De muziekdrager als heilig object
Daarin zullen de vinyl fetisjisten zich goed herkennen: ze zweren bij de traditionele 30 centimeter (12 inch) 33 toeren vinylschijf, ook wel bekend als elpee (afkorting van: langspeelplaat), die vanaf midden jaren vijftig tot begin jaren tachtig het standaardformaat was. En bij het klassieke 17 centimeter (7 inch) 45 toeren singletje - hét verzamelobject voor vinylfanaten, vooral als de groeven in gekleurd vinyl zijn gedrukt. Het materiele bezit van het vinyl is belangrijk voor de verzamelaar. Het zijn vaak fraai vormgegeven objecten, soms zelfs kunstwerken, die het verdienen om zichtbaar te worden uitgestald - wat niet gaat lukken met een collectie MP3's. De kleurrijk verpakte plakken vinyl vertegenwoordigen de emotionele binding die de toegewijde fan dan wel liefhebber heeft met de muziek. Vinyl is kwetsbaar en niet altijd even handig in het gebruik. Niet de muziek, maar de objecten worden gekoesterd. Fanatisme ligt op de loer.
De muziekdrager als onderdeel van jezelf
Toon me je platenkast en ik zeg je wie je bent. De muziekcollectie als autobiografie, een auditief fotoalbum met snapshots van belangrijke, hilarische, spannende of melancholieke momenten. Kortom, de platenverzameling als soundtrack van een mensenleven. De verzamelaar houdt de eerste plaatjes die hij als puber of scholier kocht, ook al schaamt hij zich achteraf over zijn toenmalige muziekkeuze. Ze vertegenwoordigen momenten of levensfasen en helpen de herinnering aan 'toen' levend te houden. Net zoals je je eerste kus of vrijpartij kunt herinneren, weet iedere muziekverzamelaar wat zijn eerste plaatje was. Dat tastbare aspect ontbreekt bij MP3 en is eerder gerelateerd aan de afspeelapparatuur, doorgaans een iPod. Mensen voor wie hun muzikale smaak een belangrijk onderdeel van hun identiteit is, kiezen vaak voor het gemak van de compact disc. Wel tastbaar als vinyl, maar met de voordelen van het digitale format: makkelijk te kopiëren en ook mobiel, dus altijd en overal beschikbaar. Snobisme ligt op de loer.
De muziek als zintuiglijke beleving
Waar het allemaal om draait, luisteren. Dat is het belangrijkste en in feite het enige wezenlijke aspect van MP3 (los van de gebruikte compressie en geluidskwaliteit). En dankzij het overvloedige aanbod via internet - al dan niet via illegale kopieën - is er als MP3 veel meer muziek direct toegankelijk dan via vinyl of compact disc, die je moet kopen of van vrienden lenen. Bekenden wisselen onderling bestanden uit, er zit een sociaal aspect aan de muziekbeleving via MP3 - en in iets mindere mate ook via de eenvoudig te kopiëren compact disc. Fanatisme en snobisme maken minder kans; alle muziek, hoe obscuur ook, staat op internet en is via een muisklik toegankelijk. Het gaat niet om het hebben, maar om het kennen. Muzikale emancipatie ligt op de loer.
De drie kernaspecten die de Britse psychologen onderscheiden lijken bij oppervlakkige beschouwing samen te vallen met vinyl, compact disc en MP3. Maar dat is slechts schijn. Het ligt subtieler. Want MP3'tjes zijn anonieme, kraak & smaakloze files op een harde schijf en muziek die je iets doet, wil je hebben in de originele vorm, als hard copy, als fysiek object. Met hoes. Met foto's. Met info. Met hoestekst. Met alles erop en eraan. Want aan een data file kun je je niet binden. Aan een kleurrijk verpakte schijf wel.
Zo krijgen de verschillende geluidsdragers elk hun eigen functie en vullen ze elkaar aan, ze verbreden de muziekbeleving. MP3 om makkelijk en goedkoop kennis te nemen van nieuwe of onbekende muziek, die - als de kennismaking bevalt en de muziek iets voor de luisteraar gaat betekenen - vervolgens wordt aangeschaft op een tastbare drager: compact disc voor de gemaksmens en vinyl voor de fetisjist. Zelfs de vinylfanaat zal de voordelen van de iPod moeten inzien: zo kun je eindeloos naar je favorieten luisteren zonder het kostbare vinyl grijs te draaien.
Trainspotters
'2008 wordt het laatste jaar van de vinyl-dj', kopte 3VOOR12 vlak voor de jaarwisseling. Een schokkende uitspraak, zeker uit de mond van een platenverkoper (in dit geval Jerome van Outland) en een 'inconvenient truth' voor de vinyljunk. DJBroadcast houdt nog een slag om de arm - 2010, 2011... 3012? Laten we het hopen. Want met de teloorgang van de schijvenlegger gaat ook een ander ambacht verloren: dat van de trainspotter.
Iedereen bij DJBroadcast heeft zich er vroeger schuldig aan gemaakt: het welbekende spieken bij de dj. Hele avonden brachten we achter de dj-booth door om te achterhalen welke klappers de revue passeerden. Volledige feesten gingen aan ons voorbij omdat we moesten en zouden weten wat er draaide. Momenten van extase, historische nachten, zelfs huwelijksaanzoeken bleven ons bespaard omdat we - bedwelmd, doch vastberaden - het almaar draaiende label van een plaat trachtten te lezen. Trainspotters waren we, maar aardige trainspotters.
De jeugd van tegenwoordig kent de ware sensatie van deze uitstervende kunstvorm niet meer. De magische drie S-en (Spotten, Speuren & Spinnen) zijn dankzij de digi-dj vervangen door twee D's: Downen & Draaien. En terwijl de vinylspeurder van toen nog afgeplakte platen voor lief nam, is de hedendaagse 'speurneus' gepiqueerd als er geen tracklist bij een set geleverd wordt. Ho eens even, mannetjes. Toen wij zo oud waren als jullie, hadden we helemaal geen tracklist. Laat staan een gewillige dj die ook maar één van zijn titels prijs gaf.
Jullie hebben het maar makkelijk met je Soulseek en je Beatport. Jullie krijgen het allemaal maar aangewaaid. Wij trainspotters van de oude stempel hebben tenminste ons halve nachtleven vergooid ter meerdere glorie van onze platencollectie. Daar kunnen jullie met je copy-paste cultuur helemaal niet tegen op... Oeps, zeiden we daar copy paste? Afplakken die mp3's - en wel onmiddellijk! Dan gaat iedereen vanzelf weer vinyl draaien.
p.s.
FEED YOUR HEAD . .
