Dreigend drinkwatertekort op aarde

Te weinig water


Rolf Schöndorff


Stapje voor stapje begint de al maanden aanhoudende droogte ons land in zijn greep te krijgen. Met de dag wordt duidelijker hoe wezenlijk water voor ons is. Nederland heeft vanwege zijn lage ligging in een rivierendelta altijd al een bijzondere relatie met het water gehad.


Alleen wie zich niet tegen prijsdalingen heeft ingedekt profiteert nu enorm van de prijsexplosie.




Archief:
• Economie voor jou



Vanouds zijn we bezig een teveel uit onze polders weg te pompen. Maar de afgelopen weken is het andersom. We maken ons nu zorgen over de lage waterstand in de rivieren, de hoge temperatuur van het water en over het dalende grondwaterpeil. Ook in andere landen van Europa is het mis. In Frankrijk zijn door hitte en uitdroging al 10.000 vooral oudere mensen voortijdig aan hun einde gekomen. In iets mindere mate horen we soortgelijke berichten uit Spanje en Portugal. Bosbranden, vaak aangestoken, vernielen duizenden hectaren natuurgebied. Mortuaria zijn overvol en bij begrafenisondernemingen ontstaan wachtlijsten. Zo bont is het in Nederland nog niet. In de lage landen ruziën we over de vraag we nu wel of niet zilt water moeten laten binnenstromen om het grondwater op niveau te brengen.

Welke gevolgen heeft langdurige grote warmte en aanhoudende droogte voor een economie als de onze? Wat zien we gebeuren als droogte toeslaat in een moderne industriële economie? Water is in sommige situaties een consumptiegoed en in andere een productiemiddel. Water is ook een belangrijk onderdeel van de productiefactor natuur. Als consument word je direct met aanhoudende droogte geconfronteerd wanneer er een drinkwatertekort ontstaat. Het nog leverbare water moet worden gerantsoeneerd. Van tijd tot tijd komt er dan geen water uit de kraan. Er moet water uit andere streken worden ingevoerd. Er ontstaat een 'run' op (mand)flessen mineraalwater. Het grasveld sproeien en de auto wassen is er niet meer bij. Zo ver is het hier nog niet, maar het zal niet lang meer duren als de regen uitblijft.

De scheepvaart gebruikt water om zich erover te verplaatsen. We lezen al dat de scheepvaart hinder ondervindt van de te lage waterstand. Het transport zal op alternatieve, duurdere, vervoermiddelen overstappen. Water is een belangrijke grondstof bij de productie van elektriciteit. Het wordt gebruikt in de koeltorens van elektriciteitscentrales. Sommige elektriciteitsleveranciers kondigen al tijdelijke stroomonderbrekingen aan omdat het koelwater te warm is. Met alle gevolgen van dien.

Water is van levensbelang bij land- en tuinbouw. Het is nu al duidelijk dat de aardappeloogst 30 tot 40 procent lager zal uitvallen. Aardappeltelers beperken hun prijsrisico door of hun oogst van te voren aan hun afnemers te verkopen of door zich in te dekken op de termijnmarkt. Op de Amsterdamse aardappeltermijnmarkt gaan enorme aantallen aardappelen om. Een contract heeft betrekking op 25.000 kilo bintjes van een bepaalde standaardafmeting, vergelijkbaar met een volgeladen vrachtwagen aardappelen. De prijs van een contract wordt per 100 kilo uitgedrukt. Op 12 augustus sloot het aprilcontract - het recht op levering van 25 ton aardappelen in april 2004 - op een koers van bijna 35 euro. Een kleine twee maanden geleden werd hiervoor nog 10,85 euro betaald. Boven 35 euro wordt het interessant ingevroren friet uit de VS in te vliegen. Boeren die hun oogst van te voren aan hun afnemers hebben verkocht kunnen door de tegenvallende oogst deze afnemers niet de toegezegde hoeveelheden leveren. Ze moeten bijkopen tegen hoge prijzen.



Niet alleen bij aardappelen rijzen problemen. Ook graanoogsten kunnen mislukken. Brood wordt dan opeens veel duurder. Alleen al de verwachting dat de graanoogsten kunnen tegenvallen of mislukken is genoeg om de prijs op te drijven. Een verstandig calculerend graanverbruiker houdt er immers nu al rekening mee dat hij over enige tijd duurder graan moet inkopen. Dat wil zeggen dat hij de verwachte prijsverhoging ook al toepast op zijn bestaande voorraden. Aan de andere kant van de markt zijn de aanbieders van graan ook niet op hun achterhoofd gevallen. Zij mogen verwachten dat ze over enige tijd bij een toenemende graankrapte betere prijzen voor hun product kunnen maken. Dus zullen ze zich nu al terughoudend opstellen bij hun aanbod en daarmee vandaag al de prijs opdrijven.

De vleesprijzen maken gedurende korte tijd wilde sprongen. Een tegenvallende graan- , maïs- en sojaoogst maakt het veevoer zo duur dat boeren meer dan normaal tot slachting van een deel van hun veestapel moeten overgaan. Het vlees bij de slager is even een stuk goedkoper. Geniet er maar snel van, want het duurt niet lang of het tekort aan slachtvee leidt tot juist stijgende vleesprijzen. Overigens wordt de veestapel ook bedreigd door de uitdroging van het grondoppervlak, waardoor het grasland verdort.

Dat brengt ons bij een volgend ernstig gevolg van droogte: de uitdroging van de bodem en het afsterven van planten en bomen kan tot erosie leiden. De wortels die de zaak bij elkaar hielden verliezen hun greep. De wind heeft vrij spel en er kunnen zandstormen ontstaan. Aan het afschrikwekkende voorbeeld uit 1934 in het gebied van de 'dust bowl' in de VS denken we liever niet terug. De droogte duurde toen zes jaar en de verstikkende zandstormen joegen de mensen van het platteland naar de steden. Bij de grote droogte in de Verenigde Staten in 1988 - bijna de helft van de VS werd toen tot droogtegebied verklaard - liep de groei van het bruto binnenlands product me twee procentpunten terug ten opzichte van de normaal verwachte groei. Daar zitten we in deze tijd van recessie, die door onze bezuinigende regering alleen maar wordt verergerd, bepaald niet op te wachten.

En tenslotte: economiedocenten draaien overuren om wie het horen wil uit te leggen dat de dames en heren journalisten in de fout gaan als ze schrijven dat water en elektriciteit nu schaars zijn geworden. Ze zouden het niet over schaarste maar over een tekort moeten hebben. Water en elektra zijn ook in normale tijden, als beide volop verkrijgbaar zijn, schaars, omdat er immers voor de productie middelen worden ingezet die aan alternatieve aanwendingen zijn onttrokken.

Lees ook:


Binnenlaten brak water was wel verstandig, 20 augustus 2003
Opslag zoet water complex, 20 augustus 2003
Inlaten verzilt water onnodige maatregel, 19 augustus 2003
Friet en vlees duurder door droogte, 19 augustus 2003
Noodscenario voor langdurige droogte, 18 augustus 2003
Minister vindt droogte bedrijfsrisico boeren, 16 augustus 2003
Droogte leidt in Europa tot lagere oogsten, 15 augustus 2003
Droogte noopt tot binnenlaten van zout water, 14 augustus 2003
CBS: meer sterfgevallen door hitte, 11 augustus 2003
Boeren met een beursprobleem, 9 augustus 2003
Wijn winnaar van warme weer, 9 augustus 2003
Droogte en hitte leiden in heel Europa tot problemen, 5 augustus 2003
Dreigend tekort aan zoet water door hitte, 2 augustus 2003

de aarde bestaat uit 75% uit water.... dus lijkt me sterk