien dance als relatief dynamisch
mag worden aangemerkt, kan het niet anders dan dat door de tijd heen ook andere sociaal-
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
5
culturele elementen een plaats krijgen. Dance als lifestyle is derhalve zeker niet
‘uitontwikkeld’, maar onderhevig aan verandering. Dit komt voor een deel ook door de
ontdekking van dance door aanbieders van allerlei producten en diensten die in de groep van
geïnteresseerden in dance een belangrijke koopkrachtige doelgroep herkennen.
Marketinginspanningen van hun zijde dragen er toe bij dat trends worden gezet dan wel
verstevigd en verder worden ontwikkeld en dance verspreid wordt onder de massa.
Zo beschouwd, is dance niet uniek. De centrale bouwstenen van de lifestyle zijn immers
algemene maatschappelijke trends die als een uiting van de hedendaagse jongerencultuur
kunnen worden getypeerd. Dit geldt bijvoorbeeld voor de invloed van stijl en kleding: de
New Romantic stroming met groepen zoals Spandau Ballet en Duran Duran (begin jaren
tachtig) kende ook een eigen dress code. In combinatie echter met een aantal aanvullende
punten onderscheidt dance zich echter van andere muziekstromingen en culturele
stromingen, waardoor het juist in onze hedendaagse maatschappij wél uniek is. Deze punten
zijn:
het bereik van dance onder een brede en diverse groep mensen in de Nederlandse
maatschappij;
de relatief snelle groei en ontwikkeling van dance: van ‘underground’ naar een
miljoenenpubliek in een periode van circa tien jaar;
het grootschalige karakter van dance evenementen naast de ‘intimiteit’ van clubs en
discotheken;
de economische en commerciële belangen die onlosmakelijk met dance zijn verbonden.
In dit licht staat dance dan ook nadrukkelijk voor méér dan muziek alleen. Hiermee is
overigens nog niets gezegd over de mate waarin dance in de toekomst onderscheidend blijft
dan wel als muzikale stroming en cultuurstroming een blijvend karakter heeft. Een
verzadiging van dance zal zich echter naar het zich thans laat aanzien op korte termijn zeker
niet voordoen. Hiervoor is dance te veel verankerd in de hedendaagse jongerencultuur.
2.3 De doelgroep van dance
Het denken in termen van doelgroepen is bij dance eigenlijk discutabel. Dit is immers veelal
verbonden aan het ‘achter het bureau‘ vormgeven, inrichten en implementeren van
marketinginspanningen met als doel helder voor ogen te hebben voor wie een bepaald
product of een bepaalde dienst is bedoeld. Bij dance gaat het eigenlijk juist andersom.
De dance muziek ontstaat, mensen vinden het leuk en het verspreidt zich in een wat bredere
kring. Op deze wijze is de achterliggende jaren op relatief autonome wijze een groep van
geïnteresseerden en liefhebbers in dance muziek - en alles wat hiermee is verbonden -
gevormd.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
6
Langs deze weg ontwikkelt dance zich nog steeds verder en mag het zich ondertussen in een
grote belangstelling verheugen onder de groep van jongeren en jongvolwassenen van 15 tot
35 jaar.
In Nederland omvat de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar circa 4,6
miljoen mensen. Dit betreft de brede doelgroep van mensen die in Nederland geïnteresseerd
kunnen zijn in dance. Op basis van marktonderzoek mag worden geconcludeerd dat dance
onder deze doelgroep ook inderdaad breed verspreid is. Zo blijkt uit marktonderzoek dat van
de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar 600.000 jongeren (13 procent) in
2001 een dance evenement bezocht en dat circa 2,7 miljoen jongeren in 2001 naar een
discotheek zijn geweest2. In een tweede meting van juli 2002 blijkt dat circa anderhalf
miljoen personen de afgelopen twee jaar een dance evenement bezocht3. Deze interesse
wordt bevestigd door marktonderzoek van De Vos & Jansen4, waarin willekeurige
Nederlanders in de leeftijd van 15 tot 35 jaar gevraagd werd naar hun interesse in dance.
Daaruit blijkt dat iets meer dan de helft (51,6 procent) geïnteresseerd is in dance.
Extrapolatie laat een groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar in Nederland
zien die zo’n 2.380.000 dance liefhebbers omvat, die regelmatig dance evenementen
bezoeken, dance cd’s kopen en zich ook op andere manieren in dance verdiepen en met
dance bezighouden. Circa 14 procent van deze groep geeft aan zeer geïnteresseerd te zijn in
dance, hetgeen overeenkomt met ongeveer 650.000 jongeren en jongvolwassenen die zeer
regelmatig dance evenementen bezoeken, de magazines lezen, beeld- en geluiddragers
aanschaffen en in dance clubs uitgaan. Dance is voor deze groep direct verbonden met de
manier waarop zij een avond uit willen gaan en hun vrije tijd willen besteden. Deze getallen
komen overeen met de inschattingen die in verschillende interviews in de media, maar ook in
de verschillende KPMG-interviews met ervaringsdeskundigen zijn genoemd.
Daarnaast bestaat er een vaste kern trendsetters die hun leven lijken in te richten op dance en
dance evenementen. Op basis van de ervaringscijfers met (bus)reizen naar evenementen door
geheel Nederland en het buitenland, wordt deze groep geschat op zo’n 200.000 jongeren en
jongvolwassenen5. Voor deze groep is dance aanzienlijk meer dan een avond uit, hetgeen
zich onder meer uit in de manier van kleden, de plaats die uitgaan inneemt in de gehele
vrijetijdsbesteding en het kiezen voor vakanties waarin dance centraal staat. Figuur 1 geeft
het bereik van dance onder de Nederlandse bevolking nog eens gespecificeerd weer.
2 Volkskrant, Annemieke Kranenberg, Weinig steun voor verbod dancefeesten, 7 december 2001, IBT
marktonderzoek. www.ibtmarktonderzoek.nl .
3 IBT marktonderzoek, Omnibus juli 2002, evenementen 2002, 1 juli 2002.
4 De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002.
5 Interview KPMG met Ivo Hütte, Logistance, 5 juni 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
7
Figuur 1. Bereik van dance
Uit marktonderzoek6 naar de verschillen en overeenkomsten tussen dance
evenementbezoekers en niet-dance evenementbezoekers blijkt dat dance liefhebbers actief
hun eigen amusementsaanbod en vrijetijdsbesteding creëren. Dance liefhebbers zijn in
allerlei opzichten (interesse, bladen, kranten, tv, radio, samenstelling van het huishouden,
hoogte van het inkomen, verdeling over de Nederlandse provincies en steden) hele normale
Nederlanders, maar dance liefhebbers besteden in het algemeen meer tijd aan het bezoeken
van actieve (buiten) evenementen zoals dance evenementen, popfestivals, filmfestivals,
wereldmuziek festivals, sport evenementen, strandevenementen, carnaval/kermis en hebben
een meer dan gemiddelde interesse in muziek, in reizen en vakanties, huren meer video’s,
gaan vaker naar de bioscoop en surfen meer op het internet dan andere Nederlanders.
Hieronder wordt dieper ingegaan op mogelijke verschillende karakteristieken zoals de
leeftijdsopbouw, het werken en studeren, het opleidingsniveau, de koopkracht, alsmede
specifieke kenmerken van de dance levensstijl zoals genieten, individuele expressie,
‘community gevoel’, consumptievoorkeuren en stijl.
6 IBT marktonderzoek, Omnibus juli 2002, evenementen 2002, 1 juli 2002. Conclusie en interpretatie KPMG.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
8
Leeftijdsopbouw
De leeftijdsopbouw van de groep jongeren en jongvolwassenen die met name geïnteresseerd
is in dance laat zien dat vooral jongeren in de leeftijdscategorie 15 tot en met 25 jaar
geïnteresseerd zijn in dance. In de leeftijdscategorie 26 tot en met 35 jaar - feitelijk de
levensfase waarin de meesten werken, een vaste relatie hebben dan wel kinderen krijgen -
neemt de intensiteit van de interesse en het bezoek aan dance evenementen af. Figuur 2 geeft
het één en ander nog eens beknopt weer.
Figuur 2. Interesse in dance
17%
22%
37%
66%
76%
83%
78%
63%
34%
24%
15-18
18-21
22-25
26-29
30-35
Leeftijd ondervraagden
Percentage ondervraagden
Totaal niet geïnteresseerd Enigszins tot zeer geïnteresseerd
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002, bewerking en grafiek KPMG.
Daarnaast bestaat logischerwijs ook in de leeftijdscategorie jonger dan 15 jaar en de
leeftijdscategorie ouder dan 35 jaar belangstelling voor dance. De leeftijdsopbouw van de
(potentiële) doelgroep voor dance – en daarmee de doelgroep - is dan ook aanzienlijk breder.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
9
Werken en studeren
Van de dance liefhebbers is circa de helft werkzaam en de helft volgt een opleiding of
studeert. Verschillen tussen werkenden en studerenden zijn er dus op dit punt nauwelijks.
Daarentegen zijn er wel verschillen voor wat betreft het bezoeken van evenementen (de
actieve deelname aan dance); schoolgaande en studerende jongeren gaan vaker naar
evenementen dan werkenden. Figuur 3 en figuur 4 geven de relatie werken, studeren en
dance nog eens grafisch weer.
Figuur 3. Liefhebbers van dance in relatie tot werk en studie
49%
51%
Werkzaam School/studeer
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002; bewerking profiel danceliefhebber
en grafieken KPMG.
Figuur 4. Actieve deelname aan dance in relatie tot werk en studie
50,5%
32,2%
25,2%
8,2%
0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0%
School/studeer
Werkzaam
Enigszins geïnteresseerd Zeer geïnteresseerd
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002; bewerking profiel dance-liefhebber
en grafieken KPMG.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
10
Opleidingsniveau
Het hoogst genoten opleidingsniveau van dance liefhebbers bestrijkt het gehele spectrum van
VMBO tot HBO en Wetenschappelijk Onderwijs. In het algemeen is sprake van een brede
interesse in dance die los staat van het niveau van de genoten opleiding. Wel neemt het
aantal actieve dance liefhebbers in het hoger onderwijs af. De actieve dance liefhebbers zijn
vooral te vinden op het MBO, het VWO en de HAVO. Figuur 5 geeft de relatie weer tussen
het percentage van de ondervraagden met een interesse in dance en hun hoogst genoten
opleidingsniveau.
Figuur 5. Interesse in dance in relatie tot hoogst genoten opleidingsniveau
Interesse in dance
60%
47%
37%
46%
35%
35%
36%
10%
13%
26%
20%
15%
11%
5%
Lagere school
VMBO
HAVO
VWO
MBO
HBO
WO
Genoten opleiding
Percentage ondervraagden
Enigszins geïnteresseerd Zeer geïnteresseerd
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002; bewerking profiel dance-liefhebber en
grafieken KPMG.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
11
Koopkracht
Aanbieders van allerlei producten en diensten hebben dance inmiddels ook ontdekt en
herkennen in de groep van geïnteresseerden in dance een belangrijke groep potentiële
afnemers van hun producten en diensten. Zo besteden achttienjarigen hun geld vooral aan
kleren, cd's, films, concerten en strips. Vijftienjarigen spenderen hun geld aan min of meer
dezelfde producten, met dat verschil dat hier snoep ook nog een belangrijke plaats in de
bestedingen inneemt. In het algemeen zijn jongeren echter geïnteresseerd in moderne
technologie en informatica, muziek, fast food, kleding, tabak en alcohol.
Marketinginspanningen van de zijde van de aanbieders van allerlei producten dragen er toe
bij dat trends worden gezet dan wel verstevigd, verder worden ontwikkeld en door een steeds
bredere en grotere groep worden geadopteerd. De jongeren die gerekend worden tot het
dance publiek hebben doorgaans flink wat geld te besteden. Ook is steeds meer aandacht
voor de jongvolwassenen omdat ze aanzienlijk meer te besteden hebben dan het jonge
publiek. Volgens een rapport van de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR)
besteedt iedere Nederlander gemiddeld een kwart van zijn huishoudgeld aan vrije tijd7. Het is
aannemelijk dat dit percentage voor de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35
jaar aanzienlijk hoger zal liggen, omdat deze groep en in het bijzonder de jongeren relatief
lage lasten hebben en dus de beschikking hebben over een relatief groter vrij besteedbaar
inkomen. Hieronder wordt kort een indicatie gegeven van de koopkracht per
leeftijdscategorie. In dit verband kijken wij naar het persoonlijk inkomen van jongeren en
jongvolwassenen en - na aftrek van de vaste lasten – naar het vrij besteedbaar inkomen.
Gemiddeld heeft zo’n driekwart van de jongeren van 15 tot 18 jaar die thuis wonen een eigen
inkomen. Daarnaast ontvangt 20 procent van de thuiswonende jongeren studiefinanciering en
wordt door hun ouders voorzien in de kosten van het levensonderhoud8. Vooral in de
leeftijdscategorie 15 tot en met 18 jaar neemt het aandeel jongeren met een eigen inkomen
snel toe. Onder de 15-jarigen heeft 45 procent een eigen inkomen, terwijl dit onder de 18-
jarigen opgelopen is tot 90 procent. Gebaseerd op cijfers van 1999 hadden jongeren in deze
leeftijdscategorie een vrij besteedbaar inkomen van gemiddeld EUR 2.900 op jaarbasis.
Tegen de tijd dat iemand 18 jaar is, komt het vrij besteedbaar inkomen rond de EUR 3400 te
liggen. Daarna neemt het gemiddelde persoonlijke inkomen tussen de 18 en de 24 jaar met
meer dan EUR 1.815 (NLG 4.000) per leeftijdsjaar toe.
In de leeftijdscategorie van 20 tot 25 jaar heeft vrijwel iedereen een eigen inkomen. Het
leeuwendeel van de inkomsten van deze groep jongeren is afkomstig uit arbeid, slechts een
klein deel uit studiefinanciering of uitkering. Jongeren in deze leeftijdscategorie hebben een
vrij besteedbaar inkomen van gemiddeld EUR 15.428 (NLG 34.000) op jaarbasis. Het
gemiddeld persoonlijk inkomen blijft sterk stijgen tot EUR 21.150 (NLG 46.600) in de groep
van 25 tot 30 jarigen en tot EUR 24.750 (NLG 54.600) in de groep van 30 jaar en ouder9.
Figuur 6 geeft het hierboven beschreven inkomensverloop nog eens grafisch weer.
7 Zie ook Volkskrant, Het feest is voorbij, 8 augustus 2001.
8 Centraal Bureau voor de Statistiek, Jeugd 2001, cijfers en feiten.
9 Idem.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
12
Figuur 6. Inkomensverloop jongeren
2.4 De relatief snelle groei en ontwikkeling van dance
De groei van dance in circa tien jaar
Dance heeft in Nederland een snelle groei en ontwikkeling doorgemaakt, waarbij het zich
van een underground stroming in een periode van circa tien jaar heeft ontwikkeld tot een
gevestigde culturele stroming die een miljoenenpubliek bereikt.
In Nederland zijn er circa 80 clubs en dance café’s die uitsluitend dance muziek draaien10.
Daarnaast is dance onderdeel geworden van de vaste programmering in de reguliere
uitgaanscentra, discotheken, strandtenten, kledingzaken, hippe restaurants, kappers en andere
uitspanningen.
Dance platen maken een groot percentage van de wekelijkse Top 40 uit en radiozenders
zoals Radio 538 en Yorin FM en TV-zenders zoals MTV, TMF en The Box hebben dance
als onderdeel van de vaste programmering. Daarnaast kent Nederland een radiostation dat 24
uur per dag, 7 dagen per week dance muziek uitzendt: ID&T Radio. Met enige regelmaat
zijn deze zenders ook volop vertegenwoordigd op verschillende dance evenementen.
10 Telling KPMG op basis van verwijzingen http://www.start2dance.com.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
13
De Nederlandse DJ’s die optreden op dance evenementen en feesten hebben inmiddels een
sterstatus verworven en zijn eigenlijk doorgaans op reis van evenement naar evenement over
de hele wereld. Er zijn in Nederland meer dan 158 professionele DJ’s11, producers en liveacts
met sterren als DJ Jean, Tiësto, Armin van Buuren, Piet Bervoets, Johan Gielen en Mark
van Dale. Deze ontwikkeling heeft overigens nadrukkelijk een internationaal karakter. Zo
verkocht de Engelse superster Moby al meer dan 10 miljoen exemplaren van zijn album Play
en doet hij dit jaar op zijn tournee alle Europese hoofdsteden en grote steden en staten van de
Verenigde Staten aan. De Duitser Sven Väth reisde voor zijn Fire World Tour van Hong
Kong, Tokyo en Singapore via Buenos Aires, Rio de Janeiro, Chicago en New York naar
Amsterdam12. Deze sterren zijn meer dan DJ’s: het zijn artiesten die werk van anderen
draaien, eigen materiaal produceren en met behulp van videoclips bewust een beeld en een
imago creëren. Daarnaast worden de DJ’s ondersteund door professionele Video Jockey’s
(VJ’s), een nieuwe beroepsgroep die de door de dj gedraaide muziek visueel begeleiden met
(zelfgemaakte) video’s, beelden, lasershows en speciale effecten.
In 2001 vonden 32 dance evenementen plaats; ruim 45 procent meer dan in 200013. Deze
stijging zet zich door. Gedurende de zomer van 2002 kon de dance liefhebber elk weekend
van juli tot en met augustus kiezen uit minstens één mega-dance-event met een omvang van
minimaal 15.000 bezoekers14. Er zijn in Nederland dan ook inmiddels 16 professionele
organisaties die dance evenementen organiseren en een grote bekendheid genieten, niet
alleen onder de doelgroep. Zo bleek uit een marktonderzoek van de Ticketbox, het aan de
Staatsloterij gelieerde landelijke verkooppunt voor kaarten voor voetbal en voor
evenementen, dat marktleider ID&T reeds in 2000 onder jongeren van 12 tot 20 jaar al
bekender was dan Mojo Concerts15. De relatief hoge prijzen voor een toegangskaartje voor
een dance evenement en negatieve publiciteit doen hier niets aan af. Dance Valley 2002 was
ondanks een prijsstijging van 40 procent en de negatieve publiciteit in 2001 binnen een week
uitverkocht. De programmering van de DJ’s was toen nog niet eens bekend.16
Ook de reguliere popbranche kan inmiddels niet meer om dance heen. Het muziekaanbod
van de 43 gesubsidieerde kernpodia bestaat voor de helft uit dance avonden, met jaarlijks
zo’n 325.000 bezoekers. De grote reguliere popfestivals hebben inmiddels ook een dance
podium opgericht. Zo is op parkpop het dance gedeelte in 2002 voor de derde keer ingericht.
Na het succes van 2000 was dit deel van het parkpopterrein twee keer zo groot gemaakt17.
Wat tien jaar geleden begon met illegale feestjes in gekraakte loodsen is dan ook uitgegroeid
tot een miljoenenindustrie die diverse subgenres heeft voortgebracht, elk met eigen winkels,
DJ’s, feesten en kledingvoorschriften18. Tal van kleine ondernemers hebben een bestaan
11 Telling KPMG op basis van verwijzingen http://www.start2dance.com/.
12 Spits, DanceZone, De DJ als popster, 1 mei 2002.
13 Adformatie, RTV actiefste op jongerenevenementen, 28 februari 2002 en ReSpons Jongeren Evenementen
Monitor 2001.
14 Zie ook Volkskrant, Anne van Driel, Jeroen Junte, Exclusief voor de massa, 27 juni 2002.
15 Jan Jacobs, Dance-events: van undergroundcultuur tot merkconcept, juni 2000.
16 Zie ook Volkskrant, Anne van Driel, Jeroen Junte, Exclusief voor de massa, 27 juni 2002.
17 Zie ook Telegraaf, Parkpop trekt 400.000 bezoekers, 21 juni 2001, bewerking KPMG.
18 Zie ook Volkskrant, Helft jongeren bezoekt dance-party of club, 14 januari 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
14
opgebouwd in deze dance industrie, waarin 33 dance platenlabels, 22 (online) platenzaken
en platenwinkelketens, 100 dj-speciaalzaken, 17 dj-boekingskantoren, 9 collectieven van
video jockeys (VJ’s), 26 dj-apparatuur verhuurders, 16 gespecialiseerde dance evenementen
organisatoren, 15 dance tijdschriftuitgevers, 8 dance kledingwinkels, 22 online dance radio
zenders, een veelvoud van internetsites, maar ook gevestigde platenmaatschappijen,
reisbureaus, touroperators, reclamebureaus, drukkerijen, evenementenbeveiligers,
smartshops, professionele hulpverleners en verkeersregelaars vertegenwoordigd zijn19.
Ook het reguliere bedrijfsleven heeft de dance industrie gevonden. Door middel van
sponsoring of door middel van ‘eigen’ dance evenementen proberen zij hun
naamsbekendheid en merkloyaliteit onder de groep van jongeren en jongvolwassenen van 15
tot en met 35 jaar te vergroten. Zo verbinden bekende merken hun naam aan evenementen en
treden zij op als sponsor (bijvoorbeeld de Lucky Strike Dance Awards en de Heineken Fast
Forward Parade). Andere belangrijke sponsors van dance evenementen zijn onder meer
MTV, Camel, Twix, Redbull, Renault, Dayzers, Grolsch, Southern Comfort, Coca Cola en
Bacardi-Martini. In dance magazines wordt geadverteerd door nagenoeg alle bekende
merken die zich richten op een relatief jong koperspubliek.
Waarom is dance zo gegroeid?
Wat tien jaar geleden als subcultuur begon is tegenwoordig onder jongeren een brede,
gevestigde vorm van vermaak, die bekend staat onder de naam ‘dance’, een cultuur met een
eigen muziek, omgang, beeld, taal en uitgaansleven20. De vraag komt op waarom dance zo
heeft kunnen groeien en welke factoren aan die groei hebben bijgedragen.
Daarop is in feite het antwoord kort: dance is vooral een uitgaanscultuur, waarin een patroon
van vrijetijdsbesteding en de individuele muziek- en consumptievoorkeuren van de jeugd
van nu naar voren komen. Je wilt je eigen leven leiden, zelf vormgeven aan je ontwikkeling
en plezier hebben21. De groeiende aandacht voor dance, onder meer versterkt door de groei
van het aantal feesten en de marketingstrategieën van bekende merken, heeft met een
zichzelf versterkende dynamiek dance gemaakt tot wat het nu is.
Vrije tijd
Alle jongeren vinden vrije tijd belangrijk. Vrije tijd is echter in het drukke programma van
jongeren en jongvolwassenen tot een schaars goed geworden en neemt dan ook een steeds
belangrijker plaats in. De beschikbare vrije tijd wensen jongeren zo goed mogelijk te
besteden in een op hun voorkeuren toegesneden leefwereld. De beleving van het genieten,
het met gelijkgestemden bij elkaar willen komen, jezelf kunnen zijn, je eigen avond kunnen
invullen en verrast worden, staan daarbij voorop22. Ruim driekwart van de bezoekers gaat
niet alleen naar een evenement vanwege de DJ’s. Bezoekers van een dance evenement
betalen grif 55 euro voor een grootschalig evenement met DJ’s die op een willekeurige
19 Telling KPMG op basis van verwijzingen http://www.start2dance.com/.
20 Events, Jan Jacobs, Dance-events: van undergroundcultuur tot merkconcept, juni 2000.
21 Interview KPMG met Tom ter Bogt, 26 juni 2002.
22 Interview KPMG met ID&T inzake dance als Lifestyle, 3 mei 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
15
zaterdagnacht ook ergens in de provincie zouden draaien. Men komt echter vooral af op de
reputatie van het evenement23.
Jongeren zijn bereid hard te werken, maar willen dan ook ‘stevig uitgaan’ en daarin zelf
beslissingen kunnen nemen24. Op dance evenementen wordt de vrijheid in individuele
ontplooiing en profilering geboden. Jongeren kunnen nieuwe contacten maken, hun grenzen
verruimen en nieuwe grenzen ontdekken. Voor veel jongeren is het dan ook een geweldige
uitlaatklep om dagelijkse dingen even te laten voor wat ze zijn en geheel in een feest op te
gaan. Dance past derhalve in het patroon van de moderne vrijetijdsbesteding, waarin in
groepjes met vrienden naar evenementen toegaan, geld uitgeven en hierop het weekend
aanpassen een plaats hebben25.
Dance als muziekstroming kent verschillende muziekstijlen. De verschillende stijlen van
dance zoals Techno, Trance, Hardstyle, Hardcore, House, Clubtrance, Progressive, Garage,
Lounge, Drum & Bass trekken verschillende mensen aan. Het aspect van het gezamenlijk
naar het feest gaan is echter erg belangrijk en gemeenschappelijk voor alle stijlen van dance;
jongeren willen geen meeloper zijn. Zij willen erbij horen en erbij zijn. Als vanouds
zonderen jongeren zich af van de rest en groeperen ze zich. Bij leeftijdsgenoten zullen zij
daardoor in aanzien stijgen, terwijl ze bij anderen eerder afgunst opwekken. Dit uit zich in
een bepaalde levensstijl, de kleding die je mag en kan dragen, waar je wát gaat eten en wat je
kunt doen en vooral moet laten. Het één en ander heeft tot gevolg dat - geholpen door de
verhalen over de groep - steeds meer jongeren zich bij deze groep aansluiten. Jongeren
hebben wat dat betreft altijd al in hun vrije tijd opgetrokken met gelijken. Het is in die vorm
dat collectief de eigen identiteit verder wordt vormgegeven26. Vanuit deze cultuur wordt hun
koopgedrag bepaald. De keuze voor het dance evenement waar jongeren naar toegaan
spiegelt zich dan ook aan de jongerencultuur waar zij deel van uitmaken.
Consumptievoorkeuren
Ook al worden de producten van dance gekocht op basis van individuele voorkeuren, dan
nog komen de jongeren bijna onvermijdelijk samen in sociale categorieën en groepen met
een zelfde smaak. Zoals hierboven is geschetst, zijn er behalve individuele ook allerlei
sociale motieven voor de aanschaf van een CD of een bezoek aan een evenement, zoals de
wens om tot een bepaalde sociale laag of groep te horen. Enerzijds sluiten dance
evenementen aan bij de beleving en bevestiging van de individuele keuze. Anderzijds sluiten
dance evenementen aan bij de behoefte om graag gezien te worden dan wel te kunnen
vertellen dat je op een bepaald feest bent geweest en onderdeel van de collectieve belevenis
was.
Jonge mensen zijn echter kritisch. Ze zijn opgegroeid met de moderne media, zijn daardoor
heel goed geïnformeerd en weten dat er alternatieven voldoende zijn. Ze zijn scherp in hun
23 Zie ook Volkskrant, Anne van Driel, Jeroen Junte, Exclusief voor de massa, 27 juni 2002.
24 Interview KPMG met Tom ter Bogt, 26 juni 2002.
25 Idem.
26 Idem.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
16
keuzes en radicaal in hun afwijzingen27. De party reports die na de dance evenementen en
feesten steevast door allerlei bezoekers via internet worden verspreid, hanteren een vaste
indeling voor de beoordeling en illustreren dit. De beoordeling vindt plaats aan de hand van
het geven van waarderingen voor de aanwezige mensen, de muziek, de lichteffecten, de
aankleding en het geheel van het evenement als totaalaanbod.
Het publiek moet telkens nieuwe prikkels geboden worden. Deze nieuwe prikkels worden
geleverd door creatieve geesten als VJ’s, grafisch ontwerpers, mode-stylisten en
decorbouwers die samenwerken met de DJ’s om de aankleding van het feest de juiste sfeer te
geven. Feesten en evenementen zijn dan ook uitgegroeid tot een podium waar jonge
kunstenaars hun werk kunnen laten zien28. Spectaculaire aankleding van feesten en party’s
en mooi vormgegeven flyers en CD’s worden door het publiek steeds belangrijker gevonden.
Daarbij ontwikkelen dance evenementen zich steeds meer tot gecombineerde
‘vermaakevenementen’. Anders gezegd: een soort pretpark waarin de discotheek met de
muziek, het dansen, het geluidssysteem en lichtinstallaties samengaan met onder meer luxe
aankleding en de aanwezigheid van restaurants, bioscopen en kermisattracties, alles specifiek
ingericht op de smaak van de doelgroep.
In de ontwikkeling van doelgroepspecifieke dance evenementen zijn er vanuit het oogpunt
van consumentenvoorkeuren drie verschillende categorieën evenementen te onderscheiden,
ieder ingericht op de smaak van de groep jongeren en jongvolwassenen die dat specifieke
evenement trekt. Het gaat hier om:
grootschalige evenementen voor ‘de massa’ met specifieke muziekstijlen;
grootschalige evenementen met meerdere muziekstijlen;
exclusieve en relatief kleinschalige evenementen.
De eerste categorie dance-evenementen bestaat uit kleine en grootschalige evenementen die
verbonden zijn aan specifieke muziekstijlen. Bekend zijn grootschalige evenementen als
Awakenings, Sensation White Edition (trance), Sensation Black Edition (techno/hardstyle),
Impulz (hardhouse), Trance Energy (trance), Shockers (techno/hardstyle) en Extrema
(house). Deze evenementen trekken de liefhebbers van de specifieke muziek die daar wordt
gedraaid. Elk genre heeft een eigen publiek en daarnaast ook een eigen gevoel en typische
associaties (zie bijlage 3).
De tweede categorie bestaat uit de grote groep evenementen die meerdere of alle dance
muziekstijlen draaien. Deze evenementen trekken de grote stroom van bezoekers aan die
juist voor de massabijeenkomst en het spektakel komen. Deze groep omvat de grootschalige
evenementen als Impulz, Sensation, Innercity, Dance Valley, Lovefields, de Fast Forward
Dance Parade en Mysteryland waarbij 15.000 à 45.000 bezoekers bijeenkomen.
De bezoekers zijn jongeren die aangetrokken worden om voor de duur van het feest deel te
zijn van een groep gelijkgestemden. Daarnaast komen de bezoekers vooral om van de
27 Jan Jacobs, Dance-events: van undergroundcultuur tot merkconcept, juni 2000.
28 Zie ook Volkskrant, Jeroen Junte, Navelpiercing met smiley via internet, 21 janauri 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
17
spectaculaire geluidssystemen, laser, licht en live performances te genieten. In combinatie
met de muziek wordt er een sensatie, een spanning gecreëerd, waar met duizenden tegelijk
van kan worden genoten. De bezoekers komen om onderdeel te zijn van de groep die deze
belevenis heeft meegemaakt. Deze belevenis wordt overigens niet alleen gecreëerd door de
muziek. Er zijn naast het dansen genoeg dingen te doen gedurende het evenement. Sommige
evenementen hebben kermistoestellen, een bioscoop met slasher-films en fast food. Zo
ontwikkelen deze evenementen een breed aanbod aan muziek en entertainment, specifiek
ingericht op de smaak van de doelgroep. Deze grote evenementen zijn dan ook muziek- en
entertainmentmerken geworden met een eigen muziek en belevingswereld.
De derde groep dance evenementen
zijn feesten die zich binnen de
verschillende muziekstijlen richten
op exclusiviteit en die in de
aankleding een specifiek thema en
een specifieke beleving beogen. Bij
evenementen als Islander
(Forteiland, IJmuiden), SOAP
(verschillende bijzondere locaties)
en Labelland (Melkweg,
Amsterdam) wordt de beleving
naast de muziek, vooral door de
aankleding, kleding, drank, eten en
de organisatie bepaald.
2.5 Conclusie
De maatschappelijke betekenis van dance als culturele stroming in de Nederlandse
maatschappij is groot. Het één en ander wordt onder meer geïllustreerd door de omvangrijke
groep geïnteresseerden. Aanbieders van het product ‘dance’ spelen goed in op deze
interesse. Er zijn dan ook verschillende evenementen voor verschillende doelgroepen met
een grootschalig of exclusief karakter. De evenementen zijn echter in alle gevallen bedoeld
voor een relatief jonge, maar koopkrachtige doelgroep die op relatief autonome wijze zorgt
dat de relatief snelle groei en ontwikkeling van dance wordt gecontinueerd.
29 Volkskrant, House-elite danst op eeuwenoude basaltkeien, 20 augustus 2001.
Een evenement als Islander (Forteiland, IJmuiden) met slechts 1500
bezoekers speelt expliciet in op intimiteit en exclusiviteit. Om deze
happy few te kunnen behagen, moet organisator Club Risk kosten
noch moeite sparen. De entreekaartjes worden selectief verkocht.
Slechts op vertoon van een spaarzaam verspreide flyer kunnen deze bij
hippe platen- en kledingwinkels worden aangeschaft. Dat wil zeggen,
voor de zeshonderd bezoekers die daadwerkelijk een kaartje moeten
kopen. De echte ‘incrowd’ koopt geen kaartje, maar laat zich
uitnodigen. Islander dankt haar exclusiviteit vooral aan de buitenissige
locatie. Het Forteiland, dat op de werelderfgoed lijst van Unesco staat,
is deze avond gehuld in een sprookjesachtige sfeer. Overal op het
rotsige eilandje hangen gekleurde neonlampjes en in nisjes zijn zelfs
intieme barretjes verstopt. Bezoekers dansen op eeuwenoude
basaltkeien. DJ’s zijn ingevlogen uit New York en draaien geen
beukende vierkwartsmaat maar sophisticated house met jazz- en
latininvloeden. Een hip restaurant serveert een exclusief driegangen
menu van soep, exotische salades en lavendelijs.29
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
18
3 Maatschappelijke betekenis: openbare orde en veiligheid
3.1 Achtergrond
Naast de positieve en commercieel interessante aspecten die verbonden zijn aan de
doelgroep van dance, zijn ook negatieve aspecten te onderscheiden. In dit verband moet
onder meer worden gedacht aan het feit dat de doelgroep relatief kwetsbaar is voor negatieve
externe effecten van de uitgaanscultuur zoals het gebruik van stimulerende middelen.
Verschillende onderzoeksbronnen leren dat met name onder jongeren het experimenteren
met het gebruik van stimulerende middelen een punt van zorg is30, hetgeen kan leiden tot
probleemgedrag: van eetstoornissen tot overmatig alcohol- en druggebruik. Deze facetten die
bovenal een maatschappelijk fenomeen zijn, kunnen als belangrijke redenen worden
opgevoerd voor de grote belangstelling van onder meer beleidsmakers voor de ontwikkeling
van dance.
Door de groei van dance en de relatief grootschalige dance evenementen is dance dan ook
met enige regelmaat het middelpunt van de belangstelling in de publieke discussie. Een veel
belicht thema is in dit verband het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid. De betekenis
van dance als lifestyle en uiting van hedendaagse jongerencultuur wordt door het vraagstuk
van Openbare Orde en Veiligheid nog wel eens op de achtergrond geplaatst.
Voorliggend hoofdstuk gaat nader in op de aspecten van Openbare Orde en Veiligheid en
staat achtereenvolgens stil bij de perceptie van verschillende stakeholders (dance liefhebbers,
overheid en gemeenten, organisatoren, sponsors en gespecialiseerde diensten, de communis
opinio van de Nederlandse bevolking) ten aanzien van dit onderwerp en de ‘facts & figures’
op dit terrein.
3.2 Perceptie
Het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid wordt verschillend gepercipieerd door
verschillende groepen in de samenleving. Daar wordt hier kort op ingegaan aan de hand van
een beschrijving van de perceptie van het publiek dat dance evenementen bezoekt, de
overheid, organisatoren van evenementen en meer in het algemeen de Nederlandse
bevolking, waarna wordt overgegaan tot een schets van de belangrijkste onderdelen die
binnen het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid spelen.
30 Zie K. Wittebrood, Probleemgedrag onder jongeren, in Rapportage Jeugd 2000. Trajecten van jongeren naar
zelfstandigheid, Sociaal Cultureel Planbureau, Den Haag, 2000.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
19
Perceptie dance publiek
Het publiek dat naar dance evenementen komt merkt
betrekkelijk weinig van de maatregelen die
organisatoren nemen op het terrein van openbare orde en
veiligheid; zij ervaren slechts de beveiliging en de
gezelligheid en intimiteit en associëren dance veelal met
‘jezelf kunnen zijn’ temidden van allerlei soorten
mensen die allemaal van het feest willen genieten. Men
is gewend geraakt aan de fouillerende
beveiligingsmedewerkers. Een enkeling beklaagt zich
lacherig in een discussieforum op een populaire dance
website over de zichtbare veiligheidsmaatregelen als
legitimatie bij grote evenementen.
Perceptie overheid en gemeenten
De rijksoverheid en gemeenten zijn de achterliggende
jaren langzaam maar zeker overtuigd geraakt van het feit
dat de organisatoren van de meeste grote evenementen
erin slagen om de evenementen ordelijk en veilig te laten
verlopen en de catering, decoraties, beveiliging,
garderobe en het geluid perfect te organiseren, conform
de vigerende wet- en regelgeving. Het uitgebreide
overleg dat aan evenementen vooraf gaat tussen de
organisatoren, de gemeentelijke politie, brandweer en de
afdeling bouw en woningtoezicht heeft in principe tot
doel om alle mogelijke gebeurtenissen op een
grootschalig evenement vooraf te voorzien en de wijze
van handelen af te stemmen om de evenementen zo
ordelijk mogelijk te laten verlopen. Niettemin rijst aan
overheidszijde met enige regelmaat de vraag waarom
dance evenementen zo grootschalig moeten zijn, welke
onverwachte risico's daaraan verbonden kunnen zijn en
welke eisen de grootschaligheid stelt aan de organisatie, coördinatie en afstemming
tussen alle bij het evenement betrokken organisaties.
Perceptie organisatoren, sponsors en gespecialiseerde diensten.
31 http://forum.start2dance.com, wackiejacky, reactie op: Mag ik je legitimatie misschien even zien?" grrrrrr.
32 Trouw, 2001-08-25: Massa-evenementen / Vergunningbeleid te ruim, Van der Doef: Gemeenten moeten
massa-evenementen kritischer beoordelen.
Perceptie publiek legitimatiemaatregelen
“Joh, ik moet zo vaak m’n legitimatie
laten zien, in coffeshops, bij de slijter, en
ook al eens op een feest. En ik ben 24!!!!
Wij zijn gewoon lekker jong van geest!
Wat maakt het uit hoe je eruit ziet, of je
er nu uitziet als 19, 14 of 28. ok, je moet
je legitimatie laten zien, dat zijn nou
eenmaal de regeltjes die ze moeten
toepassen als ze twijfelen, maar dat is
toch een kleine moeite? Ik laat altijd vol
trots m’n paspoort zien, kan ik gelijk
laten zien dat ik zo'n mooie nieuwe heb!
En anderen die jou anders behandelen
omdat ze denken dat je jonger bent, of
ouder, die je dus behandelen naar hoe je
eruit ziet, dat zijn kwiepjes, want age
doesn't matter!!!! '' 31
Perceptie overheid
De perceptie van de overheid wordt
gekenmerkt door de woorden die Jaap
van der Doef32, voorzitter van de
commissie die de chaos rond het
dansfeest Dance Valley 2001 onderzocht,
sprak bij de aanvang van het onderzoek:
,,Het is vooral de taak van de gemeente.
Die moet zich afvragen of ze voldoende
weet om een vergunning af te geven.
Want als het misgaat, valt iedereen -
terecht - over de gemeente die de
vergunning ervoor heeft verleend.''
Gemeenten zijn dus in hoge mate op zoek
naar concrete handvatten om de
complexiteit van evenementen op
verschillende locaties vooraf in te kunnen
schatten.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
20
Organisatoren en andere ervaringsdeskundigen die direct bij de organisatie van dance
evenementen betrokken zijn, nemen het standpunt in dat dance en het vraagstuk van
Openbare Orde en Veiligheid rondom evenementen
en feesten in feite goed is te overzien. Cruciaal is de
organisatie van het evenement en de mate waarin
deze in staat is om alles voorafgaand aan het
evenement en tijdens het evenement op een
dusdanige wijze te plannen en te organiseren dat het
maximale wordt gedaan om het evenement zo
ordelijk mogelijk te laten verlopen. Organisatoren
hebben er groot belang bij alle risico’s vooraf te
onderkennen. Zij zijn voor het kunnen organiseren
van een succesvol evenement afhankelijk van de
perceptie van het publiek, de overheid, sponsors en
ouders en kunnen door management van alle
operationele risico’s deze perceptie beïnvloeden.
Perceptie Nederlandse bevolking.
In het algemeen lijkt er onder de Nederlandse
bevolking sprake te zijn van een neutrale opstelling
tegenover dance evenementen. Veelal vinden de
grootschalige evenementen plaats op relatief
dunbevolkte locaties, waardoor overlast voor
omwonenden vaak beperkt blijft. Daarentegen willen
omwonenden in toenemende mate op geen enkele
wijze worden geconfronteerd met de met elk type
evenement gepaard gaande overlast. Dance wordt in
dit verband geassocieerd met geluidsoverlast en
uitbundige zwetende massa's die onder invloed van
drugs langdurig en vol overgave nergens mee bezig
zijn.
3.3 Facts & Figures
De maatregelen voor Openbare Orde en Veiligheid
Met het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid rondom evenementen en feesten is een
veelvoud van factoren gemoeid. Voorbeeld zijn de door de brandweer, politie, GGD en
ambulancediensten en de afdeling Bouw & Woningtoezicht voor de vergunning vereiste
condities voor alle evenementen ten aanzien van onder meer de stabiliteit van de inrichting,
de brandveiligheid en de cateringfaciliteiten. Ook de in de afgelopen jaren toegenomen
aandacht voor de tijdens het evenement ingezette EHBO hulpverlening, de
33 Interview KPMG met ID&T inzake Openbare Orde en Veiligheid, 3 mei 2002.
34 NRC, Chris van de Wetering, Vergunningen: de strijd tegen wildplassen en decibellen, in Profiel –
Popfestivals.
Perceptie organisatoren
“De risico’s zijn niet direct gebonden aan
het aantal mensen dat een feest bezoekt,
maar vooral gebonden aan de specifieke
locatie en die dient de organisator vooraf
te onderkennen. In de praktijk worden
zo’n 85% van alle risico’s in de
standaardplannen en noodscenario’s bij
het organiseren van evenementen
afgedekt. Het overige zit ‘m in de kans
dat allerlei zaken zich tegelijkertijd
voordoen en dat een organisator en de op
feesten aanwezige gemeentelijke diensten
niet adequaat reageren.33
Perceptie omwonenden
“Het pand was letterlijk omsingeld door
wildplassers tegen de gevels, wildpoepers
tot in het gebouw, er was overmatig
drugs- en drankgebruik, zeer ernstige
geluidsoverlast en vervuiling door afval.''
En er was ,,geluidshinder van publiek dat
af en aan loopt, nachtelijke opstootjes op
straat, agressiviteit, zingende en
schreeuwende groepjes, nachtelijk
bezoek van politie en/of ambulance met
sirene''34.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
21
beveiligingsdiensten, de logistieke stromen en het in de hand houden van mensenmassa's.
(‘crowd management’) krijgen hierbij de nodige aandacht.
Organisatoren bespreken de maatregelen op bovenstaande terreinen voorafgaand aan het
evenement met brandweer, politie, GGD en ambulance diensten en de afdeling Bouw &
Woningtoezicht en stellen indelingstekeningen, constructietekeningen, veiligheidsplannen,
verkeersplannen en calamiteitenplannen op. Hierin worden onder meer de voor de locatie
benodigde aanvullende maatregelen, waarborgen en uitvoering van de maatregelen op het
gebied van Openbare Orde en Veiligheid beschreven. De gemeente beoordeelt deze plannen
en geeft op basis van een inhoudelijke analyse van deze plannen al dan niet de vergunning
voor het evenement af.
Verbreding van de maatregelen voor Openbare Orde en Veiligheid
Sinds de
rot es op met die lappen tekst
donateur
tering, waar slaan die teksten op
donateur
WTF hebbuh die tekste met dit topic te maken 
Heb geen zin om te lezen
Maakt geen verschil!!!
waarom gooi je die text hier op.
hij steld een normale vraag.
ga de dikke vandale neuken ofzo .
dom wicht
hij steld een normale vraag.
ga de dikke vandale neuken ofzo .
dom wicht
en als je er wel 1 hebt moet je gewoon gaan oefenen
tongpiercing is wel rielext ja
alleen met kussen vind ik het niks
alleen met kussen vind ik het niks
laatste aanpassing
![[img width=132 height=132 cacheid=0004d393000c32c906d95ee11a00e0f1a0]http://img.photobucket.com/albums/v292/racebabe/naughtygurl.gif[/img]](/images/cache/0004d393000c32c906d95ee11a00e0f1a0 "Bron: http://img.photobucket.com/albums/v292/racebabe/naughtygurl.gif")
Ik merk er nix van...en hij heeft er toch een staaf van 1.2 cm doorheen hangen Heb ook liever dat hij alleen t puntje gebruikt met beffen en niet de hele tong....
Heb ook liever dat hij alleen t puntje gebruikt met beffen en niet de hele tong....
Lekker hoor
Beffen = 
Kortom
Kortom
Nouja je bent op gegeven moment zo bezig.. VOoral met piercing dat je het TE hard doet.. Best jammer.. Maar voorderest nooit klachten over gehoord
donateur
ik vind het lekker met zoenen, maar ben nog nooit gebeft door iemand die een tongpierc heeft, maar heb wel een chickie gebeft en ik heb er zelf 1 en zij vond het zeker wel geslaagd
laatste aanpassing
donateur
Dance in Nederland
De betekenis en impact van dance
op de Nederlandse economie en
maatschappij: een verkenning
KPMG Special Services B.V.
7 oktober 2002
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
Samenvatting
Voorliggende rapportage is het resultaat van de werkzaamheden die KPMG in opdracht van
ID&T heeft uitgevoerd om de maatschappelijke en economische betekenis van dance in
Nederland te verkennen. Hiertoe is een brede - maar ook beperkte en niet uitputtende –
inventarisatie, beschrijving en analyse verricht van de aspecten die aan dance in Nederland
verbonden zijn.
Maatschappelijke betekenis: The World of Dance
Dance is een fenomeen dat de achterliggende jaren aanzienlijk aan betekenis heeft gewonnen
en feitelijk een verzamelnaam is voor verschillende zaken die gecentreerd zijn rondom de
kern: dance muziek. Dance moet niet alleen worden beschouwd als een culturele en
muzikale stroming, maar ook als een zowel door vragers als aanbieders van het product
‘dance’ gepercipieerde lifestyle. Deze lifestyle kent een aantal fundamentele bouwstenen,
waarvan het optreden als individu, het onderdeel zijn van een community, het belang van
kleding en het genieten de belangrijkste zijn.
De achterliggende jaren is op relatief autonome wijze een groep van geïnteresseerden en
liefhebbers in dance muziek - en alles wat hieraan is verbonden - gevormd. In dit licht is het
dan ook discutabel om van een doelgroep te spreken; individuen weten ‘als vanzelf’ de
aanbieders van het product ‘dance’ te vinden. De ‘doelgroep’ van dance is echter
omvangrijk. In Nederland omvat de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar
circa 4,6 miljoen mensen. Op grond van marktonderzoek mag worden verondersteld dat iets
meer dan 2,3 miljoen jongeren en jongvolwassenen geïnteresseerd zijn in dance. Deze groep
is voor een belangrijk deel zo groot als gevolg van het feit dat aanbieders van allerlei
producten en diensten dance hebben ontdekt en in de groep van geïnteresseerden in dance
een belangrijke koopkrachtige doelgroep herkennen. Marketinginspanningen van hun zijde
dragen er toe bij dat trends worden gezet dan wel verstevigd en verder worden ontwikkeld,
maar ook dat hitlijsten en het uitgaansleven meer en meer worden gedomineerd door dance
muziek.
Dance muziek en de evenementen die hierbij horen, zijn ontegenzeggelijk onderdeel van de
cultuurstroming die dance óók is. De diversiteit aan muziekstijlen (variërend van hardhouse
tot lounge en club) en de aanwas en stevige basis van dance talent (DJ’s, producenten en
VJ’s) zorgen er voor dat deze cultuurstroming in Nederland, maar ook daarbuiten, niet alleen
populair is maar ook door een breed publiek wordt geapprecieerd. Als zodanig is dance dan
ook een belangrijke culturele uiting van de hedendaagse jongerencultuur waarin
individualisme, keuzevrijheid, collectiviteit en verplichtingen uitsluitend ‘omdat het individu
dat wil’ centraal staan.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
Maatschappelijke betekenis: openbare orde en veiligheid
Met enige regelmaat is in verschillende publieke discussies dance onderwerp van gesprek.
Veelal gaat het dan om aspecten die verbonden zijn aan de handhaving van de openbare orde
en de veiligheid rondom grootschalige dance evenementen. Ook het gebruik van
stimulerende middelen is in dit verband een terugkerend issue dat nadrukkelijk in verband
wordt gebracht met de intimiteit van de dance clubs dan wel de massaliteit van onder meer
de grootschalige dance evenementen. Feiten weerleggen echter dit beeld; het aantal acute
gezondheidsproblemen als gevolg van onder meer drugsgebruik op party’s is de laatste vijf
jaar met een kwart verminderd; circa 0,9 procent van de bezoekers van een grootschalig
dance evenement doet een beroep op de medische hulpverlening ter plaatse. Ook het aantal
aanhoudingen rondom grootschalige dance evenementen laat zien dat dance relatief weinig
risico’s (risico = kans x effect) kent: in het algemeen is het aantal aanhoudingen door de
politie uitgedrukt als percentage van het aantal bezoekers verwaarloosbaar, namelijk nog
geen 0,1 procent. Duidelijk is wel dat voor grootschalige publieksevenementen aanvullende
logistieke maatregelen dienen te worden genomen, hetgeen overigens niet zonder meer
betekent dat de logistieke grenzen zijn bereikt.
Het positieve beeld over openbare orde en veiligheid van grootschalige dance evenementen
is voor een belangrijk deel het resultaat van de sterk toegenomen professionaliteit van de
organisatoren van grootschalige dance evenementen. Hier levert onder meer de overwegend
strenge visitatie (controle van bezoekers) bij deze evenementen een belangrijke bijdrage aan.
Bovendien wordt al tijdig vóór een evenement plaatsvindt door de verschillende stakeholders
(organisator, beveiliging, eigenaar locatie, politie, brandweer, GGD, EHBO en gemeente)
gesproken over het veiligheidsplan en potentiële risico’s. Dit draagt er onder meer toe bij dat
zowel gedurende de voorbereiding van het evenement als gedurende het evenement de
verschillende stakeholders op adequate wijze op potentiële probleemsituaties kunnen
anticiperen en reageren.
Economische betekenis van dance
De betekenis van dance voor de Nederlandse economie wordt in belangrijke mate bepaald
door de mate waarin Nederlandse aanbieders van dance in staat zijn om - volgens de regels
van de ‘experience economy’ – economische meerwaarde te genereren door de verkoop van
hun producten en diensten. Vanzelfsprekend wordt de economische betekenis van dance
daarnaast ook bepaald door de schaal waar producten en diensten worden aangeboden.
De economische betekenis van dance moet niet worden onderschat; de verkoop van het
product ‘dance’ in de vorm van bijvoorbeeld een feest kan dan ook niet langer als een uit de
hand gelopen hobby worden gezien. Dit komt voor een belangrijk deel door de interessante
groep consumenten die op dance afkomt. Zij hebben gemiddeld een besteedbaar inkomen
van circa EUR 8.500,- à EUR 14.100,- per jaar en vormen derhalve een zeer interessante
commerciële doelgroep. De relatief lage lasten leiden er immers toe dat zij in verhouding tot
anderen relatief veel kunnen besteden aan vakanties, hobby’s, maar ook aan dance. Jongeren
en jongvolwassenen nemen, gevoed door de invloeden van radio, TV, CD’s (inclusief de in
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
de dance scene nog steeds gretig gekochte LP’s), DVD’s, video’s, internet, het clubcircuit én
de grote feesten een substantieel deel van de binnenlandse consumptie voor hun rekening en
daarmee een niet onbelangrijk deel van de economische groei. De commerciële en
economische belangen om deze groep te bereiken zijn dan ook groot. Dance is in dit verband
dus een belangrijk vehikel om een koopkrachtige doelgroep te bereiken; de omvang van de
sponsormarkt bij grootschalige dance evenementen illustreert dit.
Nagenoeg alle bekende merken gebruiken dance als vehikel om hun jonge doelgroep te
bereiken. Een inventarisatie van de omvang van de sponsormarkt bij grootschalige dance
evenementen in Nederland, laat dan ook zien dat de sponsoring van deze evenementen een
alleszins respectabele omvang heeft. De brutobestedingen – de optelsom van de bedragen die
door sponsors aan de organisatie van het evenement wordt betaald – bedragen voor 2002
naar schatting EUR 2,3 miljoen à EUR 2,8 miljoen.
Los van deze positieve externe effecten, heeft dance in brede zin als vorm van recreatie en
vrijetijdsbesteding een belangrijke economische meerwaarde. Met circa 81 dance clubs, 16
Nederlandse dance evenement organisatoren en 158 toonaangevende nationale en
internationale (buitenlandse) DJ’s kan dit ook bijna niet anders. Ook de verkopen van
geluidsdragers (CD’s, LP’s en MC’s) illustreren dit: in 2001 bedroegen de totale verkopen
met daarop dance naar schatting circa EUR 38,9 miljoen. Naar schatting bezoeken jaarlijks
circa 700 à 800 duizend mensen een groot dance evenement, hetgeen resulteert in
omvangrijke financiële stromen van circa EUR 80 miljoen à EUR 90 miljoen.
Schattingen geven aan dat in totaal aanwijsbaar circa EUR 488 miljoen omgaat in de dance
scene. Dit is exclusief de economische ‘spin-off’ effecten voor toeleveranciers van producten
en diensten. Deze ‘spin-off’ effecten houden verband met de interdependenties van de dance
scene met andere economische activiteiten, zoals onder meer toerisme, kleding,
telecommunicatie, media en logistiek. De mate waarin en de frequentie waarmee deze
onderlinge dwarsverbanden worden verzilverd, is logischerwijs bepalend voor de
economische meerwaarde die aan deze interdependenties kan worden ontleend. Deze spinoff
effecten van dance kunnen een veelvoud bedragen van de totaal aanwijsbare omvang van
de financiële stromen in de dance scene.
Op basis van extrapolaties en aanvullend onderzoek schatten wij in dat circa 11.000
arbeidsplaatsen verbonden zijn aan dance als vorm van recreatie en ontspanning. Daarmee
heeft deze economische activiteit in een tijdsbestek van circa 10 jaar dan ook een
betekenisvolle plaats in de Nederlandse economie gekregen.
Conclusies
Dance is niet alleen dance muziek, maar ook een wijze van leven die synoniem is voor
uitgaan, genieten en een bepaalde stijl en manier van doen en laten. Het onderscheidt zich op
een aantal punten wezenlijk van andere muziekstromingen en culturele stromingen,
waardoor het juist in onze hedendaagse maatschappij uniek is. De populariteit van dance ziet
men onder meer terug in de belangstelling voor dance en dance evenementen. De
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
gepercipieerde risico’s die aan deze grootschalige evenementen zijn verbonden vallen
alleszins mee: in de praktijk zijn aan grootschalige dance evenementen relatief weinig
risico’s verbonden.
De economische betekenis van dance in Nederland is omvangrijk en beperkt zich niet tot de
evenementenmakers en hun directe toeleveranciers. De direct aanwijsbare financiële stromen
staan samengevat in onderstaande tabel weergegeven.
Direct aanwijsbare financiële stromen
Activiteit Financiële stroom (in miljoenen EUR)
DJ’s en VJ’s 146,9
Dance clubs en discotheken 220,5
Sponsoring dance evenementen 2,3
Dance evenementen 79,6
Beeld- en geluiddragers 38,9
Totaal 488,2
De omvang van de financiële stromen bevestigt de stelling dat dance niet als een uit de hand
gelopen vorm van hobbyisme kan worden afgedaan. Temeer als de economische ‘spin-off’
effecten in ogenschouw worden genomen. Hoewel de exacte omvang van deze economische
‘spin-off’ effecten moeilijk in kaart kan worden gebracht, is wel duidelijk dat deze een
significante omvang hebben. Dance is dan ook een serieuze economische tak van sport,
waarin het optimaliseren van kwalitatief goede vrijetijdsbesteding centraal staat.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
Inhoudsopgave
Samenvatting
1 Inleiding 1
2 Maatschappelijke betekenis: The world of dance 3
2.1 Achtergrond 3
2.2 Dance als verzamelnaam voor ‘sounds, lifestyle and more’ 3
2.3 De doelgroep van dance 5
2.4 De relatief snelle groei en ontwikkeling van dance 12
2.5 Conclusie 17
3 Maatschappelijke betekenis: openbare orde en veiligheid 18
3.1 Achtergrond 18
3.2 Perceptie 18
3.3 Facts & Figures 20
3.4 Conclusie 27
4 Economische betekenis van dance in Nederland 29
4.1 Achtergrond 29
4.2 Inventarisatie en analyse van de economische betekenis van dance 29
4.3 Dance en economische waarde: het concept ‘experience economy’ 36
4.4 Conclusie 38
5 Conclusies 41
Bijlagen
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
1
1 Inleiding
De achterliggende jaren hebben Nederland en de wereld kennis kunnen maken met een
nieuw muzikaal en cultureel fenomeen: dance. In een relatief kort tijdsbestek heeft dance
muziek – overwegend dansbare, elektronische muziek – clubs, discotheken, hitlijsten, radio,
TV en platen- en CD-kasten veroverd, maar nog belangrijker: de harten van een
miljoenenpubliek van vooral jongeren en jongvolwassenen. Alleen daarom al heeft dance
betekenis: het blijkt immers mensen op een bepaalde manier te raken, mensen met een
verschillende achtergrond, culturele identiteit en nationaliteit.
Dat muziek een universele taal is die velen aanspreekt, is sinds mensenheugenis bekend. De
aard, reikwijdte en daadwerkelijke impact van dance zijn echter opmerkelijk. Dit wordt
onder meer geïllustreerd door de sterstatus van DJ’s en VJ’s en het grote aantal bezoekers
van grootschalige dance evenementen. Bovendien is dance niet alleen een culturele en
muzikale stroming, maar ook een zowel door vragers als aanbieders van het product ‘dance’
gepercipieerde lifestyle. Zo beschouwd, omvat de betekenis en impact van dance dan ook
zowel maatschappelijke als economische aspecten.
Verschillende van deze maatschappelijke en economische aspecten keren met enige
regelmaat terug in de publieke discussie over dance. Dat wil zeggen dat veelal aan
maatschappelijke en economische effecten wordt gerefereerd, maar de precieze omvang en
betekenis van deze effecten niet bekend is. Adequate inzichten in de precieze
maatschappelijke en economische impact van dance en de ‘facts & figures’ die hierbij horen,
ontbreken dan ook. Dit gebrek aan inzicht in de betekenis van dance is in sommige gevallen
de reden voor een verkeerd beeld van dance als culturele stroming.
Tegen deze achtergrond heeft KPMG op verzoek van ID&T de maatschappelijke en
economische betekenis van dance verkend. Hiertoe is een brede - maar ook beperkte en niet
uitputtende – inventarisatie, beschrijving gemaakt en is een analyse van de maatschappelijke
en economische betekenis van dance in Nederland verricht. Naast een intensieve desk
research naar de ‘facts & figures’ van dance (zie bijlage 1), hebben ‘expert interviews’ (zie
bijlage 2) plaatsgevonden met belangrijke instanties en deskundigen met als doel om het
beeld dat uit de desk research naar voren kwam daar waar nodig aan te vullen, aan te
scherpen en daarmee te completeren. Voorliggende rapportage is het resultaat van deze
exercitie en geeft een beeld van de maatschappelijke en economische betekenis van dance in
Nederland.
Dit beeld is overigens een beperkt en niet uitputtend beeld. Daar waar het gaat om de
maatschappelijke betekenis van dance is vooral gekeken naar aspecten verbonden aan
openbare orde en veiligheid en de betekenis van dance als culturele stroming, gebaseerd op
beschikbare openbare bronnen. Ten aanzien van de economische betekenis van dance is
vooral gekeken naar de direct aanwijsbare financiële stromen van dance in de zin van
verkopen van beeld- en geluiddragers, kaartjes voor evenementen etcetera. Daarnaast is
gekeken naar een aantal interdependenties met andere economische activiteiten om op deze
wijze een zo compleet mogelijk beeld te kunnen krijgen van de mate waarin dance is
ingebed in het economisch proces. Bovenal is het de bedoeling van voorliggende rapportage
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
2
om de lezer een indruk te geven van de inhoud, omvang, reikwijdte en impact van dance in
Nederland.
Hoofdstuk 2 gaat allereerst in op wat dance omvat en langs welke lijnen dance zich de
achterliggende jaren heeft ontwikkeld tot de culturele stroming die het vandaag de dag is.
Hoofdstuk 3 schenkt verder aandacht aan de maatschappelijke betekenis van dance en in het
bijzonder de aspecten verbonden aan openbare orde en veiligheid. In hoofdstuk 4 wordt
vervolgens ingegaan op de economische betekenis van dance en de verwevenheid van het
product ‘dance’ met andere economische activiteiten. Hoofdstuk 5 besluit vervolgens met
het op een rij zetten van de belangrijkste conclusies en bevindingen.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
3
2 Maatschappelijke betekenis: The world of dance
2.1 Achtergrond
Dance mag zich onder meer blijkens de publiciteit in een grote belangstelling verheugen van
een breed publiek en een grote media-aandacht. Maar wat omvat dance dan eigenlijk en wie
vormen dat brede publiek? Op deze vraag een antwoord geven is niet eenvoudig en vereist
enerzijds inzicht in en gevoel voor datgene wat kan worden aangemerkt als de dance scene
en anderzijds inzicht in sociaal-culturele ontwikkelingen van in het bijzonder jongeren en
jongvolwassenen.
Wat dit laatste betreft geldt dat nadrukkelijk een onderscheid moet worden gemaakt tussen
‘algemene ontwikkelingen’ en ontwikkelingen die specifiek met dance zijn verbonden. In dit
verband moet onder meer in navolging van anderen1 kort worden stil gestaan bij de denk- en
leefwereld van jongeren nú. Jongeren die in de informatiemaatschappij opgroeien, wijken in
hun denken en doen sterk af van jongeren uit de generaties voor hen. De gunstige
economische ontwikkeling van de afgelopen jaren geeft hun een optimistische en op
consumptie (materieel en immaterieel) georiënteerde blik op de wereld en hun
mogelijkheden daarin. Tegelijkertijd reageren zij op de levensstijl van oudere generaties; zij
zijn in de positie om andere keuzes te maken en doen dat dan ook nadrukkelijk.
Voorliggend hoofdstuk wil inzicht geven in de sociaal-culturele aspecten die aan dance zijn
verbonden en die voor een belangrijk deel ook het commerciële succes van dance - en
daarmee ook de maatschappelijke en economische betekenis en impact – verklaren. Hiertoe
schetsen wij allereerst wat dance omvat en staan wij stil bij de lifestyle die aan dance is
verbonden. Vervolgens kijken wij naar de ‘doelgroep’ van dance en op welke wijze vraag
naar en aanbod van het product ´dance’ elkaar vinden.
2.2 Dance als verzamelnaam voor ‘sounds, lifestyle and more’
Dance omvat allereerst de alom bekende overwegend dansbare, elektronische muziek
waarmee poppodia en evenementen tienduizenden bezoekers weten te trekken. Een dj mixt
platen van zichzelf en andere DJ’s en producenten aan elkaar en is de entertainer in plaats
van een individuele artiest of band. ‘Dance’ is in dit verband een verzamelnaam voor een
aantal soorten en stromingen muziek zoals Techno, Trance, Hardstyle, Hardcore, House,
Clubtrance, Progressive, Garage, Lounge, Drum & Bass. Deze sounds hebben de
achterliggende tien jaar een geweldige ontwikkeling doorgemaakt. Was circa tien jaar
geleden dance muziek niet of nauwelijks in de verkoopcijfers en (dus) de hitlijsten terug te
vinden, tegenwoordig kan het merendeel van de hits in meer of mindere mate als dance
muziek worden aangemerkt. Dit komt ten dele ook door het feit dat de populariteit van dance
muziek en daarmee ook het commerciële succes van dance anderen aanzet tot het maken van
deze muziek. In dit verband is dan ook sprake van een zichzelf versterkende dynamiek.
1 K.M. van Steensel, Internetgeneratie; de broncode ontcijferd, Stichting Maatschappij en Onderneming, Den
Haag, november 2000.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
4
Daarnaast staat dance echter ook voor een wijze van leven die synoniem is voor uitgaan,
genieten en een bepaalde stijl en manier van doen en laten. Dance als lifestyle kent dan ook
een aantal belangrijke centrale bouwstenen:
Individueel: het maken van en luisteren naar dance muziek maakt duidelijk wat typerend
is voor dance: je kunt het in je eentje doen en tegen relatief lage kosten. Er hoeft geen
complete studio worden gebouwd om dance muziek te maken; een krachtige Pentiumcomputer
is echter wél een noodzakelijke voorwaarde voor succes. Individualiteit en het
maken van eigen keuzes is dan ook een belangrijk element van dance als lifestyle. Dance
als lifestyle vereist dan ook geen exclusiviteit: iemand die een grote passie heeft voor
dance, maar ook andere interesses heeft die niet passen binnen de dance scene, kan dit
goed combineren. Individuele keuzes worden geaccepteerd.
Onderdeel van een groep en community: het genieten van en dansen op dance muziek
krijgt meer betekenis, inhoud en plezier als dit in een grootschalig verband met enkele
duizenden anderen plaatsvindt. Tussen de feestgangers onderling bestaat dan een relatief
grote mate van saamhorigheid en het gevoel gezamenlijk en individueel onderdeel te zijn
van iets unieks, waar een ieder nog lang over spreekt. Dit laatste gebeurt ook: zowel
vóór, tijdens als ná evenementen weten liefhebbers van dance elkaar feilloos te vinden
via mobiele telefoon (in het bijzonder SMS) en internet. Op bijna autonome wijze
ontstaat dan ook een band met een groep gelijkgestemden (‘community’) met eigen
normen en waarden en een gemeenschappelijke liefhebberij.
Kleding en stijl: het saamhorigheidsgevoel wordt vergroot door onder meer de
verschillende ‘dress codes’ bij feesten, waardoor aandacht wordt geschonken aan het
uiterlijk, stijl en mode. Het plezier en de beleving van een groot dance evenement begint
al met het aanschaffen van de bijpassende kleding en de bijbehorende accessoires. In dit
verband is het feest Sensation – white edition van organisator ID&T een goed voorbeeld.
Voor dit feest dat elk jaar in juli in de Amsterdam Arena plaatsvindt is witte kleding de
dress code. Kleding en meer in het algemeen stijl zijn dus erg belangrijk, waarbij dance
trendsettend is in onder meer het oppikken van nieuwe mode-ontwikkelingen, maar ook
technologische ontwikkelingen op het terrein van telecommunicatie en ICT. Het laatste
is ook het gevolg van het feit dat dance muziek onderdeel is van de
informatiemaatschappij en de vormgeving van de nieuwste snufjes op het terrein van
bijvoorbeeld telecommunicatie in toenemende mate bepalend is voor het commerciële
succes.
Genieten: jongeren hebben een relatief druk programma waarin een aantal verplichte
activiteiten zoals studeren en werken zijn opgenomen. In de relatief schaarse vrije tijd
willen jongeren in toenemende mate genieten van alles wat het leven hun heeft te bieden.
Deze houding draagt er toe bij dat uitgaan, lekker eten en drinken naast een sociaal
element (contact met anderen) van groot belang zijn voor het vervullen van de eigen
behoefte aan een kwalitatief goede vrijetijdsbesteding. Dit verklaart ook waarom veel
jongeren relatief veel geld spenderen aan uitgaan.
Omdat geen enkele culturele stroming statisch is en bovendien dance als relatief dynamisch
mag worden aangemerkt, kan het niet anders dan dat door de tijd heen ook andere sociaal-
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
5
culturele elementen een plaats krijgen. Dance als lifestyle is derhalve zeker niet
‘uitontwikkeld’, maar onderhevig aan verandering. Dit komt voor een deel ook door de
ontdekking van dance door aanbieders van allerlei producten en diensten die in de groep van
geïnteresseerden in dance een belangrijke koopkrachtige doelgroep herkennen.
Marketinginspanningen van hun zijde dragen er toe bij dat trends worden gezet dan wel
verstevigd en verder worden ontwikkeld en dance verspreid wordt onder de massa.
Zo beschouwd, is dance niet uniek. De centrale bouwstenen van de lifestyle zijn immers
algemene maatschappelijke trends die als een uiting van de hedendaagse jongerencultuur
kunnen worden getypeerd. Dit geldt bijvoorbeeld voor de invloed van stijl en kleding: de
New Romantic stroming met groepen zoals Spandau Ballet en Duran Duran (begin jaren
tachtig) kende ook een eigen dress code. In combinatie echter met een aantal aanvullende
punten onderscheidt dance zich echter van andere muziekstromingen en culturele
stromingen, waardoor het juist in onze hedendaagse maatschappij wél uniek is. Deze punten
zijn:
het bereik van dance onder een brede en diverse groep mensen in de Nederlandse
maatschappij;
de relatief snelle groei en ontwikkeling van dance: van ‘underground’ naar een
miljoenenpubliek in een periode van circa tien jaar;
het grootschalige karakter van dance evenementen naast de ‘intimiteit’ van clubs en
discotheken;
de economische en commerciële belangen die onlosmakelijk met dance zijn verbonden.
In dit licht staat dance dan ook nadrukkelijk voor méér dan muziek alleen. Hiermee is
overigens nog niets gezegd over de mate waarin dance in de toekomst onderscheidend blijft
dan wel als muzikale stroming en cultuurstroming een blijvend karakter heeft. Een
verzadiging van dance zal zich echter naar het zich thans laat aanzien op korte termijn zeker
niet voordoen. Hiervoor is dance te veel verankerd in de hedendaagse jongerencultuur.
2.3 De doelgroep van dance
Het denken in termen van doelgroepen is bij dance eigenlijk discutabel. Dit is immers veelal
verbonden aan het ‘achter het bureau‘ vormgeven, inrichten en implementeren van
marketinginspanningen met als doel helder voor ogen te hebben voor wie een bepaald
product of een bepaalde dienst is bedoeld. Bij dance gaat het eigenlijk juist andersom.
De dance muziek ontstaat, mensen vinden het leuk en het verspreidt zich in een wat bredere
kring. Op deze wijze is de achterliggende jaren op relatief autonome wijze een groep van
geïnteresseerden en liefhebbers in dance muziek - en alles wat hiermee is verbonden -
gevormd.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
6
Langs deze weg ontwikkelt dance zich nog steeds verder en mag het zich ondertussen in een
grote belangstelling verheugen onder de groep van jongeren en jongvolwassenen van 15 tot
35 jaar.
In Nederland omvat de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar circa 4,6
miljoen mensen. Dit betreft de brede doelgroep van mensen die in Nederland geïnteresseerd
kunnen zijn in dance. Op basis van marktonderzoek mag worden geconcludeerd dat dance
onder deze doelgroep ook inderdaad breed verspreid is. Zo blijkt uit marktonderzoek dat van
de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar 600.000 jongeren (13 procent) in
2001 een dance evenement bezocht en dat circa 2,7 miljoen jongeren in 2001 naar een
discotheek zijn geweest2. In een tweede meting van juli 2002 blijkt dat circa anderhalf
miljoen personen de afgelopen twee jaar een dance evenement bezocht3. Deze interesse
wordt bevestigd door marktonderzoek van De Vos & Jansen4, waarin willekeurige
Nederlanders in de leeftijd van 15 tot 35 jaar gevraagd werd naar hun interesse in dance.
Daaruit blijkt dat iets meer dan de helft (51,6 procent) geïnteresseerd is in dance.
Extrapolatie laat een groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar in Nederland
zien die zo’n 2.380.000 dance liefhebbers omvat, die regelmatig dance evenementen
bezoeken, dance cd’s kopen en zich ook op andere manieren in dance verdiepen en met
dance bezighouden. Circa 14 procent van deze groep geeft aan zeer geïnteresseerd te zijn in
dance, hetgeen overeenkomt met ongeveer 650.000 jongeren en jongvolwassenen die zeer
regelmatig dance evenementen bezoeken, de magazines lezen, beeld- en geluiddragers
aanschaffen en in dance clubs uitgaan. Dance is voor deze groep direct verbonden met de
manier waarop zij een avond uit willen gaan en hun vrije tijd willen besteden. Deze getallen
komen overeen met de inschattingen die in verschillende interviews in de media, maar ook in
de verschillende KPMG-interviews met ervaringsdeskundigen zijn genoemd.
Daarnaast bestaat er een vaste kern trendsetters die hun leven lijken in te richten op dance en
dance evenementen. Op basis van de ervaringscijfers met (bus)reizen naar evenementen door
geheel Nederland en het buitenland, wordt deze groep geschat op zo’n 200.000 jongeren en
jongvolwassenen5. Voor deze groep is dance aanzienlijk meer dan een avond uit, hetgeen
zich onder meer uit in de manier van kleden, de plaats die uitgaan inneemt in de gehele
vrijetijdsbesteding en het kiezen voor vakanties waarin dance centraal staat. Figuur 1 geeft
het bereik van dance onder de Nederlandse bevolking nog eens gespecificeerd weer.
2 Volkskrant, Annemieke Kranenberg, Weinig steun voor verbod dancefeesten, 7 december 2001, IBT
marktonderzoek. www.ibtmarktonderzoek.nl .
3 IBT marktonderzoek, Omnibus juli 2002, evenementen 2002, 1 juli 2002.
4 De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002.
5 Interview KPMG met Ivo Hütte, Logistance, 5 juni 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
7
Figuur 1. Bereik van dance
Uit marktonderzoek6 naar de verschillen en overeenkomsten tussen dance
evenementbezoekers en niet-dance evenementbezoekers blijkt dat dance liefhebbers actief
hun eigen amusementsaanbod en vrijetijdsbesteding creëren. Dance liefhebbers zijn in
allerlei opzichten (interesse, bladen, kranten, tv, radio, samenstelling van het huishouden,
hoogte van het inkomen, verdeling over de Nederlandse provincies en steden) hele normale
Nederlanders, maar dance liefhebbers besteden in het algemeen meer tijd aan het bezoeken
van actieve (buiten) evenementen zoals dance evenementen, popfestivals, filmfestivals,
wereldmuziek festivals, sport evenementen, strandevenementen, carnaval/kermis en hebben
een meer dan gemiddelde interesse in muziek, in reizen en vakanties, huren meer video’s,
gaan vaker naar de bioscoop en surfen meer op het internet dan andere Nederlanders.
Hieronder wordt dieper ingegaan op mogelijke verschillende karakteristieken zoals de
leeftijdsopbouw, het werken en studeren, het opleidingsniveau, de koopkracht, alsmede
specifieke kenmerken van de dance levensstijl zoals genieten, individuele expressie,
‘community gevoel’, consumptievoorkeuren en stijl.
6 IBT marktonderzoek, Omnibus juli 2002, evenementen 2002, 1 juli 2002. Conclusie en interpretatie KPMG.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
8
Leeftijdsopbouw
De leeftijdsopbouw van de groep jongeren en jongvolwassenen die met name geïnteresseerd
is in dance laat zien dat vooral jongeren in de leeftijdscategorie 15 tot en met 25 jaar
geïnteresseerd zijn in dance. In de leeftijdscategorie 26 tot en met 35 jaar - feitelijk de
levensfase waarin de meesten werken, een vaste relatie hebben dan wel kinderen krijgen -
neemt de intensiteit van de interesse en het bezoek aan dance evenementen af. Figuur 2 geeft
het één en ander nog eens beknopt weer.
Figuur 2. Interesse in dance
17%
22%
37%
66%
76%
83%
78%
63%
34%
24%
15-18
18-21
22-25
26-29
30-35
Leeftijd ondervraagden
Percentage ondervraagden
Totaal niet geïnteresseerd Enigszins tot zeer geïnteresseerd
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002, bewerking en grafiek KPMG.
Daarnaast bestaat logischerwijs ook in de leeftijdscategorie jonger dan 15 jaar en de
leeftijdscategorie ouder dan 35 jaar belangstelling voor dance. De leeftijdsopbouw van de
(potentiële) doelgroep voor dance – en daarmee de doelgroep - is dan ook aanzienlijk breder.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
9
Werken en studeren
Van de dance liefhebbers is circa de helft werkzaam en de helft volgt een opleiding of
studeert. Verschillen tussen werkenden en studerenden zijn er dus op dit punt nauwelijks.
Daarentegen zijn er wel verschillen voor wat betreft het bezoeken van evenementen (de
actieve deelname aan dance); schoolgaande en studerende jongeren gaan vaker naar
evenementen dan werkenden. Figuur 3 en figuur 4 geven de relatie werken, studeren en
dance nog eens grafisch weer.
Figuur 3. Liefhebbers van dance in relatie tot werk en studie
49%
51%
Werkzaam School/studeer
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002; bewerking profiel danceliefhebber
en grafieken KPMG.
Figuur 4. Actieve deelname aan dance in relatie tot werk en studie
50,5%
32,2%
25,2%
8,2%
0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0%
School/studeer
Werkzaam
Enigszins geïnteresseerd Zeer geïnteresseerd
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002; bewerking profiel dance-liefhebber
en grafieken KPMG.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
10
Opleidingsniveau
Het hoogst genoten opleidingsniveau van dance liefhebbers bestrijkt het gehele spectrum van
VMBO tot HBO en Wetenschappelijk Onderwijs. In het algemeen is sprake van een brede
interesse in dance die los staat van het niveau van de genoten opleiding. Wel neemt het
aantal actieve dance liefhebbers in het hoger onderwijs af. De actieve dance liefhebbers zijn
vooral te vinden op het MBO, het VWO en de HAVO. Figuur 5 geeft de relatie weer tussen
het percentage van de ondervraagden met een interesse in dance en hun hoogst genoten
opleidingsniveau.
Figuur 5. Interesse in dance in relatie tot hoogst genoten opleidingsniveau
Interesse in dance
60%
47%
37%
46%
35%
35%
36%
10%
13%
26%
20%
15%
11%
5%
Lagere school
VMBO
HAVO
VWO
MBO
HBO
WO
Genoten opleiding
Percentage ondervraagden
Enigszins geïnteresseerd Zeer geïnteresseerd
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002; bewerking profiel dance-liefhebber en
grafieken KPMG.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
11
Koopkracht
Aanbieders van allerlei producten en diensten hebben dance inmiddels ook ontdekt en
herkennen in de groep van geïnteresseerden in dance een belangrijke groep potentiële
afnemers van hun producten en diensten. Zo besteden achttienjarigen hun geld vooral aan
kleren, cd's, films, concerten en strips. Vijftienjarigen spenderen hun geld aan min of meer
dezelfde producten, met dat verschil dat hier snoep ook nog een belangrijke plaats in de
bestedingen inneemt. In het algemeen zijn jongeren echter geïnteresseerd in moderne
technologie en informatica, muziek, fast food, kleding, tabak en alcohol.
Marketinginspanningen van de zijde van de aanbieders van allerlei producten dragen er toe
bij dat trends worden gezet dan wel verstevigd, verder worden ontwikkeld en door een steeds
bredere en grotere groep worden geadopteerd. De jongeren die gerekend worden tot het
dance publiek hebben doorgaans flink wat geld te besteden. Ook is steeds meer aandacht
voor de jongvolwassenen omdat ze aanzienlijk meer te besteden hebben dan het jonge
publiek. Volgens een rapport van de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR)
besteedt iedere Nederlander gemiddeld een kwart van zijn huishoudgeld aan vrije tijd7. Het is
aannemelijk dat dit percentage voor de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35
jaar aanzienlijk hoger zal liggen, omdat deze groep en in het bijzonder de jongeren relatief
lage lasten hebben en dus de beschikking hebben over een relatief groter vrij besteedbaar
inkomen. Hieronder wordt kort een indicatie gegeven van de koopkracht per
leeftijdscategorie. In dit verband kijken wij naar het persoonlijk inkomen van jongeren en
jongvolwassenen en - na aftrek van de vaste lasten – naar het vrij besteedbaar inkomen.
Gemiddeld heeft zo’n driekwart van de jongeren van 15 tot 18 jaar die thuis wonen een eigen
inkomen. Daarnaast ontvangt 20 procent van de thuiswonende jongeren studiefinanciering en
wordt door hun ouders voorzien in de kosten van het levensonderhoud8. Vooral in de
leeftijdscategorie 15 tot en met 18 jaar neemt het aandeel jongeren met een eigen inkomen
snel toe. Onder de 15-jarigen heeft 45 procent een eigen inkomen, terwijl dit onder de 18-
jarigen opgelopen is tot 90 procent. Gebaseerd op cijfers van 1999 hadden jongeren in deze
leeftijdscategorie een vrij besteedbaar inkomen van gemiddeld EUR 2.900 op jaarbasis.
Tegen de tijd dat iemand 18 jaar is, komt het vrij besteedbaar inkomen rond de EUR 3400 te
liggen. Daarna neemt het gemiddelde persoonlijke inkomen tussen de 18 en de 24 jaar met
meer dan EUR 1.815 (NLG 4.000) per leeftijdsjaar toe.
In de leeftijdscategorie van 20 tot 25 jaar heeft vrijwel iedereen een eigen inkomen. Het
leeuwendeel van de inkomsten van deze groep jongeren is afkomstig uit arbeid, slechts een
klein deel uit studiefinanciering of uitkering. Jongeren in deze leeftijdscategorie hebben een
vrij besteedbaar inkomen van gemiddeld EUR 15.428 (NLG 34.000) op jaarbasis. Het
gemiddeld persoonlijk inkomen blijft sterk stijgen tot EUR 21.150 (NLG 46.600) in de groep
van 25 tot 30 jarigen en tot EUR 24.750 (NLG 54.600) in de groep van 30 jaar en ouder9.
Figuur 6 geeft het hierboven beschreven inkomensverloop nog eens grafisch weer.
7 Zie ook Volkskrant, Het feest is voorbij, 8 augustus 2001.
8 Centraal Bureau voor de Statistiek, Jeugd 2001, cijfers en feiten.
9 Idem.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
12
Figuur 6. Inkomensverloop jongeren
2.4 De relatief snelle groei en ontwikkeling van dance
De groei van dance in circa tien jaar
Dance heeft in Nederland een snelle groei en ontwikkeling doorgemaakt, waarbij het zich
van een underground stroming in een periode van circa tien jaar heeft ontwikkeld tot een
gevestigde culturele stroming die een miljoenenpubliek bereikt.
In Nederland zijn er circa 80 clubs en dance café’s die uitsluitend dance muziek draaien10.
Daarnaast is dance onderdeel geworden van de vaste programmering in de reguliere
uitgaanscentra, discotheken, strandtenten, kledingzaken, hippe restaurants, kappers en andere
uitspanningen.
Dance platen maken een groot percentage van de wekelijkse Top 40 uit en radiozenders
zoals Radio 538 en Yorin FM en TV-zenders zoals MTV, TMF en The Box hebben dance
als onderdeel van de vaste programmering. Daarnaast kent Nederland een radiostation dat 24
uur per dag, 7 dagen per week dance muziek uitzendt: ID&T Radio. Met enige regelmaat
zijn deze zenders ook volop vertegenwoordigd op verschillende dance evenementen.
10 Telling KPMG op basis van verwijzingen http://www.start2dance.com.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
13
De Nederlandse DJ’s die optreden op dance evenementen en feesten hebben inmiddels een
sterstatus verworven en zijn eigenlijk doorgaans op reis van evenement naar evenement over
de hele wereld. Er zijn in Nederland meer dan 158 professionele DJ’s11, producers en liveacts
met sterren als DJ Jean, Tiësto, Armin van Buuren, Piet Bervoets, Johan Gielen en Mark
van Dale. Deze ontwikkeling heeft overigens nadrukkelijk een internationaal karakter. Zo
verkocht de Engelse superster Moby al meer dan 10 miljoen exemplaren van zijn album Play
en doet hij dit jaar op zijn tournee alle Europese hoofdsteden en grote steden en staten van de
Verenigde Staten aan. De Duitser Sven Väth reisde voor zijn Fire World Tour van Hong
Kong, Tokyo en Singapore via Buenos Aires, Rio de Janeiro, Chicago en New York naar
Amsterdam12. Deze sterren zijn meer dan DJ’s: het zijn artiesten die werk van anderen
draaien, eigen materiaal produceren en met behulp van videoclips bewust een beeld en een
imago creëren. Daarnaast worden de DJ’s ondersteund door professionele Video Jockey’s
(VJ’s), een nieuwe beroepsgroep die de door de dj gedraaide muziek visueel begeleiden met
(zelfgemaakte) video’s, beelden, lasershows en speciale effecten.
In 2001 vonden 32 dance evenementen plaats; ruim 45 procent meer dan in 200013. Deze
stijging zet zich door. Gedurende de zomer van 2002 kon de dance liefhebber elk weekend
van juli tot en met augustus kiezen uit minstens één mega-dance-event met een omvang van
minimaal 15.000 bezoekers14. Er zijn in Nederland dan ook inmiddels 16 professionele
organisaties die dance evenementen organiseren en een grote bekendheid genieten, niet
alleen onder de doelgroep. Zo bleek uit een marktonderzoek van de Ticketbox, het aan de
Staatsloterij gelieerde landelijke verkooppunt voor kaarten voor voetbal en voor
evenementen, dat marktleider ID&T reeds in 2000 onder jongeren van 12 tot 20 jaar al
bekender was dan Mojo Concerts15. De relatief hoge prijzen voor een toegangskaartje voor
een dance evenement en negatieve publiciteit doen hier niets aan af. Dance Valley 2002 was
ondanks een prijsstijging van 40 procent en de negatieve publiciteit in 2001 binnen een week
uitverkocht. De programmering van de DJ’s was toen nog niet eens bekend.16
Ook de reguliere popbranche kan inmiddels niet meer om dance heen. Het muziekaanbod
van de 43 gesubsidieerde kernpodia bestaat voor de helft uit dance avonden, met jaarlijks
zo’n 325.000 bezoekers. De grote reguliere popfestivals hebben inmiddels ook een dance
podium opgericht. Zo is op parkpop het dance gedeelte in 2002 voor de derde keer ingericht.
Na het succes van 2000 was dit deel van het parkpopterrein twee keer zo groot gemaakt17.
Wat tien jaar geleden begon met illegale feestjes in gekraakte loodsen is dan ook uitgegroeid
tot een miljoenenindustrie die diverse subgenres heeft voortgebracht, elk met eigen winkels,
DJ’s, feesten en kledingvoorschriften18. Tal van kleine ondernemers hebben een bestaan
11 Telling KPMG op basis van verwijzingen http://www.start2dance.com/.
12 Spits, DanceZone, De DJ als popster, 1 mei 2002.
13 Adformatie, RTV actiefste op jongerenevenementen, 28 februari 2002 en ReSpons Jongeren Evenementen
Monitor 2001.
14 Zie ook Volkskrant, Anne van Driel, Jeroen Junte, Exclusief voor de massa, 27 juni 2002.
15 Jan Jacobs, Dance-events: van undergroundcultuur tot merkconcept, juni 2000.
16 Zie ook Volkskrant, Anne van Driel, Jeroen Junte, Exclusief voor de massa, 27 juni 2002.
17 Zie ook Telegraaf, Parkpop trekt 400.000 bezoekers, 21 juni 2001, bewerking KPMG.
18 Zie ook Volkskrant, Helft jongeren bezoekt dance-party of club, 14 januari 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
14
opgebouwd in deze dance industrie, waarin 33 dance platenlabels, 22 (online) platenzaken
en platenwinkelketens, 100 dj-speciaalzaken, 17 dj-boekingskantoren, 9 collectieven van
video jockeys (VJ’s), 26 dj-apparatuur verhuurders, 16 gespecialiseerde dance evenementen
organisatoren, 15 dance tijdschriftuitgevers, 8 dance kledingwinkels, 22 online dance radio
zenders, een veelvoud van internetsites, maar ook gevestigde platenmaatschappijen,
reisbureaus, touroperators, reclamebureaus, drukkerijen, evenementenbeveiligers,
smartshops, professionele hulpverleners en verkeersregelaars vertegenwoordigd zijn19.
Ook het reguliere bedrijfsleven heeft de dance industrie gevonden. Door middel van
sponsoring of door middel van ‘eigen’ dance evenementen proberen zij hun
naamsbekendheid en merkloyaliteit onder de groep van jongeren en jongvolwassenen van 15
tot en met 35 jaar te vergroten. Zo verbinden bekende merken hun naam aan evenementen en
treden zij op als sponsor (bijvoorbeeld de Lucky Strike Dance Awards en de Heineken Fast
Forward Parade). Andere belangrijke sponsors van dance evenementen zijn onder meer
MTV, Camel, Twix, Redbull, Renault, Dayzers, Grolsch, Southern Comfort, Coca Cola en
Bacardi-Martini. In dance magazines wordt geadverteerd door nagenoeg alle bekende
merken die zich richten op een relatief jong koperspubliek.
Waarom is dance zo gegroeid?
Wat tien jaar geleden als subcultuur begon is tegenwoordig onder jongeren een brede,
gevestigde vorm van vermaak, die bekend staat onder de naam ‘dance’, een cultuur met een
eigen muziek, omgang, beeld, taal en uitgaansleven20. De vraag komt op waarom dance zo
heeft kunnen groeien en welke factoren aan die groei hebben bijgedragen.
Daarop is in feite het antwoord kort: dance is vooral een uitgaanscultuur, waarin een patroon
van vrijetijdsbesteding en de individuele muziek- en consumptievoorkeuren van de jeugd
van nu naar voren komen. Je wilt je eigen leven leiden, zelf vormgeven aan je ontwikkeling
en plezier hebben21. De groeiende aandacht voor dance, onder meer versterkt door de groei
van het aantal feesten en de marketingstrategieën van bekende merken, heeft met een
zichzelf versterkende dynamiek dance gemaakt tot wat het nu is.
Vrije tijd
Alle jongeren vinden vrije tijd belangrijk. Vrije tijd is echter in het drukke programma van
jongeren en jongvolwassenen tot een schaars goed geworden en neemt dan ook een steeds
belangrijker plaats in. De beschikbare vrije tijd wensen jongeren zo goed mogelijk te
besteden in een op hun voorkeuren toegesneden leefwereld. De beleving van het genieten,
het met gelijkgestemden bij elkaar willen komen, jezelf kunnen zijn, je eigen avond kunnen
invullen en verrast worden, staan daarbij voorop22. Ruim driekwart van de bezoekers gaat
niet alleen naar een evenement vanwege de DJ’s. Bezoekers van een dance evenement
betalen grif 55 euro voor een grootschalig evenement met DJ’s die op een willekeurige
19 Telling KPMG op basis van verwijzingen http://www.start2dance.com/.
20 Events, Jan Jacobs, Dance-events: van undergroundcultuur tot merkconcept, juni 2000.
21 Interview KPMG met Tom ter Bogt, 26 juni 2002.
22 Interview KPMG met ID&T inzake dance als Lifestyle, 3 mei 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
15
zaterdagnacht ook ergens in de provincie zouden draaien. Men komt echter vooral af op de
reputatie van het evenement23.
Jongeren zijn bereid hard te werken, maar willen dan ook ‘stevig uitgaan’ en daarin zelf
beslissingen kunnen nemen24. Op dance evenementen wordt de vrijheid in individuele
ontplooiing en profilering geboden. Jongeren kunnen nieuwe contacten maken, hun grenzen
verruimen en nieuwe grenzen ontdekken. Voor veel jongeren is het dan ook een geweldige
uitlaatklep om dagelijkse dingen even te laten voor wat ze zijn en geheel in een feest op te
gaan. Dance past derhalve in het patroon van de moderne vrijetijdsbesteding, waarin in
groepjes met vrienden naar evenementen toegaan, geld uitgeven en hierop het weekend
aanpassen een plaats hebben25.
Dance als muziekstroming kent verschillende muziekstijlen. De verschillende stijlen van
dance zoals Techno, Trance, Hardstyle, Hardcore, House, Clubtrance, Progressive, Garage,
Lounge, Drum & Bass trekken verschillende mensen aan. Het aspect van het gezamenlijk
naar het feest gaan is echter erg belangrijk en gemeenschappelijk voor alle stijlen van dance;
jongeren willen geen meeloper zijn. Zij willen erbij horen en erbij zijn. Als vanouds
zonderen jongeren zich af van de rest en groeperen ze zich. Bij leeftijdsgenoten zullen zij
daardoor in aanzien stijgen, terwijl ze bij anderen eerder afgunst opwekken. Dit uit zich in
een bepaalde levensstijl, de kleding die je mag en kan dragen, waar je wát gaat eten en wat je
kunt doen en vooral moet laten. Het één en ander heeft tot gevolg dat - geholpen door de
verhalen over de groep - steeds meer jongeren zich bij deze groep aansluiten. Jongeren
hebben wat dat betreft altijd al in hun vrije tijd opgetrokken met gelijken. Het is in die vorm
dat collectief de eigen identiteit verder wordt vormgegeven26. Vanuit deze cultuur wordt hun
koopgedrag bepaald. De keuze voor het dance evenement waar jongeren naar toegaan
spiegelt zich dan ook aan de jongerencultuur waar zij deel van uitmaken.
Consumptievoorkeuren
Ook al worden de producten van dance gekocht op basis van individuele voorkeuren, dan
nog komen de jongeren bijna onvermijdelijk samen in sociale categorieën en groepen met
een zelfde smaak. Zoals hierboven is geschetst, zijn er behalve individuele ook allerlei
sociale motieven voor de aanschaf van een CD of een bezoek aan een evenement, zoals de
wens om tot een bepaalde sociale laag of groep te horen. Enerzijds sluiten dance
evenementen aan bij de beleving en bevestiging van de individuele keuze. Anderzijds sluiten
dance evenementen aan bij de behoefte om graag gezien te worden dan wel te kunnen
vertellen dat je op een bepaald feest bent geweest en onderdeel van de collectieve belevenis
was.
Jonge mensen zijn echter kritisch. Ze zijn opgegroeid met de moderne media, zijn daardoor
heel goed geïnformeerd en weten dat er alternatieven voldoende zijn. Ze zijn scherp in hun
23 Zie ook Volkskrant, Anne van Driel, Jeroen Junte, Exclusief voor de massa, 27 juni 2002.
24 Interview KPMG met Tom ter Bogt, 26 juni 2002.
25 Idem.
26 Idem.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
16
keuzes en radicaal in hun afwijzingen27. De party reports die na de dance evenementen en
feesten steevast door allerlei bezoekers via internet worden verspreid, hanteren een vaste
indeling voor de beoordeling en illustreren dit. De beoordeling vindt plaats aan de hand van
het geven van waarderingen voor de aanwezige mensen, de muziek, de lichteffecten, de
aankleding en het geheel van het evenement als totaalaanbod.
Het publiek moet telkens nieuwe prikkels geboden worden. Deze nieuwe prikkels worden
geleverd door creatieve geesten als VJ’s, grafisch ontwerpers, mode-stylisten en
decorbouwers die samenwerken met de DJ’s om de aankleding van het feest de juiste sfeer te
geven. Feesten en evenementen zijn dan ook uitgegroeid tot een podium waar jonge
kunstenaars hun werk kunnen laten zien28. Spectaculaire aankleding van feesten en party’s
en mooi vormgegeven flyers en CD’s worden door het publiek steeds belangrijker gevonden.
Daarbij ontwikkelen dance evenementen zich steeds meer tot gecombineerde
‘vermaakevenementen’. Anders gezegd: een soort pretpark waarin de discotheek met de
muziek, het dansen, het geluidssysteem en lichtinstallaties samengaan met onder meer luxe
aankleding en de aanwezigheid van restaurants, bioscopen en kermisattracties, alles specifiek
ingericht op de smaak van de doelgroep.
In de ontwikkeling van doelgroepspecifieke dance evenementen zijn er vanuit het oogpunt
van consumentenvoorkeuren drie verschillende categorieën evenementen te onderscheiden,
ieder ingericht op de smaak van de groep jongeren en jongvolwassenen die dat specifieke
evenement trekt. Het gaat hier om:
grootschalige evenementen voor ‘de massa’ met specifieke muziekstijlen;
grootschalige evenementen met meerdere muziekstijlen;
exclusieve en relatief kleinschalige evenementen.
De eerste categorie dance-evenementen bestaat uit kleine en grootschalige evenementen die
verbonden zijn aan specifieke muziekstijlen. Bekend zijn grootschalige evenementen als
Awakenings, Sensation White Edition (trance), Sensation Black Edition (techno/hardstyle),
Impulz (hardhouse), Trance Energy (trance), Shockers (techno/hardstyle) en Extrema
(house). Deze evenementen trekken de liefhebbers van de specifieke muziek die daar wordt
gedraaid. Elk genre heeft een eigen publiek en daarnaast ook een eigen gevoel en typische
associaties (zie bijlage 3).
De tweede categorie bestaat uit de grote groep evenementen die meerdere of alle dance
muziekstijlen draaien. Deze evenementen trekken de grote stroom van bezoekers aan die
juist voor de massabijeenkomst en het spektakel komen. Deze groep omvat de grootschalige
evenementen als Impulz, Sensation, Innercity, Dance Valley, Lovefields, de Fast Forward
Dance Parade en Mysteryland waarbij 15.000 à 45.000 bezoekers bijeenkomen.
De bezoekers zijn jongeren die aangetrokken worden om voor de duur van het feest deel te
zijn van een groep gelijkgestemden. Daarnaast komen de bezoekers vooral om van de
27 Jan Jacobs, Dance-events: van undergroundcultuur tot merkconcept, juni 2000.
28 Zie ook Volkskrant, Jeroen Junte, Navelpiercing met smiley via internet, 21 janauri 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
17
spectaculaire geluidssystemen, laser, licht en live performances te genieten. In combinatie
met de muziek wordt er een sensatie, een spanning gecreëerd, waar met duizenden tegelijk
van kan worden genoten. De bezoekers komen om onderdeel te zijn van de groep die deze
belevenis heeft meegemaakt. Deze belevenis wordt overigens niet alleen gecreëerd door de
muziek. Er zijn naast het dansen genoeg dingen te doen gedurende het evenement. Sommige
evenementen hebben kermistoestellen, een bioscoop met slasher-films en fast food. Zo
ontwikkelen deze evenementen een breed aanbod aan muziek en entertainment, specifiek
ingericht op de smaak van de doelgroep. Deze grote evenementen zijn dan ook muziek- en
entertainmentmerken geworden met een eigen muziek en belevingswereld.
De derde groep dance evenementen
zijn feesten die zich binnen de
verschillende muziekstijlen richten
op exclusiviteit en die in de
aankleding een specifiek thema en
een specifieke beleving beogen. Bij
evenementen als Islander
(Forteiland, IJmuiden), SOAP
(verschillende bijzondere locaties)
en Labelland (Melkweg,
Amsterdam) wordt de beleving
naast de muziek, vooral door de
aankleding, kleding, drank, eten en
de organisatie bepaald.
2.5 Conclusie
De maatschappelijke betekenis van dance als culturele stroming in de Nederlandse
maatschappij is groot. Het één en ander wordt onder meer geïllustreerd door de omvangrijke
groep geïnteresseerden. Aanbieders van het product ‘dance’ spelen goed in op deze
interesse. Er zijn dan ook verschillende evenementen voor verschillende doelgroepen met
een grootschalig of exclusief karakter. De evenementen zijn echter in alle gevallen bedoeld
voor een relatief jonge, maar koopkrachtige doelgroep die op relatief autonome wijze zorgt
dat de relatief snelle groei en ontwikkeling van dance wordt gecontinueerd.
29 Volkskrant, House-elite danst op eeuwenoude basaltkeien, 20 augustus 2001.
Een evenement als Islander (Forteiland, IJmuiden) met slechts 1500
bezoekers speelt expliciet in op intimiteit en exclusiviteit. Om deze
happy few te kunnen behagen, moet organisator Club Risk kosten
noch moeite sparen. De entreekaartjes worden selectief verkocht.
Slechts op vertoon van een spaarzaam verspreide flyer kunnen deze bij
hippe platen- en kledingwinkels worden aangeschaft. Dat wil zeggen,
voor de zeshonderd bezoekers die daadwerkelijk een kaartje moeten
kopen. De echte ‘incrowd’ koopt geen kaartje, maar laat zich
uitnodigen. Islander dankt haar exclusiviteit vooral aan de buitenissige
locatie. Het Forteiland, dat op de werelderfgoed lijst van Unesco staat,
is deze avond gehuld in een sprookjesachtige sfeer. Overal op het
rotsige eilandje hangen gekleurde neonlampjes en in nisjes zijn zelfs
intieme barretjes verstopt. Bezoekers dansen op eeuwenoude
basaltkeien. DJ’s zijn ingevlogen uit New York en draaien geen
beukende vierkwartsmaat maar sophisticated house met jazz- en
latininvloeden. Een hip restaurant serveert een exclusief driegangen
menu van soep, exotische salades en lavendelijs.29
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
18
3 Maatschappelijke betekenis: openbare orde en veiligheid
3.1 Achtergrond
Naast de positieve en commercieel interessante aspecten die verbonden zijn aan de
doelgroep van dance, zijn ook negatieve aspecten te onderscheiden. In dit verband moet
onder meer worden gedacht aan het feit dat de doelgroep relatief kwetsbaar is voor negatieve
externe effecten van de uitgaanscultuur zoals het gebruik van stimulerende middelen.
Verschillende onderzoeksbronnen leren dat met name onder jongeren het experimenteren
met het gebruik van stimulerende middelen een punt van zorg is30, hetgeen kan leiden tot
probleemgedrag: van eetstoornissen tot overmatig alcohol- en druggebruik. Deze facetten die
bovenal een maatschappelijk fenomeen zijn, kunnen als belangrijke redenen worden
opgevoerd voor de grote belangstelling van onder meer beleidsmakers voor de ontwikkeling
van dance.
Door de groei van dance en de relatief grootschalige dance evenementen is dance dan ook
met enige regelmaat het middelpunt van de belangstelling in de publieke discussie. Een veel
belicht thema is in dit verband het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid. De betekenis
van dance als lifestyle en uiting van hedendaagse jongerencultuur wordt door het vraagstuk
van Openbare Orde en Veiligheid nog wel eens op de achtergrond geplaatst.
Voorliggend hoofdstuk gaat nader in op de aspecten van Openbare Orde en Veiligheid en
staat achtereenvolgens stil bij de perceptie van verschillende stakeholders (dance liefhebbers,
overheid en gemeenten, organisatoren, sponsors en gespecialiseerde diensten, de communis
opinio van de Nederlandse bevolking) ten aanzien van dit onderwerp en de ‘facts & figures’
op dit terrein.
3.2 Perceptie
Het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid wordt verschillend gepercipieerd door
verschillende groepen in de samenleving. Daar wordt hier kort op ingegaan aan de hand van
een beschrijving van de perceptie van het publiek dat dance evenementen bezoekt, de
overheid, organisatoren van evenementen en meer in het algemeen de Nederlandse
bevolking, waarna wordt overgegaan tot een schets van de belangrijkste onderdelen die
binnen het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid spelen.
30 Zie K. Wittebrood, Probleemgedrag onder jongeren, in Rapportage Jeugd 2000. Trajecten van jongeren naar
zelfstandigheid, Sociaal Cultureel Planbureau, Den Haag, 2000.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
19
Perceptie dance publiek
Het publiek dat naar dance evenementen komt merkt
betrekkelijk weinig van de maatregelen die
organisatoren nemen op het terrein van openbare orde en
veiligheid; zij ervaren slechts de beveiliging en de
gezelligheid en intimiteit en associëren dance veelal met
‘jezelf kunnen zijn’ temidden van allerlei soorten
mensen die allemaal van het feest willen genieten. Men
is gewend geraakt aan de fouillerende
beveiligingsmedewerkers. Een enkeling beklaagt zich
lacherig in een discussieforum op een populaire dance
website over de zichtbare veiligheidsmaatregelen als
legitimatie bij grote evenementen.
Perceptie overheid en gemeenten
De rijksoverheid en gemeenten zijn de achterliggende
jaren langzaam maar zeker overtuigd geraakt van het feit
dat de organisatoren van de meeste grote evenementen
erin slagen om de evenementen ordelijk en veilig te laten
verlopen en de catering, decoraties, beveiliging,
garderobe en het geluid perfect te organiseren, conform
de vigerende wet- en regelgeving. Het uitgebreide
overleg dat aan evenementen vooraf gaat tussen de
organisatoren, de gemeentelijke politie, brandweer en de
afdeling bouw en woningtoezicht heeft in principe tot
doel om alle mogelijke gebeurtenissen op een
grootschalig evenement vooraf te voorzien en de wijze
van handelen af te stemmen om de evenementen zo
ordelijk mogelijk te laten verlopen. Niettemin rijst aan
overheidszijde met enige regelmaat de vraag waarom
dance evenementen zo grootschalig moeten zijn, welke
onverwachte risico's daaraan verbonden kunnen zijn en
welke eisen de grootschaligheid stelt aan de organisatie, coördinatie en afstemming
tussen alle bij het evenement betrokken organisaties.
Perceptie organisatoren, sponsors en gespecialiseerde diensten.
31 http://forum.start2dance.com, wackiejacky, reactie op: Mag ik je legitimatie misschien even zien?" grrrrrr.
32 Trouw, 2001-08-25: Massa-evenementen / Vergunningbeleid te ruim, Van der Doef: Gemeenten moeten
massa-evenementen kritischer beoordelen.
Perceptie publiek legitimatiemaatregelen
“Joh, ik moet zo vaak m’n legitimatie
laten zien, in coffeshops, bij de slijter, en
ook al eens op een feest. En ik ben 24!!!!
Wij zijn gewoon lekker jong van geest!
Wat maakt het uit hoe je eruit ziet, of je
er nu uitziet als 19, 14 of 28. ok, je moet
je legitimatie laten zien, dat zijn nou
eenmaal de regeltjes die ze moeten
toepassen als ze twijfelen, maar dat is
toch een kleine moeite? Ik laat altijd vol
trots m’n paspoort zien, kan ik gelijk
laten zien dat ik zo'n mooie nieuwe heb!
En anderen die jou anders behandelen
omdat ze denken dat je jonger bent, of
ouder, die je dus behandelen naar hoe je
eruit ziet, dat zijn kwiepjes, want age
doesn't matter!!!! '' 31
Perceptie overheid
De perceptie van de overheid wordt
gekenmerkt door de woorden die Jaap
van der Doef32, voorzitter van de
commissie die de chaos rond het
dansfeest Dance Valley 2001 onderzocht,
sprak bij de aanvang van het onderzoek:
,,Het is vooral de taak van de gemeente.
Die moet zich afvragen of ze voldoende
weet om een vergunning af te geven.
Want als het misgaat, valt iedereen -
terecht - over de gemeente die de
vergunning ervoor heeft verleend.''
Gemeenten zijn dus in hoge mate op zoek
naar concrete handvatten om de
complexiteit van evenementen op
verschillende locaties vooraf in te kunnen
schatten.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
20
Organisatoren en andere ervaringsdeskundigen die direct bij de organisatie van dance
evenementen betrokken zijn, nemen het standpunt in dat dance en het vraagstuk van
Openbare Orde en Veiligheid rondom evenementen
en feesten in feite goed is te overzien. Cruciaal is de
organisatie van het evenement en de mate waarin
deze in staat is om alles voorafgaand aan het
evenement en tijdens het evenement op een
dusdanige wijze te plannen en te organiseren dat het
maximale wordt gedaan om het evenement zo
ordelijk mogelijk te laten verlopen. Organisatoren
hebben er groot belang bij alle risico’s vooraf te
onderkennen. Zij zijn voor het kunnen organiseren
van een succesvol evenement afhankelijk van de
perceptie van het publiek, de overheid, sponsors en
ouders en kunnen door management van alle
operationele risico’s deze perceptie beïnvloeden.
Perceptie Nederlandse bevolking.
In het algemeen lijkt er onder de Nederlandse
bevolking sprake te zijn van een neutrale opstelling
tegenover dance evenementen. Veelal vinden de
grootschalige evenementen plaats op relatief
dunbevolkte locaties, waardoor overlast voor
omwonenden vaak beperkt blijft. Daarentegen willen
omwonenden in toenemende mate op geen enkele
wijze worden geconfronteerd met de met elk type
evenement gepaard gaande overlast. Dance wordt in
dit verband geassocieerd met geluidsoverlast en
uitbundige zwetende massa's die onder invloed van
drugs langdurig en vol overgave nergens mee bezig
zijn.
3.3 Facts & Figures
De maatregelen voor Openbare Orde en Veiligheid
Met het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid rondom evenementen en feesten is een
veelvoud van factoren gemoeid. Voorbeeld zijn de door de brandweer, politie, GGD en
ambulancediensten en de afdeling Bouw & Woningtoezicht voor de vergunning vereiste
condities voor alle evenementen ten aanzien van onder meer de stabiliteit van de inrichting,
de brandveiligheid en de cateringfaciliteiten. Ook de in de afgelopen jaren toegenomen
aandacht voor de tijdens het evenement ingezette EHBO hulpverlening, de
33 Interview KPMG met ID&T inzake Openbare Orde en Veiligheid, 3 mei 2002.
34 NRC, Chris van de Wetering, Vergunningen: de strijd tegen wildplassen en decibellen, in Profiel –
Popfestivals.
Perceptie organisatoren
“De risico’s zijn niet direct gebonden aan
het aantal mensen dat een feest bezoekt,
maar vooral gebonden aan de specifieke
locatie en die dient de organisator vooraf
te onderkennen. In de praktijk worden
zo’n 85% van alle risico’s in de
standaardplannen en noodscenario’s bij
het organiseren van evenementen
afgedekt. Het overige zit ‘m in de kans
dat allerlei zaken zich tegelijkertijd
voordoen en dat een organisator en de op
feesten aanwezige gemeentelijke diensten
niet adequaat reageren.33
Perceptie omwonenden
“Het pand was letterlijk omsingeld door
wildplassers tegen de gevels, wildpoepers
tot in het gebouw, er was overmatig
drugs- en drankgebruik, zeer ernstige
geluidsoverlast en vervuiling door afval.''
En er was ,,geluidshinder van publiek dat
af en aan loopt, nachtelijke opstootjes op
straat, agressiviteit, zingende en
schreeuwende groepjes, nachtelijk
bezoek van politie en/of ambulance met
sirene''34.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
21
beveiligingsdiensten, de logistieke stromen en het in de hand houden van mensenmassa's.
(‘crowd management’) krijgen hierbij de nodige aandacht.
Organisatoren bespreken de maatregelen op bovenstaande terreinen voorafgaand aan het
evenement met brandweer, politie, GGD en ambulance diensten en de afdeling Bouw &
Woningtoezicht en stellen indelingstekeningen, constructietekeningen, veiligheidsplannen,
verkeersplannen en calamiteitenplannen op. Hierin worden onder meer de voor de locatie
benodigde aanvullende maatregelen, waarborgen en uitvoering van de maatregelen op het
gebied van Openbare Orde en Veiligheid beschreven. De gemeente beoordeelt deze plannen
en geeft op basis van een inhoudelijke analyse van deze plannen al dan niet de vergunning
voor het evenement af.
Verbreding van de maatregelen voor Openbare Orde en Veiligheid
Sinds de
De betekenis en impact van dance
op de Nederlandse economie en
maatschappij: een verkenning
KPMG Special Services B.V.
7 oktober 2002
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
Samenvatting
Voorliggende rapportage is het resultaat van de werkzaamheden die KPMG in opdracht van
ID&T heeft uitgevoerd om de maatschappelijke en economische betekenis van dance in
Nederland te verkennen. Hiertoe is een brede - maar ook beperkte en niet uitputtende –
inventarisatie, beschrijving en analyse verricht van de aspecten die aan dance in Nederland
verbonden zijn.
Maatschappelijke betekenis: The World of Dance
Dance is een fenomeen dat de achterliggende jaren aanzienlijk aan betekenis heeft gewonnen
en feitelijk een verzamelnaam is voor verschillende zaken die gecentreerd zijn rondom de
kern: dance muziek. Dance moet niet alleen worden beschouwd als een culturele en
muzikale stroming, maar ook als een zowel door vragers als aanbieders van het product
‘dance’ gepercipieerde lifestyle. Deze lifestyle kent een aantal fundamentele bouwstenen,
waarvan het optreden als individu, het onderdeel zijn van een community, het belang van
kleding en het genieten de belangrijkste zijn.
De achterliggende jaren is op relatief autonome wijze een groep van geïnteresseerden en
liefhebbers in dance muziek - en alles wat hieraan is verbonden - gevormd. In dit licht is het
dan ook discutabel om van een doelgroep te spreken; individuen weten ‘als vanzelf’ de
aanbieders van het product ‘dance’ te vinden. De ‘doelgroep’ van dance is echter
omvangrijk. In Nederland omvat de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar
circa 4,6 miljoen mensen. Op grond van marktonderzoek mag worden verondersteld dat iets
meer dan 2,3 miljoen jongeren en jongvolwassenen geïnteresseerd zijn in dance. Deze groep
is voor een belangrijk deel zo groot als gevolg van het feit dat aanbieders van allerlei
producten en diensten dance hebben ontdekt en in de groep van geïnteresseerden in dance
een belangrijke koopkrachtige doelgroep herkennen. Marketinginspanningen van hun zijde
dragen er toe bij dat trends worden gezet dan wel verstevigd en verder worden ontwikkeld,
maar ook dat hitlijsten en het uitgaansleven meer en meer worden gedomineerd door dance
muziek.
Dance muziek en de evenementen die hierbij horen, zijn ontegenzeggelijk onderdeel van de
cultuurstroming die dance óók is. De diversiteit aan muziekstijlen (variërend van hardhouse
tot lounge en club) en de aanwas en stevige basis van dance talent (DJ’s, producenten en
VJ’s) zorgen er voor dat deze cultuurstroming in Nederland, maar ook daarbuiten, niet alleen
populair is maar ook door een breed publiek wordt geapprecieerd. Als zodanig is dance dan
ook een belangrijke culturele uiting van de hedendaagse jongerencultuur waarin
individualisme, keuzevrijheid, collectiviteit en verplichtingen uitsluitend ‘omdat het individu
dat wil’ centraal staan.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
Maatschappelijke betekenis: openbare orde en veiligheid
Met enige regelmaat is in verschillende publieke discussies dance onderwerp van gesprek.
Veelal gaat het dan om aspecten die verbonden zijn aan de handhaving van de openbare orde
en de veiligheid rondom grootschalige dance evenementen. Ook het gebruik van
stimulerende middelen is in dit verband een terugkerend issue dat nadrukkelijk in verband
wordt gebracht met de intimiteit van de dance clubs dan wel de massaliteit van onder meer
de grootschalige dance evenementen. Feiten weerleggen echter dit beeld; het aantal acute
gezondheidsproblemen als gevolg van onder meer drugsgebruik op party’s is de laatste vijf
jaar met een kwart verminderd; circa 0,9 procent van de bezoekers van een grootschalig
dance evenement doet een beroep op de medische hulpverlening ter plaatse. Ook het aantal
aanhoudingen rondom grootschalige dance evenementen laat zien dat dance relatief weinig
risico’s (risico = kans x effect) kent: in het algemeen is het aantal aanhoudingen door de
politie uitgedrukt als percentage van het aantal bezoekers verwaarloosbaar, namelijk nog
geen 0,1 procent. Duidelijk is wel dat voor grootschalige publieksevenementen aanvullende
logistieke maatregelen dienen te worden genomen, hetgeen overigens niet zonder meer
betekent dat de logistieke grenzen zijn bereikt.
Het positieve beeld over openbare orde en veiligheid van grootschalige dance evenementen
is voor een belangrijk deel het resultaat van de sterk toegenomen professionaliteit van de
organisatoren van grootschalige dance evenementen. Hier levert onder meer de overwegend
strenge visitatie (controle van bezoekers) bij deze evenementen een belangrijke bijdrage aan.
Bovendien wordt al tijdig vóór een evenement plaatsvindt door de verschillende stakeholders
(organisator, beveiliging, eigenaar locatie, politie, brandweer, GGD, EHBO en gemeente)
gesproken over het veiligheidsplan en potentiële risico’s. Dit draagt er onder meer toe bij dat
zowel gedurende de voorbereiding van het evenement als gedurende het evenement de
verschillende stakeholders op adequate wijze op potentiële probleemsituaties kunnen
anticiperen en reageren.
Economische betekenis van dance
De betekenis van dance voor de Nederlandse economie wordt in belangrijke mate bepaald
door de mate waarin Nederlandse aanbieders van dance in staat zijn om - volgens de regels
van de ‘experience economy’ – economische meerwaarde te genereren door de verkoop van
hun producten en diensten. Vanzelfsprekend wordt de economische betekenis van dance
daarnaast ook bepaald door de schaal waar producten en diensten worden aangeboden.
De economische betekenis van dance moet niet worden onderschat; de verkoop van het
product ‘dance’ in de vorm van bijvoorbeeld een feest kan dan ook niet langer als een uit de
hand gelopen hobby worden gezien. Dit komt voor een belangrijk deel door de interessante
groep consumenten die op dance afkomt. Zij hebben gemiddeld een besteedbaar inkomen
van circa EUR 8.500,- à EUR 14.100,- per jaar en vormen derhalve een zeer interessante
commerciële doelgroep. De relatief lage lasten leiden er immers toe dat zij in verhouding tot
anderen relatief veel kunnen besteden aan vakanties, hobby’s, maar ook aan dance. Jongeren
en jongvolwassenen nemen, gevoed door de invloeden van radio, TV, CD’s (inclusief de in
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
de dance scene nog steeds gretig gekochte LP’s), DVD’s, video’s, internet, het clubcircuit én
de grote feesten een substantieel deel van de binnenlandse consumptie voor hun rekening en
daarmee een niet onbelangrijk deel van de economische groei. De commerciële en
economische belangen om deze groep te bereiken zijn dan ook groot. Dance is in dit verband
dus een belangrijk vehikel om een koopkrachtige doelgroep te bereiken; de omvang van de
sponsormarkt bij grootschalige dance evenementen illustreert dit.
Nagenoeg alle bekende merken gebruiken dance als vehikel om hun jonge doelgroep te
bereiken. Een inventarisatie van de omvang van de sponsormarkt bij grootschalige dance
evenementen in Nederland, laat dan ook zien dat de sponsoring van deze evenementen een
alleszins respectabele omvang heeft. De brutobestedingen – de optelsom van de bedragen die
door sponsors aan de organisatie van het evenement wordt betaald – bedragen voor 2002
naar schatting EUR 2,3 miljoen à EUR 2,8 miljoen.
Los van deze positieve externe effecten, heeft dance in brede zin als vorm van recreatie en
vrijetijdsbesteding een belangrijke economische meerwaarde. Met circa 81 dance clubs, 16
Nederlandse dance evenement organisatoren en 158 toonaangevende nationale en
internationale (buitenlandse) DJ’s kan dit ook bijna niet anders. Ook de verkopen van
geluidsdragers (CD’s, LP’s en MC’s) illustreren dit: in 2001 bedroegen de totale verkopen
met daarop dance naar schatting circa EUR 38,9 miljoen. Naar schatting bezoeken jaarlijks
circa 700 à 800 duizend mensen een groot dance evenement, hetgeen resulteert in
omvangrijke financiële stromen van circa EUR 80 miljoen à EUR 90 miljoen.
Schattingen geven aan dat in totaal aanwijsbaar circa EUR 488 miljoen omgaat in de dance
scene. Dit is exclusief de economische ‘spin-off’ effecten voor toeleveranciers van producten
en diensten. Deze ‘spin-off’ effecten houden verband met de interdependenties van de dance
scene met andere economische activiteiten, zoals onder meer toerisme, kleding,
telecommunicatie, media en logistiek. De mate waarin en de frequentie waarmee deze
onderlinge dwarsverbanden worden verzilverd, is logischerwijs bepalend voor de
economische meerwaarde die aan deze interdependenties kan worden ontleend. Deze spinoff
effecten van dance kunnen een veelvoud bedragen van de totaal aanwijsbare omvang van
de financiële stromen in de dance scene.
Op basis van extrapolaties en aanvullend onderzoek schatten wij in dat circa 11.000
arbeidsplaatsen verbonden zijn aan dance als vorm van recreatie en ontspanning. Daarmee
heeft deze economische activiteit in een tijdsbestek van circa 10 jaar dan ook een
betekenisvolle plaats in de Nederlandse economie gekregen.
Conclusies
Dance is niet alleen dance muziek, maar ook een wijze van leven die synoniem is voor
uitgaan, genieten en een bepaalde stijl en manier van doen en laten. Het onderscheidt zich op
een aantal punten wezenlijk van andere muziekstromingen en culturele stromingen,
waardoor het juist in onze hedendaagse maatschappij uniek is. De populariteit van dance ziet
men onder meer terug in de belangstelling voor dance en dance evenementen. De
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
gepercipieerde risico’s die aan deze grootschalige evenementen zijn verbonden vallen
alleszins mee: in de praktijk zijn aan grootschalige dance evenementen relatief weinig
risico’s verbonden.
De economische betekenis van dance in Nederland is omvangrijk en beperkt zich niet tot de
evenementenmakers en hun directe toeleveranciers. De direct aanwijsbare financiële stromen
staan samengevat in onderstaande tabel weergegeven.
Direct aanwijsbare financiële stromen
Activiteit Financiële stroom (in miljoenen EUR)
DJ’s en VJ’s 146,9
Dance clubs en discotheken 220,5
Sponsoring dance evenementen 2,3
Dance evenementen 79,6
Beeld- en geluiddragers 38,9
Totaal 488,2
De omvang van de financiële stromen bevestigt de stelling dat dance niet als een uit de hand
gelopen vorm van hobbyisme kan worden afgedaan. Temeer als de economische ‘spin-off’
effecten in ogenschouw worden genomen. Hoewel de exacte omvang van deze economische
‘spin-off’ effecten moeilijk in kaart kan worden gebracht, is wel duidelijk dat deze een
significante omvang hebben. Dance is dan ook een serieuze economische tak van sport,
waarin het optimaliseren van kwalitatief goede vrijetijdsbesteding centraal staat.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
Inhoudsopgave
Samenvatting
1 Inleiding 1
2 Maatschappelijke betekenis: The world of dance 3
2.1 Achtergrond 3
2.2 Dance als verzamelnaam voor ‘sounds, lifestyle and more’ 3
2.3 De doelgroep van dance 5
2.4 De relatief snelle groei en ontwikkeling van dance 12
2.5 Conclusie 17
3 Maatschappelijke betekenis: openbare orde en veiligheid 18
3.1 Achtergrond 18
3.2 Perceptie 18
3.3 Facts & Figures 20
3.4 Conclusie 27
4 Economische betekenis van dance in Nederland 29
4.1 Achtergrond 29
4.2 Inventarisatie en analyse van de economische betekenis van dance 29
4.3 Dance en economische waarde: het concept ‘experience economy’ 36
4.4 Conclusie 38
5 Conclusies 41
Bijlagen
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
1
1 Inleiding
De achterliggende jaren hebben Nederland en de wereld kennis kunnen maken met een
nieuw muzikaal en cultureel fenomeen: dance. In een relatief kort tijdsbestek heeft dance
muziek – overwegend dansbare, elektronische muziek – clubs, discotheken, hitlijsten, radio,
TV en platen- en CD-kasten veroverd, maar nog belangrijker: de harten van een
miljoenenpubliek van vooral jongeren en jongvolwassenen. Alleen daarom al heeft dance
betekenis: het blijkt immers mensen op een bepaalde manier te raken, mensen met een
verschillende achtergrond, culturele identiteit en nationaliteit.
Dat muziek een universele taal is die velen aanspreekt, is sinds mensenheugenis bekend. De
aard, reikwijdte en daadwerkelijke impact van dance zijn echter opmerkelijk. Dit wordt
onder meer geïllustreerd door de sterstatus van DJ’s en VJ’s en het grote aantal bezoekers
van grootschalige dance evenementen. Bovendien is dance niet alleen een culturele en
muzikale stroming, maar ook een zowel door vragers als aanbieders van het product ‘dance’
gepercipieerde lifestyle. Zo beschouwd, omvat de betekenis en impact van dance dan ook
zowel maatschappelijke als economische aspecten.
Verschillende van deze maatschappelijke en economische aspecten keren met enige
regelmaat terug in de publieke discussie over dance. Dat wil zeggen dat veelal aan
maatschappelijke en economische effecten wordt gerefereerd, maar de precieze omvang en
betekenis van deze effecten niet bekend is. Adequate inzichten in de precieze
maatschappelijke en economische impact van dance en de ‘facts & figures’ die hierbij horen,
ontbreken dan ook. Dit gebrek aan inzicht in de betekenis van dance is in sommige gevallen
de reden voor een verkeerd beeld van dance als culturele stroming.
Tegen deze achtergrond heeft KPMG op verzoek van ID&T de maatschappelijke en
economische betekenis van dance verkend. Hiertoe is een brede - maar ook beperkte en niet
uitputtende – inventarisatie, beschrijving gemaakt en is een analyse van de maatschappelijke
en economische betekenis van dance in Nederland verricht. Naast een intensieve desk
research naar de ‘facts & figures’ van dance (zie bijlage 1), hebben ‘expert interviews’ (zie
bijlage 2) plaatsgevonden met belangrijke instanties en deskundigen met als doel om het
beeld dat uit de desk research naar voren kwam daar waar nodig aan te vullen, aan te
scherpen en daarmee te completeren. Voorliggende rapportage is het resultaat van deze
exercitie en geeft een beeld van de maatschappelijke en economische betekenis van dance in
Nederland.
Dit beeld is overigens een beperkt en niet uitputtend beeld. Daar waar het gaat om de
maatschappelijke betekenis van dance is vooral gekeken naar aspecten verbonden aan
openbare orde en veiligheid en de betekenis van dance als culturele stroming, gebaseerd op
beschikbare openbare bronnen. Ten aanzien van de economische betekenis van dance is
vooral gekeken naar de direct aanwijsbare financiële stromen van dance in de zin van
verkopen van beeld- en geluiddragers, kaartjes voor evenementen etcetera. Daarnaast is
gekeken naar een aantal interdependenties met andere economische activiteiten om op deze
wijze een zo compleet mogelijk beeld te kunnen krijgen van de mate waarin dance is
ingebed in het economisch proces. Bovenal is het de bedoeling van voorliggende rapportage
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
2
om de lezer een indruk te geven van de inhoud, omvang, reikwijdte en impact van dance in
Nederland.
Hoofdstuk 2 gaat allereerst in op wat dance omvat en langs welke lijnen dance zich de
achterliggende jaren heeft ontwikkeld tot de culturele stroming die het vandaag de dag is.
Hoofdstuk 3 schenkt verder aandacht aan de maatschappelijke betekenis van dance en in het
bijzonder de aspecten verbonden aan openbare orde en veiligheid. In hoofdstuk 4 wordt
vervolgens ingegaan op de economische betekenis van dance en de verwevenheid van het
product ‘dance’ met andere economische activiteiten. Hoofdstuk 5 besluit vervolgens met
het op een rij zetten van de belangrijkste conclusies en bevindingen.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
3
2 Maatschappelijke betekenis: The world of dance
2.1 Achtergrond
Dance mag zich onder meer blijkens de publiciteit in een grote belangstelling verheugen van
een breed publiek en een grote media-aandacht. Maar wat omvat dance dan eigenlijk en wie
vormen dat brede publiek? Op deze vraag een antwoord geven is niet eenvoudig en vereist
enerzijds inzicht in en gevoel voor datgene wat kan worden aangemerkt als de dance scene
en anderzijds inzicht in sociaal-culturele ontwikkelingen van in het bijzonder jongeren en
jongvolwassenen.
Wat dit laatste betreft geldt dat nadrukkelijk een onderscheid moet worden gemaakt tussen
‘algemene ontwikkelingen’ en ontwikkelingen die specifiek met dance zijn verbonden. In dit
verband moet onder meer in navolging van anderen1 kort worden stil gestaan bij de denk- en
leefwereld van jongeren nú. Jongeren die in de informatiemaatschappij opgroeien, wijken in
hun denken en doen sterk af van jongeren uit de generaties voor hen. De gunstige
economische ontwikkeling van de afgelopen jaren geeft hun een optimistische en op
consumptie (materieel en immaterieel) georiënteerde blik op de wereld en hun
mogelijkheden daarin. Tegelijkertijd reageren zij op de levensstijl van oudere generaties; zij
zijn in de positie om andere keuzes te maken en doen dat dan ook nadrukkelijk.
Voorliggend hoofdstuk wil inzicht geven in de sociaal-culturele aspecten die aan dance zijn
verbonden en die voor een belangrijk deel ook het commerciële succes van dance - en
daarmee ook de maatschappelijke en economische betekenis en impact – verklaren. Hiertoe
schetsen wij allereerst wat dance omvat en staan wij stil bij de lifestyle die aan dance is
verbonden. Vervolgens kijken wij naar de ‘doelgroep’ van dance en op welke wijze vraag
naar en aanbod van het product ´dance’ elkaar vinden.
2.2 Dance als verzamelnaam voor ‘sounds, lifestyle and more’
Dance omvat allereerst de alom bekende overwegend dansbare, elektronische muziek
waarmee poppodia en evenementen tienduizenden bezoekers weten te trekken. Een dj mixt
platen van zichzelf en andere DJ’s en producenten aan elkaar en is de entertainer in plaats
van een individuele artiest of band. ‘Dance’ is in dit verband een verzamelnaam voor een
aantal soorten en stromingen muziek zoals Techno, Trance, Hardstyle, Hardcore, House,
Clubtrance, Progressive, Garage, Lounge, Drum & Bass. Deze sounds hebben de
achterliggende tien jaar een geweldige ontwikkeling doorgemaakt. Was circa tien jaar
geleden dance muziek niet of nauwelijks in de verkoopcijfers en (dus) de hitlijsten terug te
vinden, tegenwoordig kan het merendeel van de hits in meer of mindere mate als dance
muziek worden aangemerkt. Dit komt ten dele ook door het feit dat de populariteit van dance
muziek en daarmee ook het commerciële succes van dance anderen aanzet tot het maken van
deze muziek. In dit verband is dan ook sprake van een zichzelf versterkende dynamiek.
1 K.M. van Steensel, Internetgeneratie; de broncode ontcijferd, Stichting Maatschappij en Onderneming, Den
Haag, november 2000.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
4
Daarnaast staat dance echter ook voor een wijze van leven die synoniem is voor uitgaan,
genieten en een bepaalde stijl en manier van doen en laten. Dance als lifestyle kent dan ook
een aantal belangrijke centrale bouwstenen:
Individueel: het maken van en luisteren naar dance muziek maakt duidelijk wat typerend
is voor dance: je kunt het in je eentje doen en tegen relatief lage kosten. Er hoeft geen
complete studio worden gebouwd om dance muziek te maken; een krachtige Pentiumcomputer
is echter wél een noodzakelijke voorwaarde voor succes. Individualiteit en het
maken van eigen keuzes is dan ook een belangrijk element van dance als lifestyle. Dance
als lifestyle vereist dan ook geen exclusiviteit: iemand die een grote passie heeft voor
dance, maar ook andere interesses heeft die niet passen binnen de dance scene, kan dit
goed combineren. Individuele keuzes worden geaccepteerd.
Onderdeel van een groep en community: het genieten van en dansen op dance muziek
krijgt meer betekenis, inhoud en plezier als dit in een grootschalig verband met enkele
duizenden anderen plaatsvindt. Tussen de feestgangers onderling bestaat dan een relatief
grote mate van saamhorigheid en het gevoel gezamenlijk en individueel onderdeel te zijn
van iets unieks, waar een ieder nog lang over spreekt. Dit laatste gebeurt ook: zowel
vóór, tijdens als ná evenementen weten liefhebbers van dance elkaar feilloos te vinden
via mobiele telefoon (in het bijzonder SMS) en internet. Op bijna autonome wijze
ontstaat dan ook een band met een groep gelijkgestemden (‘community’) met eigen
normen en waarden en een gemeenschappelijke liefhebberij.
Kleding en stijl: het saamhorigheidsgevoel wordt vergroot door onder meer de
verschillende ‘dress codes’ bij feesten, waardoor aandacht wordt geschonken aan het
uiterlijk, stijl en mode. Het plezier en de beleving van een groot dance evenement begint
al met het aanschaffen van de bijpassende kleding en de bijbehorende accessoires. In dit
verband is het feest Sensation – white edition van organisator ID&T een goed voorbeeld.
Voor dit feest dat elk jaar in juli in de Amsterdam Arena plaatsvindt is witte kleding de
dress code. Kleding en meer in het algemeen stijl zijn dus erg belangrijk, waarbij dance
trendsettend is in onder meer het oppikken van nieuwe mode-ontwikkelingen, maar ook
technologische ontwikkelingen op het terrein van telecommunicatie en ICT. Het laatste
is ook het gevolg van het feit dat dance muziek onderdeel is van de
informatiemaatschappij en de vormgeving van de nieuwste snufjes op het terrein van
bijvoorbeeld telecommunicatie in toenemende mate bepalend is voor het commerciële
succes.
Genieten: jongeren hebben een relatief druk programma waarin een aantal verplichte
activiteiten zoals studeren en werken zijn opgenomen. In de relatief schaarse vrije tijd
willen jongeren in toenemende mate genieten van alles wat het leven hun heeft te bieden.
Deze houding draagt er toe bij dat uitgaan, lekker eten en drinken naast een sociaal
element (contact met anderen) van groot belang zijn voor het vervullen van de eigen
behoefte aan een kwalitatief goede vrijetijdsbesteding. Dit verklaart ook waarom veel
jongeren relatief veel geld spenderen aan uitgaan.
Omdat geen enkele culturele stroming statisch is en bovendien dance als relatief dynamisch
mag worden aangemerkt, kan het niet anders dan dat door de tijd heen ook andere sociaal-
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
5
culturele elementen een plaats krijgen. Dance als lifestyle is derhalve zeker niet
‘uitontwikkeld’, maar onderhevig aan verandering. Dit komt voor een deel ook door de
ontdekking van dance door aanbieders van allerlei producten en diensten die in de groep van
geïnteresseerden in dance een belangrijke koopkrachtige doelgroep herkennen.
Marketinginspanningen van hun zijde dragen er toe bij dat trends worden gezet dan wel
verstevigd en verder worden ontwikkeld en dance verspreid wordt onder de massa.
Zo beschouwd, is dance niet uniek. De centrale bouwstenen van de lifestyle zijn immers
algemene maatschappelijke trends die als een uiting van de hedendaagse jongerencultuur
kunnen worden getypeerd. Dit geldt bijvoorbeeld voor de invloed van stijl en kleding: de
New Romantic stroming met groepen zoals Spandau Ballet en Duran Duran (begin jaren
tachtig) kende ook een eigen dress code. In combinatie echter met een aantal aanvullende
punten onderscheidt dance zich echter van andere muziekstromingen en culturele
stromingen, waardoor het juist in onze hedendaagse maatschappij wél uniek is. Deze punten
zijn:
het bereik van dance onder een brede en diverse groep mensen in de Nederlandse
maatschappij;
de relatief snelle groei en ontwikkeling van dance: van ‘underground’ naar een
miljoenenpubliek in een periode van circa tien jaar;
het grootschalige karakter van dance evenementen naast de ‘intimiteit’ van clubs en
discotheken;
de economische en commerciële belangen die onlosmakelijk met dance zijn verbonden.
In dit licht staat dance dan ook nadrukkelijk voor méér dan muziek alleen. Hiermee is
overigens nog niets gezegd over de mate waarin dance in de toekomst onderscheidend blijft
dan wel als muzikale stroming en cultuurstroming een blijvend karakter heeft. Een
verzadiging van dance zal zich echter naar het zich thans laat aanzien op korte termijn zeker
niet voordoen. Hiervoor is dance te veel verankerd in de hedendaagse jongerencultuur.
2.3 De doelgroep van dance
Het denken in termen van doelgroepen is bij dance eigenlijk discutabel. Dit is immers veelal
verbonden aan het ‘achter het bureau‘ vormgeven, inrichten en implementeren van
marketinginspanningen met als doel helder voor ogen te hebben voor wie een bepaald
product of een bepaalde dienst is bedoeld. Bij dance gaat het eigenlijk juist andersom.
De dance muziek ontstaat, mensen vinden het leuk en het verspreidt zich in een wat bredere
kring. Op deze wijze is de achterliggende jaren op relatief autonome wijze een groep van
geïnteresseerden en liefhebbers in dance muziek - en alles wat hiermee is verbonden -
gevormd.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
6
Langs deze weg ontwikkelt dance zich nog steeds verder en mag het zich ondertussen in een
grote belangstelling verheugen onder de groep van jongeren en jongvolwassenen van 15 tot
35 jaar.
In Nederland omvat de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar circa 4,6
miljoen mensen. Dit betreft de brede doelgroep van mensen die in Nederland geïnteresseerd
kunnen zijn in dance. Op basis van marktonderzoek mag worden geconcludeerd dat dance
onder deze doelgroep ook inderdaad breed verspreid is. Zo blijkt uit marktonderzoek dat van
de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar 600.000 jongeren (13 procent) in
2001 een dance evenement bezocht en dat circa 2,7 miljoen jongeren in 2001 naar een
discotheek zijn geweest2. In een tweede meting van juli 2002 blijkt dat circa anderhalf
miljoen personen de afgelopen twee jaar een dance evenement bezocht3. Deze interesse
wordt bevestigd door marktonderzoek van De Vos & Jansen4, waarin willekeurige
Nederlanders in de leeftijd van 15 tot 35 jaar gevraagd werd naar hun interesse in dance.
Daaruit blijkt dat iets meer dan de helft (51,6 procent) geïnteresseerd is in dance.
Extrapolatie laat een groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35 jaar in Nederland
zien die zo’n 2.380.000 dance liefhebbers omvat, die regelmatig dance evenementen
bezoeken, dance cd’s kopen en zich ook op andere manieren in dance verdiepen en met
dance bezighouden. Circa 14 procent van deze groep geeft aan zeer geïnteresseerd te zijn in
dance, hetgeen overeenkomt met ongeveer 650.000 jongeren en jongvolwassenen die zeer
regelmatig dance evenementen bezoeken, de magazines lezen, beeld- en geluiddragers
aanschaffen en in dance clubs uitgaan. Dance is voor deze groep direct verbonden met de
manier waarop zij een avond uit willen gaan en hun vrije tijd willen besteden. Deze getallen
komen overeen met de inschattingen die in verschillende interviews in de media, maar ook in
de verschillende KPMG-interviews met ervaringsdeskundigen zijn genoemd.
Daarnaast bestaat er een vaste kern trendsetters die hun leven lijken in te richten op dance en
dance evenementen. Op basis van de ervaringscijfers met (bus)reizen naar evenementen door
geheel Nederland en het buitenland, wordt deze groep geschat op zo’n 200.000 jongeren en
jongvolwassenen5. Voor deze groep is dance aanzienlijk meer dan een avond uit, hetgeen
zich onder meer uit in de manier van kleden, de plaats die uitgaan inneemt in de gehele
vrijetijdsbesteding en het kiezen voor vakanties waarin dance centraal staat. Figuur 1 geeft
het bereik van dance onder de Nederlandse bevolking nog eens gespecificeerd weer.
2 Volkskrant, Annemieke Kranenberg, Weinig steun voor verbod dancefeesten, 7 december 2001, IBT
marktonderzoek. www.ibtmarktonderzoek.nl .
3 IBT marktonderzoek, Omnibus juli 2002, evenementen 2002, 1 juli 2002.
4 De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002.
5 Interview KPMG met Ivo Hütte, Logistance, 5 juni 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
7
Figuur 1. Bereik van dance
Uit marktonderzoek6 naar de verschillen en overeenkomsten tussen dance
evenementbezoekers en niet-dance evenementbezoekers blijkt dat dance liefhebbers actief
hun eigen amusementsaanbod en vrijetijdsbesteding creëren. Dance liefhebbers zijn in
allerlei opzichten (interesse, bladen, kranten, tv, radio, samenstelling van het huishouden,
hoogte van het inkomen, verdeling over de Nederlandse provincies en steden) hele normale
Nederlanders, maar dance liefhebbers besteden in het algemeen meer tijd aan het bezoeken
van actieve (buiten) evenementen zoals dance evenementen, popfestivals, filmfestivals,
wereldmuziek festivals, sport evenementen, strandevenementen, carnaval/kermis en hebben
een meer dan gemiddelde interesse in muziek, in reizen en vakanties, huren meer video’s,
gaan vaker naar de bioscoop en surfen meer op het internet dan andere Nederlanders.
Hieronder wordt dieper ingegaan op mogelijke verschillende karakteristieken zoals de
leeftijdsopbouw, het werken en studeren, het opleidingsniveau, de koopkracht, alsmede
specifieke kenmerken van de dance levensstijl zoals genieten, individuele expressie,
‘community gevoel’, consumptievoorkeuren en stijl.
6 IBT marktonderzoek, Omnibus juli 2002, evenementen 2002, 1 juli 2002. Conclusie en interpretatie KPMG.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
8
Leeftijdsopbouw
De leeftijdsopbouw van de groep jongeren en jongvolwassenen die met name geïnteresseerd
is in dance laat zien dat vooral jongeren in de leeftijdscategorie 15 tot en met 25 jaar
geïnteresseerd zijn in dance. In de leeftijdscategorie 26 tot en met 35 jaar - feitelijk de
levensfase waarin de meesten werken, een vaste relatie hebben dan wel kinderen krijgen -
neemt de intensiteit van de interesse en het bezoek aan dance evenementen af. Figuur 2 geeft
het één en ander nog eens beknopt weer.
Figuur 2. Interesse in dance
17%
22%
37%
66%
76%
83%
78%
63%
34%
24%
15-18
18-21
22-25
26-29
30-35
Leeftijd ondervraagden
Percentage ondervraagden
Totaal niet geïnteresseerd Enigszins tot zeer geïnteresseerd
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002, bewerking en grafiek KPMG.
Daarnaast bestaat logischerwijs ook in de leeftijdscategorie jonger dan 15 jaar en de
leeftijdscategorie ouder dan 35 jaar belangstelling voor dance. De leeftijdsopbouw van de
(potentiële) doelgroep voor dance – en daarmee de doelgroep - is dan ook aanzienlijk breder.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
9
Werken en studeren
Van de dance liefhebbers is circa de helft werkzaam en de helft volgt een opleiding of
studeert. Verschillen tussen werkenden en studerenden zijn er dus op dit punt nauwelijks.
Daarentegen zijn er wel verschillen voor wat betreft het bezoeken van evenementen (de
actieve deelname aan dance); schoolgaande en studerende jongeren gaan vaker naar
evenementen dan werkenden. Figuur 3 en figuur 4 geven de relatie werken, studeren en
dance nog eens grafisch weer.
Figuur 3. Liefhebbers van dance in relatie tot werk en studie
49%
51%
Werkzaam School/studeer
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002; bewerking profiel danceliefhebber
en grafieken KPMG.
Figuur 4. Actieve deelname aan dance in relatie tot werk en studie
50,5%
32,2%
25,2%
8,2%
0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0%
School/studeer
Werkzaam
Enigszins geïnteresseerd Zeer geïnteresseerd
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002; bewerking profiel dance-liefhebber
en grafieken KPMG.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
10
Opleidingsniveau
Het hoogst genoten opleidingsniveau van dance liefhebbers bestrijkt het gehele spectrum van
VMBO tot HBO en Wetenschappelijk Onderwijs. In het algemeen is sprake van een brede
interesse in dance die los staat van het niveau van de genoten opleiding. Wel neemt het
aantal actieve dance liefhebbers in het hoger onderwijs af. De actieve dance liefhebbers zijn
vooral te vinden op het MBO, het VWO en de HAVO. Figuur 5 geeft de relatie weer tussen
het percentage van de ondervraagden met een interesse in dance en hun hoogst genoten
opleidingsniveau.
Figuur 5. Interesse in dance in relatie tot hoogst genoten opleidingsniveau
Interesse in dance
60%
47%
37%
46%
35%
35%
36%
10%
13%
26%
20%
15%
11%
5%
Lagere school
VMBO
HAVO
VWO
MBO
HBO
WO
Genoten opleiding
Percentage ondervraagden
Enigszins geïnteresseerd Zeer geïnteresseerd
Bron: De Vos & Jansen Marktonderzoek, Algemeen ID&T onderzoek, maart 2002; bewerking profiel dance-liefhebber en
grafieken KPMG.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
11
Koopkracht
Aanbieders van allerlei producten en diensten hebben dance inmiddels ook ontdekt en
herkennen in de groep van geïnteresseerden in dance een belangrijke groep potentiële
afnemers van hun producten en diensten. Zo besteden achttienjarigen hun geld vooral aan
kleren, cd's, films, concerten en strips. Vijftienjarigen spenderen hun geld aan min of meer
dezelfde producten, met dat verschil dat hier snoep ook nog een belangrijke plaats in de
bestedingen inneemt. In het algemeen zijn jongeren echter geïnteresseerd in moderne
technologie en informatica, muziek, fast food, kleding, tabak en alcohol.
Marketinginspanningen van de zijde van de aanbieders van allerlei producten dragen er toe
bij dat trends worden gezet dan wel verstevigd, verder worden ontwikkeld en door een steeds
bredere en grotere groep worden geadopteerd. De jongeren die gerekend worden tot het
dance publiek hebben doorgaans flink wat geld te besteden. Ook is steeds meer aandacht
voor de jongvolwassenen omdat ze aanzienlijk meer te besteden hebben dan het jonge
publiek. Volgens een rapport van de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR)
besteedt iedere Nederlander gemiddeld een kwart van zijn huishoudgeld aan vrije tijd7. Het is
aannemelijk dat dit percentage voor de groep jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 35
jaar aanzienlijk hoger zal liggen, omdat deze groep en in het bijzonder de jongeren relatief
lage lasten hebben en dus de beschikking hebben over een relatief groter vrij besteedbaar
inkomen. Hieronder wordt kort een indicatie gegeven van de koopkracht per
leeftijdscategorie. In dit verband kijken wij naar het persoonlijk inkomen van jongeren en
jongvolwassenen en - na aftrek van de vaste lasten – naar het vrij besteedbaar inkomen.
Gemiddeld heeft zo’n driekwart van de jongeren van 15 tot 18 jaar die thuis wonen een eigen
inkomen. Daarnaast ontvangt 20 procent van de thuiswonende jongeren studiefinanciering en
wordt door hun ouders voorzien in de kosten van het levensonderhoud8. Vooral in de
leeftijdscategorie 15 tot en met 18 jaar neemt het aandeel jongeren met een eigen inkomen
snel toe. Onder de 15-jarigen heeft 45 procent een eigen inkomen, terwijl dit onder de 18-
jarigen opgelopen is tot 90 procent. Gebaseerd op cijfers van 1999 hadden jongeren in deze
leeftijdscategorie een vrij besteedbaar inkomen van gemiddeld EUR 2.900 op jaarbasis.
Tegen de tijd dat iemand 18 jaar is, komt het vrij besteedbaar inkomen rond de EUR 3400 te
liggen. Daarna neemt het gemiddelde persoonlijke inkomen tussen de 18 en de 24 jaar met
meer dan EUR 1.815 (NLG 4.000) per leeftijdsjaar toe.
In de leeftijdscategorie van 20 tot 25 jaar heeft vrijwel iedereen een eigen inkomen. Het
leeuwendeel van de inkomsten van deze groep jongeren is afkomstig uit arbeid, slechts een
klein deel uit studiefinanciering of uitkering. Jongeren in deze leeftijdscategorie hebben een
vrij besteedbaar inkomen van gemiddeld EUR 15.428 (NLG 34.000) op jaarbasis. Het
gemiddeld persoonlijk inkomen blijft sterk stijgen tot EUR 21.150 (NLG 46.600) in de groep
van 25 tot 30 jarigen en tot EUR 24.750 (NLG 54.600) in de groep van 30 jaar en ouder9.
Figuur 6 geeft het hierboven beschreven inkomensverloop nog eens grafisch weer.
7 Zie ook Volkskrant, Het feest is voorbij, 8 augustus 2001.
8 Centraal Bureau voor de Statistiek, Jeugd 2001, cijfers en feiten.
9 Idem.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
12
Figuur 6. Inkomensverloop jongeren
2.4 De relatief snelle groei en ontwikkeling van dance
De groei van dance in circa tien jaar
Dance heeft in Nederland een snelle groei en ontwikkeling doorgemaakt, waarbij het zich
van een underground stroming in een periode van circa tien jaar heeft ontwikkeld tot een
gevestigde culturele stroming die een miljoenenpubliek bereikt.
In Nederland zijn er circa 80 clubs en dance café’s die uitsluitend dance muziek draaien10.
Daarnaast is dance onderdeel geworden van de vaste programmering in de reguliere
uitgaanscentra, discotheken, strandtenten, kledingzaken, hippe restaurants, kappers en andere
uitspanningen.
Dance platen maken een groot percentage van de wekelijkse Top 40 uit en radiozenders
zoals Radio 538 en Yorin FM en TV-zenders zoals MTV, TMF en The Box hebben dance
als onderdeel van de vaste programmering. Daarnaast kent Nederland een radiostation dat 24
uur per dag, 7 dagen per week dance muziek uitzendt: ID&T Radio. Met enige regelmaat
zijn deze zenders ook volop vertegenwoordigd op verschillende dance evenementen.
10 Telling KPMG op basis van verwijzingen http://www.start2dance.com.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
13
De Nederlandse DJ’s die optreden op dance evenementen en feesten hebben inmiddels een
sterstatus verworven en zijn eigenlijk doorgaans op reis van evenement naar evenement over
de hele wereld. Er zijn in Nederland meer dan 158 professionele DJ’s11, producers en liveacts
met sterren als DJ Jean, Tiësto, Armin van Buuren, Piet Bervoets, Johan Gielen en Mark
van Dale. Deze ontwikkeling heeft overigens nadrukkelijk een internationaal karakter. Zo
verkocht de Engelse superster Moby al meer dan 10 miljoen exemplaren van zijn album Play
en doet hij dit jaar op zijn tournee alle Europese hoofdsteden en grote steden en staten van de
Verenigde Staten aan. De Duitser Sven Väth reisde voor zijn Fire World Tour van Hong
Kong, Tokyo en Singapore via Buenos Aires, Rio de Janeiro, Chicago en New York naar
Amsterdam12. Deze sterren zijn meer dan DJ’s: het zijn artiesten die werk van anderen
draaien, eigen materiaal produceren en met behulp van videoclips bewust een beeld en een
imago creëren. Daarnaast worden de DJ’s ondersteund door professionele Video Jockey’s
(VJ’s), een nieuwe beroepsgroep die de door de dj gedraaide muziek visueel begeleiden met
(zelfgemaakte) video’s, beelden, lasershows en speciale effecten.
In 2001 vonden 32 dance evenementen plaats; ruim 45 procent meer dan in 200013. Deze
stijging zet zich door. Gedurende de zomer van 2002 kon de dance liefhebber elk weekend
van juli tot en met augustus kiezen uit minstens één mega-dance-event met een omvang van
minimaal 15.000 bezoekers14. Er zijn in Nederland dan ook inmiddels 16 professionele
organisaties die dance evenementen organiseren en een grote bekendheid genieten, niet
alleen onder de doelgroep. Zo bleek uit een marktonderzoek van de Ticketbox, het aan de
Staatsloterij gelieerde landelijke verkooppunt voor kaarten voor voetbal en voor
evenementen, dat marktleider ID&T reeds in 2000 onder jongeren van 12 tot 20 jaar al
bekender was dan Mojo Concerts15. De relatief hoge prijzen voor een toegangskaartje voor
een dance evenement en negatieve publiciteit doen hier niets aan af. Dance Valley 2002 was
ondanks een prijsstijging van 40 procent en de negatieve publiciteit in 2001 binnen een week
uitverkocht. De programmering van de DJ’s was toen nog niet eens bekend.16
Ook de reguliere popbranche kan inmiddels niet meer om dance heen. Het muziekaanbod
van de 43 gesubsidieerde kernpodia bestaat voor de helft uit dance avonden, met jaarlijks
zo’n 325.000 bezoekers. De grote reguliere popfestivals hebben inmiddels ook een dance
podium opgericht. Zo is op parkpop het dance gedeelte in 2002 voor de derde keer ingericht.
Na het succes van 2000 was dit deel van het parkpopterrein twee keer zo groot gemaakt17.
Wat tien jaar geleden begon met illegale feestjes in gekraakte loodsen is dan ook uitgegroeid
tot een miljoenenindustrie die diverse subgenres heeft voortgebracht, elk met eigen winkels,
DJ’s, feesten en kledingvoorschriften18. Tal van kleine ondernemers hebben een bestaan
11 Telling KPMG op basis van verwijzingen http://www.start2dance.com/.
12 Spits, DanceZone, De DJ als popster, 1 mei 2002.
13 Adformatie, RTV actiefste op jongerenevenementen, 28 februari 2002 en ReSpons Jongeren Evenementen
Monitor 2001.
14 Zie ook Volkskrant, Anne van Driel, Jeroen Junte, Exclusief voor de massa, 27 juni 2002.
15 Jan Jacobs, Dance-events: van undergroundcultuur tot merkconcept, juni 2000.
16 Zie ook Volkskrant, Anne van Driel, Jeroen Junte, Exclusief voor de massa, 27 juni 2002.
17 Zie ook Telegraaf, Parkpop trekt 400.000 bezoekers, 21 juni 2001, bewerking KPMG.
18 Zie ook Volkskrant, Helft jongeren bezoekt dance-party of club, 14 januari 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
14
opgebouwd in deze dance industrie, waarin 33 dance platenlabels, 22 (online) platenzaken
en platenwinkelketens, 100 dj-speciaalzaken, 17 dj-boekingskantoren, 9 collectieven van
video jockeys (VJ’s), 26 dj-apparatuur verhuurders, 16 gespecialiseerde dance evenementen
organisatoren, 15 dance tijdschriftuitgevers, 8 dance kledingwinkels, 22 online dance radio
zenders, een veelvoud van internetsites, maar ook gevestigde platenmaatschappijen,
reisbureaus, touroperators, reclamebureaus, drukkerijen, evenementenbeveiligers,
smartshops, professionele hulpverleners en verkeersregelaars vertegenwoordigd zijn19.
Ook het reguliere bedrijfsleven heeft de dance industrie gevonden. Door middel van
sponsoring of door middel van ‘eigen’ dance evenementen proberen zij hun
naamsbekendheid en merkloyaliteit onder de groep van jongeren en jongvolwassenen van 15
tot en met 35 jaar te vergroten. Zo verbinden bekende merken hun naam aan evenementen en
treden zij op als sponsor (bijvoorbeeld de Lucky Strike Dance Awards en de Heineken Fast
Forward Parade). Andere belangrijke sponsors van dance evenementen zijn onder meer
MTV, Camel, Twix, Redbull, Renault, Dayzers, Grolsch, Southern Comfort, Coca Cola en
Bacardi-Martini. In dance magazines wordt geadverteerd door nagenoeg alle bekende
merken die zich richten op een relatief jong koperspubliek.
Waarom is dance zo gegroeid?
Wat tien jaar geleden als subcultuur begon is tegenwoordig onder jongeren een brede,
gevestigde vorm van vermaak, die bekend staat onder de naam ‘dance’, een cultuur met een
eigen muziek, omgang, beeld, taal en uitgaansleven20. De vraag komt op waarom dance zo
heeft kunnen groeien en welke factoren aan die groei hebben bijgedragen.
Daarop is in feite het antwoord kort: dance is vooral een uitgaanscultuur, waarin een patroon
van vrijetijdsbesteding en de individuele muziek- en consumptievoorkeuren van de jeugd
van nu naar voren komen. Je wilt je eigen leven leiden, zelf vormgeven aan je ontwikkeling
en plezier hebben21. De groeiende aandacht voor dance, onder meer versterkt door de groei
van het aantal feesten en de marketingstrategieën van bekende merken, heeft met een
zichzelf versterkende dynamiek dance gemaakt tot wat het nu is.
Vrije tijd
Alle jongeren vinden vrije tijd belangrijk. Vrije tijd is echter in het drukke programma van
jongeren en jongvolwassenen tot een schaars goed geworden en neemt dan ook een steeds
belangrijker plaats in. De beschikbare vrije tijd wensen jongeren zo goed mogelijk te
besteden in een op hun voorkeuren toegesneden leefwereld. De beleving van het genieten,
het met gelijkgestemden bij elkaar willen komen, jezelf kunnen zijn, je eigen avond kunnen
invullen en verrast worden, staan daarbij voorop22. Ruim driekwart van de bezoekers gaat
niet alleen naar een evenement vanwege de DJ’s. Bezoekers van een dance evenement
betalen grif 55 euro voor een grootschalig evenement met DJ’s die op een willekeurige
19 Telling KPMG op basis van verwijzingen http://www.start2dance.com/.
20 Events, Jan Jacobs, Dance-events: van undergroundcultuur tot merkconcept, juni 2000.
21 Interview KPMG met Tom ter Bogt, 26 juni 2002.
22 Interview KPMG met ID&T inzake dance als Lifestyle, 3 mei 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
15
zaterdagnacht ook ergens in de provincie zouden draaien. Men komt echter vooral af op de
reputatie van het evenement23.
Jongeren zijn bereid hard te werken, maar willen dan ook ‘stevig uitgaan’ en daarin zelf
beslissingen kunnen nemen24. Op dance evenementen wordt de vrijheid in individuele
ontplooiing en profilering geboden. Jongeren kunnen nieuwe contacten maken, hun grenzen
verruimen en nieuwe grenzen ontdekken. Voor veel jongeren is het dan ook een geweldige
uitlaatklep om dagelijkse dingen even te laten voor wat ze zijn en geheel in een feest op te
gaan. Dance past derhalve in het patroon van de moderne vrijetijdsbesteding, waarin in
groepjes met vrienden naar evenementen toegaan, geld uitgeven en hierop het weekend
aanpassen een plaats hebben25.
Dance als muziekstroming kent verschillende muziekstijlen. De verschillende stijlen van
dance zoals Techno, Trance, Hardstyle, Hardcore, House, Clubtrance, Progressive, Garage,
Lounge, Drum & Bass trekken verschillende mensen aan. Het aspect van het gezamenlijk
naar het feest gaan is echter erg belangrijk en gemeenschappelijk voor alle stijlen van dance;
jongeren willen geen meeloper zijn. Zij willen erbij horen en erbij zijn. Als vanouds
zonderen jongeren zich af van de rest en groeperen ze zich. Bij leeftijdsgenoten zullen zij
daardoor in aanzien stijgen, terwijl ze bij anderen eerder afgunst opwekken. Dit uit zich in
een bepaalde levensstijl, de kleding die je mag en kan dragen, waar je wát gaat eten en wat je
kunt doen en vooral moet laten. Het één en ander heeft tot gevolg dat - geholpen door de
verhalen over de groep - steeds meer jongeren zich bij deze groep aansluiten. Jongeren
hebben wat dat betreft altijd al in hun vrije tijd opgetrokken met gelijken. Het is in die vorm
dat collectief de eigen identiteit verder wordt vormgegeven26. Vanuit deze cultuur wordt hun
koopgedrag bepaald. De keuze voor het dance evenement waar jongeren naar toegaan
spiegelt zich dan ook aan de jongerencultuur waar zij deel van uitmaken.
Consumptievoorkeuren
Ook al worden de producten van dance gekocht op basis van individuele voorkeuren, dan
nog komen de jongeren bijna onvermijdelijk samen in sociale categorieën en groepen met
een zelfde smaak. Zoals hierboven is geschetst, zijn er behalve individuele ook allerlei
sociale motieven voor de aanschaf van een CD of een bezoek aan een evenement, zoals de
wens om tot een bepaalde sociale laag of groep te horen. Enerzijds sluiten dance
evenementen aan bij de beleving en bevestiging van de individuele keuze. Anderzijds sluiten
dance evenementen aan bij de behoefte om graag gezien te worden dan wel te kunnen
vertellen dat je op een bepaald feest bent geweest en onderdeel van de collectieve belevenis
was.
Jonge mensen zijn echter kritisch. Ze zijn opgegroeid met de moderne media, zijn daardoor
heel goed geïnformeerd en weten dat er alternatieven voldoende zijn. Ze zijn scherp in hun
23 Zie ook Volkskrant, Anne van Driel, Jeroen Junte, Exclusief voor de massa, 27 juni 2002.
24 Interview KPMG met Tom ter Bogt, 26 juni 2002.
25 Idem.
26 Idem.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
16
keuzes en radicaal in hun afwijzingen27. De party reports die na de dance evenementen en
feesten steevast door allerlei bezoekers via internet worden verspreid, hanteren een vaste
indeling voor de beoordeling en illustreren dit. De beoordeling vindt plaats aan de hand van
het geven van waarderingen voor de aanwezige mensen, de muziek, de lichteffecten, de
aankleding en het geheel van het evenement als totaalaanbod.
Het publiek moet telkens nieuwe prikkels geboden worden. Deze nieuwe prikkels worden
geleverd door creatieve geesten als VJ’s, grafisch ontwerpers, mode-stylisten en
decorbouwers die samenwerken met de DJ’s om de aankleding van het feest de juiste sfeer te
geven. Feesten en evenementen zijn dan ook uitgegroeid tot een podium waar jonge
kunstenaars hun werk kunnen laten zien28. Spectaculaire aankleding van feesten en party’s
en mooi vormgegeven flyers en CD’s worden door het publiek steeds belangrijker gevonden.
Daarbij ontwikkelen dance evenementen zich steeds meer tot gecombineerde
‘vermaakevenementen’. Anders gezegd: een soort pretpark waarin de discotheek met de
muziek, het dansen, het geluidssysteem en lichtinstallaties samengaan met onder meer luxe
aankleding en de aanwezigheid van restaurants, bioscopen en kermisattracties, alles specifiek
ingericht op de smaak van de doelgroep.
In de ontwikkeling van doelgroepspecifieke dance evenementen zijn er vanuit het oogpunt
van consumentenvoorkeuren drie verschillende categorieën evenementen te onderscheiden,
ieder ingericht op de smaak van de groep jongeren en jongvolwassenen die dat specifieke
evenement trekt. Het gaat hier om:
grootschalige evenementen voor ‘de massa’ met specifieke muziekstijlen;
grootschalige evenementen met meerdere muziekstijlen;
exclusieve en relatief kleinschalige evenementen.
De eerste categorie dance-evenementen bestaat uit kleine en grootschalige evenementen die
verbonden zijn aan specifieke muziekstijlen. Bekend zijn grootschalige evenementen als
Awakenings, Sensation White Edition (trance), Sensation Black Edition (techno/hardstyle),
Impulz (hardhouse), Trance Energy (trance), Shockers (techno/hardstyle) en Extrema
(house). Deze evenementen trekken de liefhebbers van de specifieke muziek die daar wordt
gedraaid. Elk genre heeft een eigen publiek en daarnaast ook een eigen gevoel en typische
associaties (zie bijlage 3).
De tweede categorie bestaat uit de grote groep evenementen die meerdere of alle dance
muziekstijlen draaien. Deze evenementen trekken de grote stroom van bezoekers aan die
juist voor de massabijeenkomst en het spektakel komen. Deze groep omvat de grootschalige
evenementen als Impulz, Sensation, Innercity, Dance Valley, Lovefields, de Fast Forward
Dance Parade en Mysteryland waarbij 15.000 à 45.000 bezoekers bijeenkomen.
De bezoekers zijn jongeren die aangetrokken worden om voor de duur van het feest deel te
zijn van een groep gelijkgestemden. Daarnaast komen de bezoekers vooral om van de
27 Jan Jacobs, Dance-events: van undergroundcultuur tot merkconcept, juni 2000.
28 Zie ook Volkskrant, Jeroen Junte, Navelpiercing met smiley via internet, 21 janauri 2002.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
17
spectaculaire geluidssystemen, laser, licht en live performances te genieten. In combinatie
met de muziek wordt er een sensatie, een spanning gecreëerd, waar met duizenden tegelijk
van kan worden genoten. De bezoekers komen om onderdeel te zijn van de groep die deze
belevenis heeft meegemaakt. Deze belevenis wordt overigens niet alleen gecreëerd door de
muziek. Er zijn naast het dansen genoeg dingen te doen gedurende het evenement. Sommige
evenementen hebben kermistoestellen, een bioscoop met slasher-films en fast food. Zo
ontwikkelen deze evenementen een breed aanbod aan muziek en entertainment, specifiek
ingericht op de smaak van de doelgroep. Deze grote evenementen zijn dan ook muziek- en
entertainmentmerken geworden met een eigen muziek en belevingswereld.
De derde groep dance evenementen
zijn feesten die zich binnen de
verschillende muziekstijlen richten
op exclusiviteit en die in de
aankleding een specifiek thema en
een specifieke beleving beogen. Bij
evenementen als Islander
(Forteiland, IJmuiden), SOAP
(verschillende bijzondere locaties)
en Labelland (Melkweg,
Amsterdam) wordt de beleving
naast de muziek, vooral door de
aankleding, kleding, drank, eten en
de organisatie bepaald.
2.5 Conclusie
De maatschappelijke betekenis van dance als culturele stroming in de Nederlandse
maatschappij is groot. Het één en ander wordt onder meer geïllustreerd door de omvangrijke
groep geïnteresseerden. Aanbieders van het product ‘dance’ spelen goed in op deze
interesse. Er zijn dan ook verschillende evenementen voor verschillende doelgroepen met
een grootschalig of exclusief karakter. De evenementen zijn echter in alle gevallen bedoeld
voor een relatief jonge, maar koopkrachtige doelgroep die op relatief autonome wijze zorgt
dat de relatief snelle groei en ontwikkeling van dance wordt gecontinueerd.
29 Volkskrant, House-elite danst op eeuwenoude basaltkeien, 20 augustus 2001.
Een evenement als Islander (Forteiland, IJmuiden) met slechts 1500
bezoekers speelt expliciet in op intimiteit en exclusiviteit. Om deze
happy few te kunnen behagen, moet organisator Club Risk kosten
noch moeite sparen. De entreekaartjes worden selectief verkocht.
Slechts op vertoon van een spaarzaam verspreide flyer kunnen deze bij
hippe platen- en kledingwinkels worden aangeschaft. Dat wil zeggen,
voor de zeshonderd bezoekers die daadwerkelijk een kaartje moeten
kopen. De echte ‘incrowd’ koopt geen kaartje, maar laat zich
uitnodigen. Islander dankt haar exclusiviteit vooral aan de buitenissige
locatie. Het Forteiland, dat op de werelderfgoed lijst van Unesco staat,
is deze avond gehuld in een sprookjesachtige sfeer. Overal op het
rotsige eilandje hangen gekleurde neonlampjes en in nisjes zijn zelfs
intieme barretjes verstopt. Bezoekers dansen op eeuwenoude
basaltkeien. DJ’s zijn ingevlogen uit New York en draaien geen
beukende vierkwartsmaat maar sophisticated house met jazz- en
latininvloeden. Een hip restaurant serveert een exclusief driegangen
menu van soep, exotische salades en lavendelijs.29
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
18
3 Maatschappelijke betekenis: openbare orde en veiligheid
3.1 Achtergrond
Naast de positieve en commercieel interessante aspecten die verbonden zijn aan de
doelgroep van dance, zijn ook negatieve aspecten te onderscheiden. In dit verband moet
onder meer worden gedacht aan het feit dat de doelgroep relatief kwetsbaar is voor negatieve
externe effecten van de uitgaanscultuur zoals het gebruik van stimulerende middelen.
Verschillende onderzoeksbronnen leren dat met name onder jongeren het experimenteren
met het gebruik van stimulerende middelen een punt van zorg is30, hetgeen kan leiden tot
probleemgedrag: van eetstoornissen tot overmatig alcohol- en druggebruik. Deze facetten die
bovenal een maatschappelijk fenomeen zijn, kunnen als belangrijke redenen worden
opgevoerd voor de grote belangstelling van onder meer beleidsmakers voor de ontwikkeling
van dance.
Door de groei van dance en de relatief grootschalige dance evenementen is dance dan ook
met enige regelmaat het middelpunt van de belangstelling in de publieke discussie. Een veel
belicht thema is in dit verband het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid. De betekenis
van dance als lifestyle en uiting van hedendaagse jongerencultuur wordt door het vraagstuk
van Openbare Orde en Veiligheid nog wel eens op de achtergrond geplaatst.
Voorliggend hoofdstuk gaat nader in op de aspecten van Openbare Orde en Veiligheid en
staat achtereenvolgens stil bij de perceptie van verschillende stakeholders (dance liefhebbers,
overheid en gemeenten, organisatoren, sponsors en gespecialiseerde diensten, de communis
opinio van de Nederlandse bevolking) ten aanzien van dit onderwerp en de ‘facts & figures’
op dit terrein.
3.2 Perceptie
Het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid wordt verschillend gepercipieerd door
verschillende groepen in de samenleving. Daar wordt hier kort op ingegaan aan de hand van
een beschrijving van de perceptie van het publiek dat dance evenementen bezoekt, de
overheid, organisatoren van evenementen en meer in het algemeen de Nederlandse
bevolking, waarna wordt overgegaan tot een schets van de belangrijkste onderdelen die
binnen het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid spelen.
30 Zie K. Wittebrood, Probleemgedrag onder jongeren, in Rapportage Jeugd 2000. Trajecten van jongeren naar
zelfstandigheid, Sociaal Cultureel Planbureau, Den Haag, 2000.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
19
Perceptie dance publiek
Het publiek dat naar dance evenementen komt merkt
betrekkelijk weinig van de maatregelen die
organisatoren nemen op het terrein van openbare orde en
veiligheid; zij ervaren slechts de beveiliging en de
gezelligheid en intimiteit en associëren dance veelal met
‘jezelf kunnen zijn’ temidden van allerlei soorten
mensen die allemaal van het feest willen genieten. Men
is gewend geraakt aan de fouillerende
beveiligingsmedewerkers. Een enkeling beklaagt zich
lacherig in een discussieforum op een populaire dance
website over de zichtbare veiligheidsmaatregelen als
legitimatie bij grote evenementen.
Perceptie overheid en gemeenten
De rijksoverheid en gemeenten zijn de achterliggende
jaren langzaam maar zeker overtuigd geraakt van het feit
dat de organisatoren van de meeste grote evenementen
erin slagen om de evenementen ordelijk en veilig te laten
verlopen en de catering, decoraties, beveiliging,
garderobe en het geluid perfect te organiseren, conform
de vigerende wet- en regelgeving. Het uitgebreide
overleg dat aan evenementen vooraf gaat tussen de
organisatoren, de gemeentelijke politie, brandweer en de
afdeling bouw en woningtoezicht heeft in principe tot
doel om alle mogelijke gebeurtenissen op een
grootschalig evenement vooraf te voorzien en de wijze
van handelen af te stemmen om de evenementen zo
ordelijk mogelijk te laten verlopen. Niettemin rijst aan
overheidszijde met enige regelmaat de vraag waarom
dance evenementen zo grootschalig moeten zijn, welke
onverwachte risico's daaraan verbonden kunnen zijn en
welke eisen de grootschaligheid stelt aan de organisatie, coördinatie en afstemming
tussen alle bij het evenement betrokken organisaties.
Perceptie organisatoren, sponsors en gespecialiseerde diensten.
31 http://forum.start2dance.com, wackiejacky, reactie op: Mag ik je legitimatie misschien even zien?" grrrrrr.
32 Trouw, 2001-08-25: Massa-evenementen / Vergunningbeleid te ruim, Van der Doef: Gemeenten moeten
massa-evenementen kritischer beoordelen.
Perceptie publiek legitimatiemaatregelen
“Joh, ik moet zo vaak m’n legitimatie
laten zien, in coffeshops, bij de slijter, en
ook al eens op een feest. En ik ben 24!!!!
Wij zijn gewoon lekker jong van geest!
Wat maakt het uit hoe je eruit ziet, of je
er nu uitziet als 19, 14 of 28. ok, je moet
je legitimatie laten zien, dat zijn nou
eenmaal de regeltjes die ze moeten
toepassen als ze twijfelen, maar dat is
toch een kleine moeite? Ik laat altijd vol
trots m’n paspoort zien, kan ik gelijk
laten zien dat ik zo'n mooie nieuwe heb!
En anderen die jou anders behandelen
omdat ze denken dat je jonger bent, of
ouder, die je dus behandelen naar hoe je
eruit ziet, dat zijn kwiepjes, want age
doesn't matter!!!! '' 31
Perceptie overheid
De perceptie van de overheid wordt
gekenmerkt door de woorden die Jaap
van der Doef32, voorzitter van de
commissie die de chaos rond het
dansfeest Dance Valley 2001 onderzocht,
sprak bij de aanvang van het onderzoek:
,,Het is vooral de taak van de gemeente.
Die moet zich afvragen of ze voldoende
weet om een vergunning af te geven.
Want als het misgaat, valt iedereen -
terecht - over de gemeente die de
vergunning ervoor heeft verleend.''
Gemeenten zijn dus in hoge mate op zoek
naar concrete handvatten om de
complexiteit van evenementen op
verschillende locaties vooraf in te kunnen
schatten.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
20
Organisatoren en andere ervaringsdeskundigen die direct bij de organisatie van dance
evenementen betrokken zijn, nemen het standpunt in dat dance en het vraagstuk van
Openbare Orde en Veiligheid rondom evenementen
en feesten in feite goed is te overzien. Cruciaal is de
organisatie van het evenement en de mate waarin
deze in staat is om alles voorafgaand aan het
evenement en tijdens het evenement op een
dusdanige wijze te plannen en te organiseren dat het
maximale wordt gedaan om het evenement zo
ordelijk mogelijk te laten verlopen. Organisatoren
hebben er groot belang bij alle risico’s vooraf te
onderkennen. Zij zijn voor het kunnen organiseren
van een succesvol evenement afhankelijk van de
perceptie van het publiek, de overheid, sponsors en
ouders en kunnen door management van alle
operationele risico’s deze perceptie beïnvloeden.
Perceptie Nederlandse bevolking.
In het algemeen lijkt er onder de Nederlandse
bevolking sprake te zijn van een neutrale opstelling
tegenover dance evenementen. Veelal vinden de
grootschalige evenementen plaats op relatief
dunbevolkte locaties, waardoor overlast voor
omwonenden vaak beperkt blijft. Daarentegen willen
omwonenden in toenemende mate op geen enkele
wijze worden geconfronteerd met de met elk type
evenement gepaard gaande overlast. Dance wordt in
dit verband geassocieerd met geluidsoverlast en
uitbundige zwetende massa's die onder invloed van
drugs langdurig en vol overgave nergens mee bezig
zijn.
3.3 Facts & Figures
De maatregelen voor Openbare Orde en Veiligheid
Met het vraagstuk van Openbare Orde en Veiligheid rondom evenementen en feesten is een
veelvoud van factoren gemoeid. Voorbeeld zijn de door de brandweer, politie, GGD en
ambulancediensten en de afdeling Bouw & Woningtoezicht voor de vergunning vereiste
condities voor alle evenementen ten aanzien van onder meer de stabiliteit van de inrichting,
de brandveiligheid en de cateringfaciliteiten. Ook de in de afgelopen jaren toegenomen
aandacht voor de tijdens het evenement ingezette EHBO hulpverlening, de
33 Interview KPMG met ID&T inzake Openbare Orde en Veiligheid, 3 mei 2002.
34 NRC, Chris van de Wetering, Vergunningen: de strijd tegen wildplassen en decibellen, in Profiel –
Popfestivals.
Perceptie organisatoren
“De risico’s zijn niet direct gebonden aan
het aantal mensen dat een feest bezoekt,
maar vooral gebonden aan de specifieke
locatie en die dient de organisator vooraf
te onderkennen. In de praktijk worden
zo’n 85% van alle risico’s in de
standaardplannen en noodscenario’s bij
het organiseren van evenementen
afgedekt. Het overige zit ‘m in de kans
dat allerlei zaken zich tegelijkertijd
voordoen en dat een organisator en de op
feesten aanwezige gemeentelijke diensten
niet adequaat reageren.33
Perceptie omwonenden
“Het pand was letterlijk omsingeld door
wildplassers tegen de gevels, wildpoepers
tot in het gebouw, er was overmatig
drugs- en drankgebruik, zeer ernstige
geluidsoverlast en vervuiling door afval.''
En er was ,,geluidshinder van publiek dat
af en aan loopt, nachtelijke opstootjes op
straat, agressiviteit, zingende en
schreeuwende groepjes, nachtelijk
bezoek van politie en/of ambulance met
sirene''34.
ID&T B.V.
Dance in Nederland
KPMG Special Sercvices B.V.
7 oktober 2002
21
beveiligingsdiensten, de logistieke stromen en het in de hand houden van mensenmassa's.
(‘crowd management’) krijgen hierbij de nodige aandacht.
Organisatoren bespreken de maatregelen op bovenstaande terreinen voorafgaand aan het
evenement met brandweer, politie, GGD en ambulance diensten en de afdeling Bouw &
Woningtoezicht en stellen indelingstekeningen, constructietekeningen, veiligheidsplannen,
verkeersplannen en calamiteitenplannen op. Hierin worden onder meer de voor de locatie
benodigde aanvullende maatregelen, waarborgen en uitvoering van de maatregelen op het
gebied van Openbare Orde en Veiligheid beschreven. De gemeente beoordeelt deze plannen
en geeft op basis van een inhoudelijke analyse van deze plannen al dan niet de vergunning
voor het evenement af.
Verbreding van de maatregelen voor Openbare Orde en Veiligheid
Sinds de
Eggie neuken?
donateur
donateur
EGGIE het is best wel irri van die enorme lange verhalen die nergens op slaan er zijn vast niet erg veel mensen die het allemaal lezen maar waarom doe je het eigenlijk??
laatste aanpassing