Wouter Bos: 'Ook Den Uyl zou het nu anders doen'
27 januari 2005
Interview GPD bladen
De PvdA neemt zaterdag - als het goed is - voor het eerst sinds 1977 een nieuw beginselprogramma aan, deels door Wouter Bos geschreven. Na ruim twee jaar partijleiderschap is het tijd om de balans op te maken. Wat is dat nu eigenlijk, die nieuwe PvdA van Bos?
(Door Ap van den Berg en Hans van Soest)
,,Als Joop den Uyl nu nog partijleider was geweest, had hij ook andere keuzen gemaakt dan in de jaren zeventig,'' illustreert Wouter Bos de noodzaak van een nieuw beginselprogramma voor de PvdA. ,,Het huidige manifest is al meer dan twintig jaar een dode letter. In het rampzalige tweede kabinet-Van Agt (1981-1982) bewezen we dat we onze beginselen niet meer konden combineren met de financiële werkelijkheid. We verdwenen voor jaren in de oppositie.'' In het nieuwe manifest zijn oude waarden van de PvdA, zoals meer staatsinterventie en de nationalisering van industrie en banken, overboord gekieperd. ,,We staan nog steeds voor herverdeling van welvaart, maar het zal op een andere manier moeten,'' zegt Bos. ,,De PvdA was gewend te denken in structuren en wetten. Het land moest van bovenaf veranderd worden. Nu weten we dat het ook andersom kan. Maatschappelijke verandering begint vaak bij de burger, bij werkgevers, werknemers en vrijwilligers die hun best doen iets van Nederland te maken. Neem bijvoorbeeld een voetballer als Mohammed Allach van VVV, die met andere Marokkaanse voetballers op scholen langsgaat om te praten over integratie. Hij bereikt meer dan minister Verdonk met het zoveelste Haagse regeltje.'' De nieuwe PvdA verschilt van de oude, aldus Bos, op enkele wezenlijke punten. ,,De nadruk ligt nu meer op vrijheid dan gelijkheid. Niet omdat we tegen gelijke kansen voor iedereen zijn, maar omdat de moderne, mondige burger heel goed zelf in staat is om keuzen te maken. Hij wil zelf bepalen naar welke school z'n kinderen kunnen. Lagere overheden moeten meer te zeggen krijgen. Minder bedilzucht van Den Haag. Minder eenheidsworst.'' Het zijn allemaal mooie gemeenplaatsen, waar iedereen wel wat in ziet. Maar het is weinig concreet, beseft ook Bos. ,,Een nieuw beginselmanifest is per definitie abstract en is er vooral voor geïnteresseerden die willen weten waar de PvdA voor staat. En het is voor intellectuele partijleden die reflecteren. Daar is niets mis mee, maar het staat ver van de kiezer af. We moeten hen nu vooral laten zien dat de PvdA geleerd heeft van de afstraffing van mei 2002.''
HYPOTHEEKRENTE
Waar kan die kiezer dan op rekenen als de PvdA van Bos weer in de regering komt? Moeten ze bang zijn dat ze hun huis niet meer kunnen betalen omdat Bos de hypotheekrenteaftrek wil aanpakken? ,,Nee, ik wil de hypotheekrenteaftrek juist redden. Als we nu niets doen, komt straks de hele regeling ter discussie te staan. Ook voor de gewone man. Laten we daar eerlijk over zijn. De renteaftrek wordt wat mij betreft beperkt tot 42 procent en niet meer voor het hoogste belastingtarief.'' Laat de PvdA hoogte en duur van de WW ongemoeid? Bos: ,,Ik voel wel iets voor het Deense model, waarbij de uitkeringen hoger zijn dan hier, maar korter duren. Het ontslagrecht wordt versoepeld. In de tussentijd doet de overheid er alles aan om werklozen weer aan een baan te helpen. In die combinatie. Niet zoals nu gebeurt, dat uitkeringsinstanties een potje maken van de reïntegratie.'' Pakt de PvdA de onveiligheid aan? ,,Ja, keihard. Niet zozeer door hogere straffen, maar door daders nu echt op te pakken. Dus meer politie en justitie. Maar tegelijkertijd moeten we ook iets doen aan preventie. Dus ook voorkomen dat allochtone jongeren aangetrokken worden door radicalisering, door het tegengaan van discriminatie bij disco's en sollicitaties en door gettovorming in de steden te bestrijden.''
IMMIGRANTEN
De toestroom van immigranten beperken? ,,Het is raar dat Nederland bij gezinsvorming eisen stelt aan de partner die hier woont en of hij wel in staat is zijn vrouw te onderhouden. Het moet andersom. De partner die komt, moet in staat zijn zichzelf te onderhouden. Wie hier komt, moet zijn of haar toegang tot de sociale zekerheid verdienen door een tijd te werken. Je kunt niet meer aankomen met het verhaal dat we eindeloos solidair moeten zijn met mensen die hier komen. Maar wie hier is en alles doet wat we van hem of haar vragen, moet ook volledig geaccepteerd worden.'' Het karwei is nog niet af, benadrukt Bos. Dit jaar worden nog een aantal interne debatten afgerond, zoals over de zorg en het buitenlands beleid. Daarna is de PvdA klaar met de vernieuwing, stelt hij. ,,Alle problemen waar een intern rapport van oud-minister Margreeth de Boer de vinger op legde na de verkiezingsnederlaag van 2002 zijn dan weggenomen. Nu kan de buitenwereld zien dat we niet meer alleen zoekende zijn, maar onze lessen hebben geleerd.'' Gezien de huidige opiniepeilingen kan Bos die verkiezingen onbedreigd tegemoet. ,,In de politiek kan alles zo veranderen,'' verzucht hij. Kritiek vanuit zijn achterban is er wel. De vernieuwing van Bos zou een luchtbel zijn, de leider zou visie ontberen. ,,Het zijn vooral zure PvdA'ers die dat roepen,'' verdedigt hij zich. ,,Omdat ik een andere mening heb dan zij, verwijten ze mij geen visie te hebben. Dat is een veel gebruikt debattrucje in linkse kringen. Ze verwijten me dat ik alle vleugels in de partij binnenboord wil houden. Maar dat is toch ook mijn taak als partijleider? Ik moet onder de leden toch ook draagvlak creëren voor de veranderingen? Ondertussen ligt dat nieuwe beginselprogramma er wel. Vier jaar geleden stemden de leden het nog weg.''
