Cognitieve dissonantie is een psychologische term die de onaangename spanning aanduidt die ontstaat bij het kennis nemen van een feit dat (of opvatting die) strijdig is met een eigen overtuiging of mening, of van het deelnemen aan gedrag dat strijdig is met iemands overtuiging(en).

Meer precies geformuleerd is het de perceptie van onverenigbaarheid tussen twee "cognities", waarbij een cognitie moet worden gezien als elk element van kennis, inclusief houding, emotie, geloof of gedrag.

De theorie van cognitieve dissonantie stelt dat tegenstrijdige feiten als een drijvende kracht fungeren die de geest dwingen om nieuwe ideeën of gedachten te onderzoeken, of om de aanwezige overtuiging aan te passen, dus om de hoeveelheid dissonantie (tegenstrijdigheid) tussen cognities te verminderen.

Het compenseren van tegenstrijdige overtuigingen. De ene overtuiging wordt zodanig gewijzigd zodat deze beter aansluit bij een andere overtuiging.